Вязень ДУЛАГа — 125

З каст­рыч­ні­ка мі­ну­ла­га го­да «Звяз­да» ўклю­чы­ла­ся ў ак­цыю па збо­ры срод­каў для ме­ма­ры­я­ла «Уро­чы­шча Пяс­кі» ў По­лац­ку. Так на­зы­ва­ец­ца вя­лі­кая пуст­ка на ле­вым бе­ра­зе ра­кі Па­ла­та за Свя­та-Еў­фра­сін­неў­скім ма­нас­ты­ром, дзе з ча­соў Вя­лі­кай Ай­чын­най вай­ны ля­жаць астан­кі больш за 40 ты­сяч са­вец­кіх ва­ен­на­па­лон­ных (пераважна з перасыльнага лагера ДУЛАГ-125), пад­поль­шчы­каў, пар­ты­зан і мір­ных гра­ма­дзян. За амаль сем дзе­ся­ці­год­дзяў гэ­тае мес­ца так і не бы­ло пры­ве­дзе­на ў на­леж­ны стан: да­гэ­туль ча­ла­ве­чыя косці раз­мы­вае даж­джа­вая ва­да і ага­ля­юць вят­ры.

[caption id="attachment_30492" align="alignnone" width="600"] Мі­ха­іл Скра­бін ля Сцяны памяці ва ўро­чы­шчы Пяс­кі. По­лацк, май 2013 го­да.[/caption]

Вяс­ной 2013 го­да ўро­чы­шча Пяс­кі ра­зам са зды­мач­най гру­пай ра­сій­ска­га фе­дэ­раль­на­га тэ­ле­ка­на­ла «Звез­да» на­ве­даў бы­лы вя­зень двух по­лац­кіх ла­ге­раў для ва­ен­на­па­лон­ных Мі­ха­іл Якаў­ле­віч Скра­бін. У 1943-м яму па­шчас­ці­ла ўця­чы з ня­мец­ка­га па­ло­ну ра­зам з 17 та­ва­ры­ша­мі. На пра­ця­гу 50 пас­ля­ва­ен­ных га­доў ён кож­ны год у дзень вы­зва­лен­ня По­лац­ка пры­яз­джаў у гэ­ты го­рад на су­стрэ­чу з бы­лы­мі пар­ты­за­на­мі — сва­і­мі ба­я­вы­мі та­ва­ры­ша­мі. Ця­пер ён — апош­ні з пар­ты­зан­скай бры­га­ды «Ня­ў-
лоў­ныя», якая дзей­ні­ча­ла ў гэ­тых мяс­ці­нах у га­ды аку­па­цыі. Жур­на­ліст бе­ла­рус­кай га­зе­ты «Звяз­да» су­стрэ­ла­ся з гэ­тым не­звы­чай­ным ча­ла­ве­кам, ка­ва­ле­рам ор­дэ­наў Чыр­во­най Зор­кі, Ай­чын­най вай­ны, «Знак па­ша­ны», каб рас­пы­таць яго пра пе­ра­жы­тае на бе­ла­рус­кай зям­лі.

Лі­ча­ныя ім­гнен­ні ўра­ган­на­га агню...

Мі­ха­іл Якаў­ле­віч дзе­ля на­шай су­стрэ­чы са­ма­стой­на пры­ехаў з ся­ла Звя­гі­на ў Пад­мас­коўі, дзе жы­ве, у Маск­ву. Гэ­ты ча­ла­век, ня­гле­дзя­чы свае 97 га­доў, вы­гля­дае ма­ла­джа­вым і ба­дзё­рым. Ён ка­жа, што яшчэ тры га­ды та­му рэ­гу­ляр­на на­вед­ваў ба­сейн і да апош­ня­га ча­су ак­тыў­на зай­маў­ся гра­мад­скай дзей­нас­цю ў Са­ве­це ве­тэ­ра­наў. «Вя­до­ма, зрок ужо не той, ды сэр­ца ў мя­не пра­цуе на ба­та­рэй­ках, — ка­жа ён пра кар­дыя­сты­му­ля­тар і дзе­ліц­ца ўлас­ным рэ­цэп­там даў­га­лец­ця: «Га­лоў­нае — не кіс­нуць!»

