Саміт СНД: інтрыга на Вялікай шахматнай дошцы

Усе мы прывыклі, што Садружнасць Незалежных Дзяржаў з'яўляецца самай ціхай, спакойнай і нават у некаторай ступені сумнай пляцоўкай у нашым рэгіёне. Аднак у 2013 годзе менавіта вакол саміту СНД можа разгарнуцца асноўная інтрыга.

Не толькі форма «цывілізаванага разводу»

Напярэдадні сустрэчы на вышэйшым узроўні Прэзідэнт Рэспублікі Беларусь Аляксандр Лукашэнка, размаўляючы з Андрэем Кабяковым і Сяргеем Румасам, адзначыў, што СНД, па сутнасці, ператвараецца ў пляцоўку, з якой могуць стартаваць іншыя дзяржавы рэгіёна ў сваім руху да еўразійскай інтэграцыі. Гэта прынцыпова новае бачанне і ролі Садружнасці, і перспектывы ўсяго рэгіёна. Кіраўнік дзяржавы лічыць фактычна непазбежным далейшае пашырэнне Мытнага саюза і будучага Еўразійскага эканамічнага саюза. Хоць пры гэтым выдатна разумее існуючыя супярэчнасці і неабходнасць карэкцыі працэсу інтэграцыі. На думку Аляксандра Лукашэнка, вакол дагавора аб стварэнні Еўразійскага эканамічнага саюза яшчэ будзе зламана нямала коп'яў. Тым не менш з падачы беларускага лідара Садружнасць Незалежных Дзяржаў — гэта цяпер не форма «цывілізаванага разводу» былых савецкіх рэспублік, а аснова для рэінтэграцыі постсавецкай прасторы, першы ўзровень гэтай рэінтэграцыі.

Інтэграцыя інтэграцый

Другі важны аспект: Мінск, як сталіца СНД, з'яўляецца перагаворнай пляцоўкай для паглыблення інтэграцыі як на постсавецкай прасторы, так і ў больш шырокім фармаце. Прэзідэнт зноў пацвердзіў прыхільнасць сваёй канцэпцыі інтэграцыі інтэграцый, якую ён прапанаваў роўна два гады таму ў рамках абмеркавання лёсу будучага Еўразійскага саюза.

Сутнасць гэтай канцэпцыі ў тым, што еўразійская інтэграцыя з'яўляецца не формай канфрантацыі з іншымі суб'ектамі міжнародных адносін, а формай наладжвання з імі раўнапраўных і ўзаемавыгадных адносін. Як заявіў Аляксандр Лукашэнка на прэс-канферэнцыі для кіраўнікоў СМІ краін СНД некалькі дзён таму, Еўразійскі эканамічны саюз пасля яго стварэння (і пашырэння) будзе ўяўляць сабой прыкладна роўнавялікую велічыню з Еўрапейскім саюзам. І гэта дазволіць краінам, якія ўваходзяць у інтэграцыйнае ўтварэнне, дамагацца больш прымальных умоў свайго збліжэння ўжо і з аб'яднанай Еўропай, а таксама іншымі інтэграцыйнымі ўтварэннямі.

Галоўная інтрыга: «украінскае пытанне»

Мабыць, самым вострым і дыскусійным пытаннем саміту, хоць і не вынесеным у афіцыйны парадак дня, з'яўляецца пытанне аб сумяшчэнні «еўрапейскага вектара» Украіны з яе ўдзелам у зоне свабоднага гандлю Садружнасці Незалежных Дзяржаў. Сутнасць сітуацыі ў тым, што, уступаючы ў асацыяцыю з Еўрасаюзам, Кіеў адкрывае сваю мытную тэрыторыю для танных еўрапейскіх тавараў. А ўдзельнічаючы пры гэтым у зоне свабоднага гандлю СНД, атрымлівае магчымасць у свабодным рэжыме рээкспартаваць іх у краіны Садружнасці. І гэта можа нанесці немалы эканамічны ўрон нашым краінам.

