Працэдура атэстацыі педагогаў стане больш дасканалай і зразумелай
Новы парадак правядзення атэстацыі педагагічных работнікаў, які пачаў дзейнічаць крыху больш чым год таму, выклікаў шквал пытанняў у педагагічнай грамадскасці.
14-17
Гэтыя пытанні ўзнімаліся ў самых розных аўдыторыях, у тым ліку на V пленуме галіновага прафсаюза і парламенцкіх слуханнях, прысвечаных удасканаленню заканадаўчай базы нацыянальнай сістэмы адукацыі. На пацвярджэнне кваліфікацыйнай катэгорыі педагогам адводзіўся тэрмін да 1 верасня 2014 года. Але ў снежні стала вядома, што Міністэрства адукацыі вырашыла падоўжыць гэтыя тэрміны да 1 верасня 2017 года і ўнесці карэкціроўкі ў дзейную Інструкцыю аб парадку правядзення атэстацыі педагагічных работнікаў. Пра тое, якія змены чакаюцца ў рэгуляванні пытанняў атэстацыі, мы папрасілі расказаць намесніка старшыні Беларускага прафсаюза работнікаў адукацыі і навукі Рамана ДАПІРУ:
— Напрыканцы года ў Міністэрстве адукацыі пад старшынствам яго кіраўніка прайшла нарада па пытаннях удасканалення дзейнага парадку атэстацыі педагагічных работнікаў. Да ўдзелу ў дыскусіі былі запрошаны кіраўнікі сістэмы адукацыі самых розных узроўняў, работнікі Акадэміі паслядыпломнай адукацыі, прадстаўнікі Беларускага прафсаюза работнікаў адукацыі і навукі і парламентарыі. Увазе прысутных быў прапанаваны праект змяненняў і дапаўненняў у дзейную інструкцыю. Праект змяшчае шэраг пазіцый, якія вырашаюць многія пастаўленыя галіновым прафсаюзам пытанні.
Пасля нарады ўпраўленнем кадравай палітыкі Мінадукацыі быў дапрацаваны рабочы варыянт праекта змяненняў і дапаўненняў у вышэйзгаданую інструкцыю, які мы атрымалі для ўнясення ў яго сваіх заўваг і прапаноў. У Цэнтральным камітэце прайшло пасяджэнне рабочай групы ў складзе спецыялістаў ЦК, Мінскага абкама і Мінскага гаркама галіновага прафсаюза. Сваё бачанне, як можна ўдасканаліць парадак атэстацыі педагагічных работнікаў, мы ўжо накіравалі ў галоўнае адукацыйнае ведамства.
«Не тая» адукацыя
— І што ж прапануе галіновы прафсаюз?
— Па-першае, варта адразу вызначыцца з тым, што інструкцыя не рэгулюе пытанні кваліфікацыйных патрабаванняў, якія ўстаноўлены апошнім выпускам Адзінага кваліфікацыйнага даведніка пасад служачых «Пасады служачых, занятых у адукацыі». Па-другое, інструкцыя не вызначае працэдуру правядзення кваліфікацыйнага экзамену, якая ўрэгулявана іншым дакументам. Гэтыя пытанні будуць прапрацоўвацца ў асобным парадку, хоць дамоўленасць наконт удасканалення працэдуры кваліфікацыйнага экзамену ўжо дасягнута.
Галіновы прафсаюз прапануе наступнае. У дзейнай рэдакцыі інструкцыі не пазначаны тэрмін правядзення працэдуры атэстацыі, у сувязі з чым на месцах узнікаюць пытанні наконт своечасовасці прыняцця атэстацыйнымі камісіямі адпаведных рашэнняў. Таму прапануецца вызначыць, што працэдура атэстацыі на прысваенне (пацвярджэнне) другой, першай кваліфікацыйнай катэгорыі не павінна перавышаць трох месяцаў з дня падачы педагагічным работнікам заявы ў атэстацыйную камісію. Адпаведна, працэдура атэстацыі на прысваенне (пацвярджэнне) вышэйшай кваліфікацыйнай катэгорыі і кваліфікацыйнай катэгорыі «настаўнік-метадыст» не павінна перавышаць трох месяцаў з дня прадастаўлення дакумента аб здачы кваліфікацыйнага экзамену. У Цэнтральны камітэт паступалі звароты наконт дзеянняў атэстацыйнай камісіі ў выпадках часовай непрацаздольнасці педагагічнага работніка, які праходзіць атэстацыю. У сувязі з гэтым прапануецца па жаданні педагагічнага работніка ў вышэйзгаданыя тэрміны правядзення атэстацыі не залічваць тэрмін яго часовай непрацаздольнасці.