Мі­ха­іл Якаў­ле­віч пад­рых­та­ваў да на­шай су­стрэ­чы вя­лі­кі аль­бом з фа­та­гра­фі­я­мі ва­ен­ных га­доў. Та­кіх аль­бо­маў ён, пра­фе­сій­ны фа­то­граф, ка­лісь­ці зра­біў шмат, каб раз­даць сва­ім сяб­рам-пар­ты­за­нам. Да­рэ­чы, пад­час свай­го апо­ве­ду ён ні ра­зу не вы­ка­рыс­таў сло­ва­злу­чэн­не «бы­лы пар­ты­зан».

Ве­тэ­ран з лю­боўю па­каз­вае мне да­ра­гіх яму лю­дзей, рас­каз­вае пра спы­не­ныя на фо­та­плён­цы ім­гнен­ні не­за­быў­на­га пе­ры­я­ду свай­го жыц­ця.

«На гэ­тай фа­та­гра­фіі на­ша бры­га­да ідзе на злу­чэн­не з часцямі Чыр­во­най ар­міі. Апе­ра­цыя «Баг­ра­ці­ён» скон­чы­ла­ся. Я злез з ка­ня, бо пры­кме­ціў вы­со­кае мес­ца, з яко­га ві­даць усю бры­га­ду, якая рас­цяг­ну­ла­ся ўздоўж да­ро­гі».

«Гэ­та наш дру­гі ка­ман­дзір».

«Гэ­та я — ка­ман­дзір раз­вед­валь­на-ды­вер­сій­най гру­пы».

«Пе­ра­пра­ва бры­га­ды це­раз ра­ку, хлоп­цы вяр­та­юц­ца з за­дан­ня, ідуць у ніж­няй бя­ліз­не, шта­ны ня­суць у ру­ках»...

«Па­ха­ван­не Са­шы Ага­не­ся­на. Так крыўд­на, раз­вед­чык, ар­мя­нін, за­гі­нуў за не­каль­кі хві­лін да злу­чэн­ня з час­ця­мі Чыр­во­най ар­міі... Да нас на­шы вой­скі яшчэ не дай­шлі, і рап­там з'я­ві­ла­ся ін­фар­ма­цыя, што су­стрэ­лі са­вец­кую кон­ную раз­вед­ку. Пар­ты­за­ны ад­ра­зу са­бра­лі ко­ней і па­ля­це­лі ту­ды. Са­ша Ага­не­сян хва­рэў, яго ад­га­вор­ва­лі ехаць, але ён на­ста­яў. Яны ўля­це­лі на ко­нях у вёс­ку, якая, мы ве­да­лі, бы­ла амаль на­ша, а там ака­за­лі­ся нем­цы, якія ады­хо­дзі­лі. З ку­ля­мё­таў яны за­бі­лі ка­ня, а Са­шу ку­ля пра­ма ў лоб тра­пі­ла. Так не­да­рэ­чна мы яго згу­бі­лі...»

У гэ­тым жа аль­бо­ме і кад­ры ня­мец­кай хро­ні­кі, і пас­ля­ва­ен­ныя здым­кі — са што­га­до­вых су­стрэч з ве­тэ­ра­на­мі ў Бе­ла­ру­сі. У тым лі­ку — ка­ля ме­ма­ры­яль­на­га комп­лек­су «Пра­рыў» пад Уша­ча­мі.

