Ліміт чалавечнасці

Ча­му мы ня­рэд­ка здоль­ныя спа­чу­ваць лю­дзям на не­да­ся­галь­най ад­лег­лас­ці і не ба­чым бя­ды тых, ка­му мо­жам рэ­аль­на да­па­маг­чы?

Ад­на з га­лоў­ных на­він гэ­та­га тыд­ня — у Жан­ны Фрыс­ке рак апош­няй ста­дыі. Акра­мя та­го, што па­ве­дам­лен­ня­мі аб гэ­тым за­поў­не­ны ўсе ін­тэр­нэт-сай­ты і тэ­ле­эфір буй­ных ка­на­лаў, гэ­та яшчэ і асноў­ная тэ­ма аб­мер­ка­ван­ня за ся­мей­най вя­чэ­рай. Ну пры­знай­це­ся: хоць раз за мі­ну­лыя пяць дзён га­ва­ры­лі пра гэ­та. Са зна­ё­мы­мі, з ка­ле­га­мі, з ся­мей­ні­ка­мі... Без­умоў­на, бя­да. Без­умоў­на, шка­да. Ма­ла­дая, пры­го­жая, па­спя­хо­вая, толь­кі дзі­цят­ка на­ра­дзі­ла. І ка­мяк у гор­ле, і слё­зы на ва­чах — усё гэ­та аб­са­лют­на шчы­ра (пры­нам­сі, у тую хві­лі­ну). Мы са­праў­ды так ду­ма­ем, так ад­чу­ва­ем. Нас са­праў­ды гэ­та кра­нае і хва­люе, і мы не-не дый па­ду­ма­ем пра тое, якія мы чул­лі­выя ды ча­ла­веч­ныя.

Толь­кі вось... Да­зволь­це цы­ніч­нае пы­тан­не: а чым вы той ба­га­тай, зна­ка­мі­тай, не­да­ся­галь­на да­лё­кай хво­рай «зор­цы» мо­жа­це да­па­маг­чы? Ці ста­не ляг­чэй ад ва­ша­га хві­лін­на­га спа­чу­ван­ня і ад шчы­рых слоў яе ма­ці, баць­ку, му­жу, ма­лень­ка­му сы­ну? Пра гэ­та, ве­да­е­це, вель­мі доб­ра і так­са­ма (да­руй­це, пры­хіль­ні­кі лі­ры­кі) цы­ніч­на на­пі­саў ка­лісь­ці ў дзён­ні­ку ра­ман­тык Пі­мен Пан­чан­ка: «Мы хлу­сім са­бе і лю­дзям, што пла­чуць даж­джы, ка­лі нех­та па­мёр ці за­гі­нуў. Даж­джам усё роў­на. А пла­ча ад­на ці дзве...»

Раз­ва­жа­ю­чы пра гэ­та, я пры­га­да­ла гіс­то­рыю, якая зу­сім ня­даў­на зда­ры­ла­ся з ад­ной зна­ё­май ба­бу­ляй. Клаў­дзія Іва­наў­на ў свае во­сем­дзе­сят дзе­вяць за­ста­ла­ся ад­на — так атры­ма­ла­ся. Лю­бі­мая дач­ка па­мер­ла ў со­рак во­сем, сын з сям'­ёй ата­ба­рыў­ся да­лё­ка ад род­на­га до­ма ў ста­лі­цы. Муж, з якім збі­ра­лі­ся ад­зна­чаць за­ла­тое вя­сел­ле, не пе­ра­жыў смер­ці дач­кі: спа­чат­ку здзя­ці­неў, а пас­ля хут­ка і лёг ка­ля яе на вяс­ко­вых кла­дах. Ужо да­рос­лыя ўну­кі хто дзе: нех­та ў Мін­ску, а нех­та і на­огул за мя­жой свой лёс знай­шоў. А Клаў­дзія Іва­наў­на за­ста­ла­ся жыць на­вод­шы­бе вя­лі­кай вёс­кі на мя­жы Брэсц­кай ды Гро­дзен­скай аб­лас­цей у ста­рым, ста­га­до­вым, пан­скім яшчэ, до­ме над за­рос­лай хмы­за­мі са­жал­кай, ся­род таў­шчэз­ных, пэў­на, па­нам тым па­са­джа­ных, ліп. І ехаць да сы­на ці ўну­каў ка­тэ­га­рыч­на ад­маў­ля­ла­ся. Жы­ла, бы на ху­та­ры: да блі­жэй­шай ву­лі­цы мет­раў пад трыс­та, там у ха­тах но­выя лю­дзі па­ся­лі­лі­ся. Яна над­та і не ве­да­ла ні­ко­га, бо ку­ды той ба­бу­лі ха­дзіць — пра­дук­ты сын на вы­хад­ныя са ста­лі­цы ці са­цы­яль­ны ра­бот­нік з кра­мы пры­вя­зуць, а больш у вёс­ку іс­ці ні­я­кай па­трэ­бы ня­ма, хі­ба што смец­це за­нес­ці ў спе­цы­яль­ны кан­тэй­нер. Яго мяс­цо­выя ка­му­наль­шчы­кі ўста­на­ві­лі на скры­жа­ван­ні дзвюх ву­ліц, зу­сім не­да­лё­ка — з паў­кі­ла­мет­ра ад ха­ты Клаў­дзіі Іва­наў­ны. Яна той шлях ра­зы са два на ты­дзень і пра­тэп­ва­ла: не збі­раць жа смец­це ў два­ры...