Асабліва шмат праблем на месцах выклікаюць сітуацыі, звязаныя з немагчымасцю атэстацыі педагагічных работнікаў у выпадках, калі яны маюць «не тую» адукацыю (яна не адпавядае кваліфікацыйным патрабаванням). Найбольш часта скаргі паступалі ад выхавальнікаў устаноў дашкольнай адукацыі, якія маюць педагагічную адукацыю, але не прайшлі перападрыхтоўку па накірунку «Педагогіка дзяцінства», а таксама ад настаўнікаў фізікі, матэматыкі, хіміі, якія маюць вышэйшую, але не педагагічную адукацыю. Улічваючы тое, што сёння ўстановы адукацыі адчуваюць сур'ёзны недахоп спецыялістаў адпаведных профіляў, мы прапануем дапускаць атэстацыю педагагічных работнікаў на прысваенне другой і першай кваліфікацыйных катэгорый па пасадах: «выхавальнік дашкольнай адукацыі» — пры наяўнасці вышэйшай або сярэдняй спецыяльнай адукацыі па профілях адукацыі «Педагогіка» і «Педагогіка. Прафесіянальная адукацыя» і «настаўнік» — пры наяўнасці вышэйшай адукацыі па профілі адукацыі «Прыродазнаўчыя навукі».
З вышэйшай — у сярэднюю школу
— У сувязі са змяншэннем кантынгенту студэнтаў некаторыя выкладчыкі ВНУ ўжо задумаліся над тым, каб пайсці працаваць у школу. Скажыце, ці змогуць яны разлічваць на атрыманне кваліфікацыйнай катэгорыі? Або ім давядзецца распачынаць сваю «кар'еру» ў школе з нуля, паколькі патрэбны для атрымання катэгорыі стаж работы на педагагічнай пасадзе ў іх адсутнічае?
— Сёння ў выпадку прыёму на пасады педагагічных работнікаў прэферэнцыі пры правядзенні атэстацыі прадугледжаны толькі для тых прадстаўнікоў вышэйшай школы, якія маюць вучоную ступень і (ці) вучонае званне.
Неабходна разумець, што прафесарска-выкладчыцкі склад ва ўстановах вышэйшай адукацыі не праходзіць атэстацыю на прысваенне кваліфікацыйнай катэгорыі, бо гэтыя пасады не катэгарыруюцца. Зразумела, што дзейная сістэма правядзення конкурсу на замяшчэнне пасад прафесарска-выкладчыцкага складу мае, па сутнасці, характар атэстацыі і праводзіцца не менш чым раз у пяць гадоў. Значыць, у выпадку прыёму на пасады, якія катэгарыруюцца, асоб, што займалі пасады прафесарска-выкладчыцкага складу, неабходна пры вырашэнні пытанняў атэстацыі ўлічваць стаж іх працы на адпаведных пасадах. Гэта ж тычыцца і навуковых работнікаў.
Галіновы прафсаюз прапануе дапускаць асоб, якія прымаюцца на пасады педагагічных работнікаў з пасад прафесарска-выкладчыцкага складу, і навуковых работнікаў да атэстацыі на прысваенне другой кваліфікацыйнай катэгорыі пры наяўнасці стажу работы на вышэйпазначаных пасадах у ВНУ не менш чым два гады. І першай кваліфікацыйнай катэгорыі — пры наяўнасці стажу на вышэйпазначаных пасадах не менш чым пяць гадоў.
«Пераход» ці «перавод»?