— Ка­лі нем­цы аку­пі­ра­ва­лі Бе­ла­русь, яны ста­лі агі­та­ваць па­лон­ных са­вец­кіх афі­цэ­раў, і ім уда­ло­ся пе­ра­цяг­нуць на свой бок пад­пал­коў­ні­ка Ула­дзі­мі­ра Гіль-Ра­дыё­на­ва, — рас­каз­вае Мі­ха­іл Скра­бін. — Ён на­браў з ва­ен­на­па­лон­ных цэ­лы полк, увай­шоў у да­вер да нем­цаў, але ка­лі са­браў­ся з сі­ла­мі, ра­зам з усім пал­ком пе­рай­шоў на бок пар­ты­зан. Вя­до­ма, усе пар­ты­за­ны ўздых­ну­лі з па­лёг­кай, бо ба­я­лі­ся «ра­дыё­на­ўцаў», ся­род якіх бы­ло шмат кад­ра­вых ва­ен­ных. Нем­цы ж, ка­лі пры­сту­пі­лі да буй­на­маш­таб­най апе­ра­цыі «Вяс­но­вае свя­та» па зні­шчэн­ні По­лац­ка-Ле­пель­скай пар­ты­зан­скай зо­ны ў кра­са­ві­ку 1944 го­да, ве­да­лі, дзе «ра­дыё­на­ўцы» тры­ма­юць аба­ро­ну, і аб­ру­шы­лі на іх усю сваю моц. З паў­та­ры ты­ся­чы бай­цоў 1-й ан­ты­фа­шысц­кай пар­ты­зан­скай бры­га­ды, якую ўз­на­чаль­ваў Гіль-Ра­дыё­наў, за­гі­ну­лі больш за ты­ся­чу. У тым лі­ку сам ка­ман­дзір.

Бры­га­да Мі­ха­і­ла Якаў­ле­ві­ча ў той ка­цёл не па­тра­пі­ла, бо бы­ла, па яго сло­вах, ад­ной з са­мых ма­біль­ных у Бе­ла­ру­сі, вель­мі доб­ра ўзбро­е­ная, з вы­дат­на па­стаў­ле­най раз­вед­валь­най ра­бо­тай. Яна пад­па­рад­коў­ва­ла­ся не­па­срэд­на раз­вед­валь­на­му ўпраў­лен­ню ў Маск­ве, якое ўзна­чаль­ваў ле­ген­дар­ны Па­вел Су­да­пла­таў. Але ве­тэ­ран доб­ра ўяў­ляе, што да­вя­ло­ся пе­ра­жыць тым, хто ака­заў­ся вяс­ной 1944-га пад Уша­ча­мі ў акру­жэн­ні ўтрая боль­шых сіл пра­ціў­ні­ка.

— Я чы­таў ус­па­мі­ны дзяў­чы­ны-кі­на­апе­ра­та­ра, якой уда­ло­ся вы­рвац­ца з акру­жэн­ня ра­зам з пар­ты­за­на­мі. Яна рас­каз­ва­ла, што Ула­дзі­мір Ла­ба­нок, які кі­ра­ваў пра­ры­вам, за­га­даў ёй моц­на тры­мац­ца за яго рэ­мень і так бег­чы за ім, не ад­пус­ка­ю­чы ру­ку, за­плю­шчыў­шы во­чы і вы­со­ка па­ды­ма­ю­чы но­гі, каб, не дай Бо­жа, не ўпа­сці, — рас­каз­вае Мі­ха­іл Якаў­ле­віч.

«Што та­кое нач­ны пра­рыў?

— згад­ва­ла бе­ла­рус­кі ва­ен­ны кі­на­апе­ра­тар Аты­лія Рэй­зман. — Лі­ча­ныя ім­гнен­ні ўра­ган­на­га агню. І бе­гу, што ёсць сі­лы. Аў­та­мат­чы­кі ра­за­рва­лі акру­жэн­не, і праз гар­ла­ві­ну мет­раў у дзвес­це вы­рва­ла­ся боль­шая част­ка пар­ты­зан...»

[caption id="attachment_30493" align="alignnone" width="600"] Мі­ха­іл Скра­бін (у ніж­нім ра­дзе пер­шы зле­ва) на кі­на­сту­дыі «Мас­фільм», 1938 го­д.[/caption]

«Сён­ня, а 4 га­дзі­не ра­ні­цы...»