Гэ­та са­мае смец­це ба­бу­лю і пад­вя­ло. Уба­чы­ла яна, што мя­шок поў­ны, і вы­ра­шы­ла за­нес­ці ў кан­тэй­нер. Па­ча­каць да ра­ні­цы з ней­кіх толь­кі ёй вя­до­мых мер­ка­ван­няў ну ні­як нель­га бы­ло. Дый час, па яе сло­вах, быў ня­поз­ні — ней­кіх дзе­вяць га­дзін ве­ча­ра (ка­лі не браць пад ува­гу, што на ву­лі­цы быў ка­нец каст­рыч­ні­ка і лу­піў ха­лод­ны дождж). Ка­ра­цей, на­су­ну­ла ба­бу­ля га­лё­шы і па­нес­ла ў цем­ры (ліх­та­роў на яе шля­ху не бы­ло ні­вод­на­га) тое смец­це вы­кі­даць. Да кан­тэй­не­ра яна дай­шла, а вось на­зад — зра­зу­ме­ла: не змо­жа. Но­гі па­да­гну­лі­ся і слу­хаць ад­мо­ві­лі­ся. Даб­ра­ла­ся Клаў­дзія Іва­наў­на да брам­кі, за якой у глы­бі­ні два­ра пры­вет­на свя­ці­лі­ся вок­ны ха­ты, і ста­ла клі­каць на да­па­мо­гу. Клі­ка­ла ці­ха, з апош­ніх сіл. На га­нак вый­шаў не­зна­ё­мы ма­ла­ды муж­чы­на. «Ча­го вам?» — гук­нуў зда­лёк. «Да­па­ма­жы­це, я не ма­гу іс­ці», — ледзь змаг­ла ад­ка­заць ба­бу­ля. Му­жык па­ста­яў з хві­лі­ну, раз­вяр­нуў­ся і пай­шоў у ха­ту. Да­рэм­на Клаў­дзія Іва­наў­на ча­ка­ла, што ён вер­нец­ца. Свят­ло ў вок­нах хут­ка па­ту­шы­лі, і ба­бу­ля зноў за­ста­ла­ся сам-на­сам з ха­лод­най мок­рай цем­рай.

Яна пад­па­ўзла да су­сед­ніх ва­рот, па­гу­ка­ла, коль­кі ха­пі­ла сіл, але з дых­тоў­на­га цаг­ля­на­га до­ма ні­хто не вый­шаў: мо­жа, не па­чу­лі, а мо­жа, не за­ха­це­лі са­бе праб­лем. І та­ды Клаў­дзія Іва­наў­на вы­ра­шы­ла паўз­ці да­до­му. Уз­доўж пла­тоў, па мок­рай гні­лой тра­ве. Але цем­ра і слё­зы зу­сім асля­пі­лі і збі­лі з да­ро­гі, і ба­бу­ля за­па­ўзла ў хмы­зы ка­ля са­жал­кі, з якіх ужо не змаг­ла вы­брац­ца да ра­ні­цы.

Яе, змерз­лую, у ад­ной ка­мі­зэль­цы ды гу­ма­вых га­лё­шах, вы­пад­ко­ва знай­шла ў хмы­зах вяс­ко­вая паш­тар­ка, што пры­нес­ла баб­цы пен­сію. Клаў­дзія Іва­наў­на вы­жы­ла, але спра­ва скон­чы­ла­ся ін­суль­там, а пас­ля — яшчэ ад­ным. Ба­бу­ля амаль аслеп­ла і не мо­жа ха­дзіць. Яна за­раз у сы­на ў Мін­ску і ні на ко­га крыў­ды не тры­мае, на­ват на та­го дзе­цю­ка, які на прось­бу аб да­па­мо­зе толь­кі клям­кай ляп­нуў. «Мо­жа, у яго якія важ­ныя пры­чы­ны бы­лі», — раз­важ­лі­ва га­во­рыць Клаў­дзія Іва­наў­на. Мо­жа. На­прык­лад, гля­дзе­лі з жон­кай па тэ­ле­ві­за­ры «Ня­хай га­во­раць» ці неш­та па­доб­нае і так пе­ра­жы­ва­лі за ге­ро­яў рэ­алі­ці-шоу ці «зо­рак», якія то ле­чац­ца, то раз­вод­зяц­ца, то дзя­цей або ма­ё­масць дзе­ляць... І што ім бы­ло да ней­кай ні­ко­му не вя­до­май ста­рой, якая неш­та там шап­та­ла ноч­чу ка­ля брам­кі?..

Спы­ні­це­ся на хві­лі­ну, са спа­чу­ван­нем раз­ва­жа­ю­чы пра хво­рую Жан­ну Фрыс­ке. Пры­слу­хай­це­ся. Мо­жа, нех­та ці­хень­ка про­сіць аб да­па­мо­зе. Зу­сім бліз­ка — у вас ка­ля па­ро­га. А вы, у за­хап­лен­ні ад улас­най жа­лас­лі­вас­ці ды ча­ла­веч­нас­ці, прос­та гэ­та­га не чу­е­це.

Але­на ЛЯЎ­КО­ВІЧ