— А што будзе з адным з самых праблемных у новай інструкцыі дваццатым пунктам, паводле якога педагог, які працаўладкоўваецца ў іншую ўстанову адукацыі не шляхам пераводу, пазбаўляецца сваёй кваліфікацыйнай катэгорыі?
— Да ўступлення ў сілу дзейнай інструкцыі атрыманая педагагічным работнікам на іншай пасадзе кваліфікацыйная катэгорыя магла быць улічана пры пераходзе на новую пасаду без прад'яўлення патрабаванняў да наяўнасці стажу працы па новай пасадзе. Праўда, трэба прызнаць, што пералік адпаведных пасад быў даволі абмежаваны. Пры ўступленні ў сілу новай інструкцыі сітуацыя змянілася. Тэрмін «пераход» быў заменены на «перавод», а перавод рэгулюецца ўжо артыкулам 30 Працоўнага кодэкса Рэспублікі Беларусь.
Сёння спецыялісты Мінадукацыі і галіновага прафсаюза салідарныя ў тым, што пры прадастаўленні адпаведнай прэферэнцыі пад увагу трэба браць не характар змен у працоўных адносінах, а сам факт наяўнасці прысвоенай раней кваліфікацыйнай катэгорыі па пасадзе педагагічнага работніка. Таму мы прапануем выкласці частку першую пункта 20 інструкцыі ў іншай рэдакцыі: «... педагагічным работнікам пры праходжанні атэстацыі на прысваенне кваліфікацыйнай катэгорыі на адпаведнай пасадзе педагагічнага работніка без прад'яўлення патрабаванняў да наяўнасці стажу працы на гэтай пасадзе можа быць прысвоена тая ж кваліфікацыйная катэгорыя, якая ім была прысвоена раней па іншай пасадзе педагагічнага работніка». І пашырыць пералік пасад педагагічных работнікаў, якія змогуць карыстацца гэтай прэферэнцыяй. У прыватнасці, прапануецца прадаставіць такое права настаўнікам, якія маюць кваліфікацыйныя катэгорыі па пасадах выкладчыка ці метадыста; настаўнікам-дэфектолагам, якія маюць кваліфікацыйныя катэгорыі па пасадзе метадыста; педагогам-арганізатарам, якія маюць кваліфікацыйныя катэгорыі па пасадах метадыста, выхавальніка, педагога-псіхолага, педагога сацыяльнага, педагога дадатковай адукацыі; сацыяльным педагогам, якія маюць кваліфікацыйныя катэгорыі па пасадах метадыста, выхавальніка, педагога-псіхолага, педагога-арганізатара, культарганізатара, педагога дадатковай адукацыі; педагогам-псіхолагам, якія маюць кваліфікацыйныя катэгорыі па пасадах метадыста, выхавальніка, педагога-псіхолага, педагога-арганізатара, культарганізатара, педагога дадатковай адукацыі, а таксама некаторым іншым катэгорыям.
Вырашэнне гэтага пытання дапаможа абараніць інтарэсы педагагічных работнікаў у выпадках аптымізацыі і рэарганізацыі сеткі ўстаноў адукацыі, бо па факце сёння многія педагогі вымушаны працаваць не па сваім профілі, а там, дзе для іх знайшлася работа.
Дырэктар таксама педагог!
— А ці змогуць прэтэндаваць на прысваенне ім больш высокай кваліфікацыйнай катэгорыі кіраўнікі ўстаноў адукацыі, якія атрымалі сваю катэгорыю, калі працавалі радавымі педагогамі?