У ня­дзе­лю 22 чэр­ве­ня 1941 го­да, апоўд­ні па ра­дыё бы­ло аб'­яў­ле­на аб на­пад­зе нем­цаў на Са­вец­кі Са­юз. Уве­ча­ры та­го ж дня — аб­ве­шча­ны Указ Прэ­зі­ды­у­ма Вяр­хоў­на­га Са­ве­та аб ма­бі­лі­за­цыі ва­ен­на­аба­вя­за­ных, якія на­ра­дзі­лі­ся з 1905 па 1918 год. За год да гэ­та­га Ге­не­раль­ны штаб пра­вёў ма­бі­лі­за­цый­ную ак­цыю: вы­клі­ка­лі ўсіх, хто здоль­ны тры­маць зброю, і ўру­чы­лі ма­бі­лі­за­цый­ныя прад­пі­сан­ні, у якіх на­пі­са­на, з чым, ку­ды і ў які час трэ­ба з'я­віц­ца ў вы­пад­ку аб­вя­шчэн­ня ўсе­агуль­най ма­бі­лі­за­цыі. Мі­ха­іл Скра­бін, мас­так-фа­то­граф «Мас­філь­ма», у тыя дні зна­хо­дзіў­ся ра­зам са зды­мач­най гру­пай у ка­ма­дзі­роў­цы і ма­бі­лі­за­цый­на­га прад­пі­сан­ня не атры­маў. Ён прос­та пай­шоў ра­зам з су­се­дам-ад­на­каш­ні­кам, і яго за­бра­лі. Уве­ча­ры 24 чэр­ве­ня іх ад­пра­ві­лі з Ле­нін­град­ска­га вак­за­ла на поў­нач, але по­тым эша­лон на­кі­ра­ваў­ся ў бок Бе­ла­ру­сі.

Яны еха­лі больш за су­ткі. Двой­чы на цяг­нік на­ля­та­лі ня­мец­кія са­ма­лё­ты, кож­ны раз са­стаў спы­няў­ся, вай­скоў­цы раз­бя­га­лі­ся ў роз­ныя ба­кі, по­тым зноў збі­ра­лі­ся і ру­шы­лі да­лей. Кан­чат­ко­вым пунк­там ака­заў­ся По­лацк.

— Нас апра­ну­лі, па­стро­і­лі і на­кі­ра­ва­лі ў по­лац­кі ўма­ца­ва­ны ра­ён «Лі­ніі Ста­лі­на», — рас­каз­вае Мі­ха­іл Якаў­ле­віч. — Уве­ча­ры мы ўжо бы­лі ў гар­ні­зо­не доў­га­ча­со­вай аг­ня­вой кроп­кі (ДАК) №50 на ўскра­і­не вёс­кі Бе­ла­ма­цей­ка­ва. Пе­рад на­мі лес, да­ро­га... Усе
ДА­Кі бы­лі асна­шча­ны пе­рыс­ко­па­мі. Мя­не пры­зна­чы­лі на­вод­чы­кам, на­зі­раль­ні­кам. Увесь час ся­дзеў ка­ля пе­рыс­ко­па, па­ва­роч­ваў руч­кі і гля­дзеў, якія лю­дзі ідуць па да­ро­зе. Уве­ча­ры мы ўжо ўба­чы­лі за­ра­ва на за­ха­дзе, по­тым па­чу­лі глу­хія гу­кі вы­бу­хаў. Паз­ней — пе­ра­стрэл­ку. Нем­цы пра­рва­лі фронт...

Па да­ро­зе, на якую гля­дзеў Скра­бін, бяс­кон­цым па­то­кам ру­ха­лі­ся бе­жан­цы. Пе­рад яго ва­чы­ма да­гэ­туль ста­іць ты­по­вая кар­ці­на тых дзён: ко­ні­ка вя­дзе пад аб­роць ста­ры, на дра­бі­ны па­гру­жа­ны ўвесь ся­лян­скі скарб, на­вер­се ма­ла­ду­ха кор­міць не­маў­ля, по­бач у мяш­ку ві­шчыць на ўсю акру­гу свін­ня, а за пры­вя­за­най да дра­бін ка­ро­вай кро­чыць ма­лень­кае дзяў­чо з пру­ці­кам.