Расія, як удзельнік Мытнага саюза, не можа на нацыянальным узроўні выйсці з зоны свабоднага гандлю СНД, паколькі гэтае пытанне адносіцца да кампетэнцыі Еўразійскай эканамічнай камісіі. А значыць, законна ўвесці якія-небудзь дадатковыя абмежавальныя захады супраць імпарту з Украіны (у тым ліку рээкспартаваных праз Украіну з ЕС тавараў) Масква ў аднабаковым парадку таксама не зможа. А партнёры па МС — Беларусь і Казахстан — ужо заявілі, што не гараць жаданнем разбураць свой гандаль з Украінай.

З аднаго боку, пытанне можна вырашыць на падставе кампрамісу — салідарна павысіць пошліны ў гандлі з Украінай па адчувальных таварах, не ладзячы мытных войнаў. І пакуль што менавіта такі падыход быў анансаваны Аляксандрам Лукашэнкам.

Аднак, як паказвае практыка, у Расіі заўсёды знаходзіцца пара дзеячаў, гатовых пад лозунгамі «абароны інтэграцыі» (або абароны свайго рынку) зладзіць заварушку, якая знішчыць любыя магчымасці для гэтай самай інтэграцыі. А паралельна зарабіць мільён-другі долараў на кантрабандзе або пастаўках з іншых краін на нішы рынку, якія сталі пустымі.

І гэтыя калегі могуць цяпер паспрабаваць «зламаць праз калена» Беларусь і Казахстан і прымусіць іх да ўвядзення фактычна забаронных захадаў супраць Украіны. Гэта, па-першае, стане канцом Мытнага саюза і ўсёй еўразійскай інтэграцыі, а па-другое, ні на ёту не зробіць Украіну бліжэйшай да Расіі.

Еўразійскі саюз у сусветным парадку дня

Але ёсць усё ж такі сур'ёзныя падставы меркаваць, што на такі радыкальны сцэнар Масква не пойдзе ні пры якіх абставінах. Сёння Расія, якая ідзе на маштабныя саступкі ЗША па сірыйскім і іранскім пытаннях, відавочна, чакае садзейнічання Вашынгтона ў блакаванні асацыяцыі Украіны з Еўрасаюзам. Аднак Еўрапейскі саюз, які сутыкнуўся з ціскам з боку ЗША па пытаннях еўра-атлантычнай зоны свабоднага гандлю і страціў давер да Вашынгтона пасля апублікавання Эдвардам Сноўдэнам звестак аб амерыканскім шпіянажы супраць еўрапейскай эліты, не схільны прыслухоўвацца да меркавання заакіянскага партнёра. Еўропу прываблівае магчымасць «каланізацыі» Украіны (а магчыма, і іншых краін рэгіёна) як спосабу вываду еўразоны з крызісу. Тым больш што ЗША, якія ў чарговы раз не могуць вырашыць свае фінансавыя праблемы, ужо не здаюцца такімі ўплывовымі і грознымі, як раней. Ды і адзінства па ўсходнееўрапейскіх пытаннях сярод амерыканскай эліты няма.

Таму ў бліжэйшыя тыдні і месяцы Садружнасць Незалежных Дзяржаў і еўразійская інтэграцыя будуць знаходзіцца ў цэнтры глабальнага парадку дня. Французскае МЗС ужо другі раз абурылася адносна інфармацыі аб праслухоўванні амерыканскімі спецслужбамі тэлефонных перамоў французскіх грамадзян. Саудаўская разведка спыняе супрацоўніцтва з амерыканцамі па пытаннях падтрымкі сірыйскай апазіцыі і збіраецца фарсіраваць падзеі без ўзгаднення з Вашынгтонам. Турцыя аднаўляе дыялог аб уступленні ў ЕС. Савет Еўропы абвінавачвае Расію ў антыісламскім расізме ў сувязі з арыштам прадстаўніка азербайджанскай дыяспары па «бірулёўскай справе». У гэтым новым глабальным раскладзе значэнне еўразійскай інтэграцыі і яе ўдзельнікаў рэзка павышаецца.

Юрый Царык,

кіраўнік Беларускай групы развіцця

Этот материал на русском языке.