— Улічваючы тое, што вялікая колькасць кіраўнікоў устаноў адукацыі паралельна з асноўнай кіраўніцкай работай працягвае ажыццяўляць педагагічную дзейнасць (у самых розных формах, у тым ліку па грамадзянска-прававых дагаворах, замяняюць часова адсутнага работніка як у сваёй, так і ў іншых установах адукацыі), а таксама тое, што кіраўнікі ўстаноў адукацыі не атэстуюцца на прысваенне кваліфікацыйнай катэгорыі па сваіх асноўных пасадах, галіновы прафсаюз лічыць неабходным даць ім права праходзіць атэстацыю на прысваенне кваліфікацыйнай катэгорыі незалежна ад характару афармлення працоўных і грамадзянска-прававых адносін з адпаведнымі ўстановамі адукацыі пры ўмове ажыццяўлення педагагічнай дзейнасці. Таму прапануецца выкласці пункт 21 інструкцыі ў наступнай рэдакцыі:
«Кіраўнікі арганізацый сістэмы адукацыі (іх намеснікі), якія ажыццяўляюць педагагічную дзейнасць у частцы рэалізацыі зместу адукацыйных праграм, праграм выхавання, маюць права праходзіць атэстацыю на прысваенне кваліфікацыйнай катэгорыі па адпаведных пасадах педагагічных работнікаў ва ўстаноўленым дадзенай інструкцыяй парадку».
Адпаведна, пацвярджэнне вышэйшай кваліфікацыйнай катэгорыі кіраўнікамі ўстаноў адукацыі ажыццяўляецца ў тым выпадку, калі яны займаюць пасаду педагагічнага работніка, па якой ім прысвоена кваліфікацыйная катэгорыя.
— Многіх педагагічных работнікаў цікавіць, чаму згодна з 30-м пунктам інструкцыі яны вызваляюцца ад здачы кваліфікацыйнага экзамену на прысваенне вышэйшай катэгорыі, але ад абавязку пацвярджаць вышэйшую кваліфікацыйную катэгорыю іх чамусьці не вызвалілі...
— Як я разумею, вы маеце на ўвазе заслужаных настаўнікаў, аўтараў падручнікаў, пераможцаў рэспубліканскіх конкурсаў прафесійнага майстэрства і г.д. Міністэрства адукацыі прапанавала вызваліць іх ад здачы кваліфікацыйнага экзамену і пры праходжанні атэстацыі на пацвярджэнне вышэйшай кваліфікацыйнай катэгорыі. Прафсаюз, у сваю чаргу, прапануе вызваліць педагогаў таксама ад абавязку пацвярджаць кожныя пяць гадоў кваліфікацыйную катэгорыю «настаўнік-метадыст». Гэта лагічна, бо ствараць аўтарскую методыку кожныя пяць гадоў нерэальна. У любым выпадку такі крок мог бы павысіць статус настаўнікаў з кваліфікацыйнай катэгорыяй «настаўнік-метадыст».
Акрамя таго, прапануецца ўключыць у пералік вышэйзгаданых педагагічных работнікаў у дадатак да пераможцаў рэспубліканскіх конкурсаў прафесійнага майстэрства таксама пераможцаў іншых рэспубліканскіх конкурсаў. Для гэтага трэба падрыхтаваць дадатак, у якім будуць прадугледжаныя назвы ўсіх адпаведных конкурсаў, у тым ліку тых, якія не маюць ці да пэўнага часу не мелі статус рэспубліканскіх конкурсаў прафесійнага майстэрства педагагічных работнікаў. Напрыклад, конкурсы педагагічных работнікаў устаноў спецыяльнай адукацыі і іншыя.
Мяркую, што ўсе згаданыя змяненні і дапаўненні дазволяць зрабіць працэдуру атэстацыі педагагічных работнікаў больш дасканалай і зразумелай. Варта таксама дадаць, што Міністэрства адукацыі палічыла мэтазгодным падоўжыць перыяд правядзення атэстацыі на пацвярджэнне вышэйшай кваліфікацыйнай катэгорыі да 1 верасня 2017 года.
Улічваючы тую акалічнасць, што кваліфікацыйны экзамен пры праходжанні атэстацыі плануецца праводзіць, як правіла, у межах засваення праграмы павышэння кваліфікацыі, пры планаванні атэстацыі абавязкова трэба будзе ўлічваць графік павышэння кваліфікацыі педагогаў.
Надзея НІКАЛАЕВА
Сітуацыя будзе толькі пагаршацца.
Канцэрт для дзяцей і моладзі, пластычны спектакль Ягора Дружыніна і «Рок-панарама».