— Гля­дзеў на гэ­тую тра­ге­дыю, а по­тым трош­кі па­ва­роч­ваў руч­ку, і ў аб'­ек­тыў пе­рыс­ко­па трап­ляў бе­ла­снеж­ны ствол бя­ро­зы, бла­кіт­нае не­ба, птуш­кі, якія ні­чо­га не ве­да­лі пра вай­ну... — Мі­ха­і­ла Скра­бі­на ўраж­ваў гэ­ты кант­раст, не­спа­лу­чаль­насць уба­ча­на­га.

Іх ДАК быў асна­шча­ны тры­ма стан­ко­вы­мі ку­ля­мё­та­мі і ад­ным руч­ным, для ахо­вы з ты­лу ў вы­пад­ку акру­жэн­ня. Ку­ля­мёт­ных сту­жак, ка­жа ве­тэ­ран, бы­ло столь­кі, што мож­на бы­ло стра­ляць без спы­нен­ня не­каль­кі ме­ся­цаў — толь­кі па­спя­вай аха­лодж­ваць ствол. Але яны не зра­бі­лі ні­вод­на­га стрэ­лу. Рап­там па­сту­піў за­гад зняць з ДА­Каў уз­бра­ен­не, за­браць ку­ля­мёт­ныя стуж­кі і па­кі­нуць аг­ня­выя кроп­кі.

— На апор­ным пунк­це ў ле­се хут­ка фар­мі­ра­ва­лі но­выя част­кі, а не­мец ужо быў да­лё­ка: быў узя­ты Не­вель, баі іш­лі пад Вя­лі­кі­мі Лу­ка­мі, — рас­каз­вае Мі­ха­іл Якаў­ле­віч. — Ка­ман­дзі­ры амаль усе бы­лі пры­піс­ныя, зна­каў ад­роз­нен­ня на аб­мун­дзі­ра­ван­ні не бы­ло. Чыр­во­ным алоў­кам ма­ля­ва­лі на ад­клад­ным каў­не­ры­ку па­лач­кі, ром­бі­кі, квад­ра­ты, каб бы­ло ві­даць, што ідзе, на­прык­лад, ка­ман­дзір ро­ты.

Іх па­стро­і­лі. Ка­ман­дзір пал­ка аб'­явіў, што полк на­зы­ва­ец­ца «50-ы звод­ны» і іх за­да­ча — вы­зва­ліць Не­вель, дэ­віз: «Не­вель — наш! У гэ­тым наш па­ра­ту­нак». А да Не­ве­ля — 100 кі­ла­мет­раў. Яны гэ­тыя 100 кі­ла­мет­раў прай­шлі так хут­ка, што дзень у іх свя­до­мас­ці змя­шаў­ся з ноч­чу. Спа­лі на ха­ду, уты­ка­ю­чы­ся тва­ра­мі ў він­тоў­кі тых, хто ішоў на­пе­ра­дзе.

«Гэ­та бы­ла са­мая вя­лі­кая праў­да жыц­ця...»

Сцэ­ны бою ў кі­но заў­сё­ды на­поў­не­ны спец­эфек­та­мі і ча­ла­ве­чы­мі эмо­цы­я­мі. Ле­там 1941-га 24-га­до­вы су­пра­цоў­нік кі­на­сту­дыі «Мас­фільм» Мі­ха­іл Скра­бін упер­шы­ню ўбачыў мес­ца, дзе са­праўд­ны бой толь­кі што скон­чыў­ся. На да­ро­зе ля­жаў рас­па­сцёр­ты не­мец. На яго жы­ва­це, на рэ­ме­ні, — «па­ра­бе­лум», аса­біс­тая зброя ма­лод­шых афі­цэ­раў. А да­лей, у кю­ве­це, ста­яў руч­ны ку­ля­мёт і ся­дзе­лі два ку­ля­мёт­чы­кі. Хут­ка, без адзі­на­га сло­ва, яны на­бі­ва­лі па­тро­ны ў дыс­ка­выя ма­га­зі­ны, бо ўжо ўсе дыс­кі бы­лі рас­стра­ля­ны.

— Я больш за 70 га­доў па­мя­таю гэ­тых двух хлоп­цаў у пі­лот­ках по­бач з за­бі­тым імі нем­цам, — з хва­ля­ван­нем ка­жа ве­тэ­ран. — Гэ­та бы­ла са­мая вя­лі­кая праў­да жыц­ця, якую не ўба­чыш ні ў ад­ным філь­ме.

Іх ро­ту кі­ну­лі пад Не­ве­лем у бой, каб ад­цяг­нуць ува­гу нем­цаў ад мес­ца асноў­на­га пра­ры­ву.

— Мы іш­лі вя­лі­кай ка­ло­най, маг­чы­ма, у ты­ся­чу ча­ла­век, кан­ца яе не бы­ло ві­даць. Спы­ні­лі­ся. Чу­ем ці­хі за­гад: «Ро­та, тры кро­кі ўбок, раз­гар­нуц­ца ў лан­цуг і іс­ці ў ін­шы бок ад ка­ло­ны». Ідзём. Ці­шы­ня та­кая, што чут­но, як сэр­ца гру­кае. Ува­хо­дзім у жы­та, і ад­туль агонь — раз­рыў­ны­мі. Мы пра раз­рыў­ныя та­ды ўпер­шы­ню да­ве­да­лі­ся. Ла­жым­ся, ні­чо­га не ба­чым, чу­ем толь­кі свіст куль. Та­ды яшчэ не ве­да­лі, што тая, якая пра­свіс­та­ла, — ужо не твая ку­ля. Бы­ло ад­но жа­дан­не — за­рыц­ца ў зям­лю, — ка­лі Мі­ха­іл Якаў­ле­віч апа­вя­дае, час, які ад­дзя­ляе яго сён­няш­ня­га, 97-га­до­ва­га, ад та­го, ма­ла­до­га, што ля­жаў у жы­це пад ку­ля­мі, пе­ра­стае іс­на­ваць.

— І рап­там ад­не­куль спра­ва да­но­сіц­ца: «Ура-а-а!» Блі­жэй, блі­жэй... І ты ра­зу­ме­еш, што не адзін, і па­ды­ма­еш­ся, і бя­жыш ра­зам з усі­мі на­пе­рад так хут­ка, як толь­кі мо­жаш, ні­бы смерць не на­пе­ра­дзе, а зза­ду...

Яны вы­бег­лі да кі­ну­тых ня­мец­кіх ма­та­цык­лаў. По­тым да да­моў, да ага­ро­даў, да да­ро­гі... Та­ды ім уда­ло­ся вый­сці з акру­жэн­ня. Але да асноў­ных са­вец­кіх ва­ен­ных час­цей яшчэ бы­ло да­лё­ка. Нем­цы ру­ха­лі­ся па да­ро­гах на тан­ках, ма­та­цык­лах, гру­за­ві­ках, а яны, у тым жа на­прам­ку, — па­між да­ро­га­мі, ноч­чу, пеш­шу, губ­ля­ю­чы апош­нія сі­лы. Днём ча­ка­лі, па­куль сцям­нее, по­тым ад­ра­зу па­ды­ма­лі­ся і пра­хо­дзі­лі на ўсход кі­ла­мет­раў 10-15, бо лет­нія но­чы ка­рот­кія. Спы­ня­лі­ся, ка­па­лі ако­пы. З-за не­да­хо­пу рыд­лё­вак ка­па­лі су­хую зям­лю кас­ка­мі, фін­ка­мі, збі­ва­ю­чы ру­кі ў кроў.

Мі­ха­іл Якаў­ле­віч ус­па­мі­нае, як яны прый­шлі ў кі­ну­ты саў­гас з за­кры­тай фер­май, дзе ля­жа­лі здох­лыя свін­ні. Як за­коп­ва­лі гэ­тых жы­вёл, зноў іш­лі. Пас­ля лёг­ка­га ра­нен­ня Скра­бін па­тра­піў у ме­ды­ка-са­ні­тар­ную ро­ту, а по­тым ён і ін­шыя лёг­ка па­ра­не­ныя за­мя­ні­лі аса­бо­вы склад мед­сан­ба­та, які ад­пра­ві­лі на пе­ра­да­вую. І зноў бяс­кон­ца доў­гае ад­ступ­лен­не.

— Не па­мя­таю, што мы елі. У нас ужо не бы­ло ко­ней, каб цяг­нуць па­воз­кі, скон­чы­лі­ся па­тро­ны. Па­мя­таю буль­бя­ныя па­лі і за­гад: буль­бу не ка­паць, а пад­коп­ваць, каб яна маг­ла яшчэ пад­рас­ці. А мы ж ад­сту­па­ем, па­кі­да­ем гэ­тую зям­лю нем­цам... Той, хто даў гэ­тую ка­ман­ду, ад­нёс­ся да по­ля па-гас­па­дар­ску, але не па-ва­ен­на­му, — з го­рыч­чу згад­вае па­жы­лы ча­ла­век.

У па­чат­ку каст­рыч­ні­ка пад Вя­лі­кі­мі Лу­ка­мі яго зноў па­ра­ні­ла і яны зноў тра­пі­лі ў акру­жэн­не. Та­ды ка­ман­дзір ро­ты ска­заў: «Акру­жэн­не не су­цэль­нае, не­вя­лі­кі­мі гру­па­мі вый­сці з яго мож­на. Ідзі­це на ўсход, ары­ен­туй­це­ся па гу­ках». Кож­на­му ўзво­ду даў ка­ман­дзі­ра.

І яны пай­шлі гру­па­мі. Гру­пы то па­вя­ліч­ва­лі­ся, то па­мян­ша­лі­ся. Так яны іш­лі дзён шэсць. Па­ча­лі­ся даж­джы. У ней­кую сы­рую ноч на до­світ­ку гру­па, у якой быў Мі­ха­іл Скра­бін, знай­шла ста­рую зям­лян­ку, ка­ман­дзір пры­зна­чыў вар­та­во­га, усе ас­тат­нія па­ва­лі­лі­ся на зем­ля­ную пад­ло­гу і па­сну­лі мёрт­вым сном. Ка­ман­дзір іх быў лёг­ка па­ра­не­ны ў га­ла­ву. Ку­ля за­кра­ну­ла толь­кі мяк­кія ткан­кі, але з-за гра­зі ра­на за­па­лі­ла­ся, па­чаў­ся жар. Ён па­пра­сіў вар­та­во­га пры­нес­ці ва­ды з якой-не­будзь лу­жы­ны, а сам за­дра­маў. У гэ­ты час на зям­лян­ку на­ткну­лі­ся нем­цы. А ў на­шых і він­то­вак не бы­ло, бо ўсе яны бы­лі з са­ні­тар­най ро­ты. Так Мі­ха­іл Скра­бін тра­піў у па­лон.

Воль­га МЯДЗ­ВЕ­ДЗЕ­ВА.

Пра­цяг бу­дзе.

Гро­шы на ства­рэн­не ме­ма­ры­я­ла «Уро­чы­шча Пяс­кі» мож­на пе­ра­ліч­ваць у Ві­цеб­скае аб­лас­ное ад­дзя­лен­не ГА «Бе­ла­рус­кі фонд мі­ру» на ра­ху­нак

№3135411066036 (у бе­ла­рус­кіх руб­лях),

№3135411066502 (у до­ла­рах),

№3135411066805 (у ра­сій­скіх руб­лях)

у ды­рэк­цыі ААТ «Бел­ін­вест­банк» па Ві­цеб­скай воб­лас­ці, код 153001739, УНП 300126736

______________________________________________________________________________________

Іншыя матэрыялы праекта глядзіце тут:

Зямля памятае. А мы?

ТЭРЫТОРЫЯ ПАМЯЦІ

Сведкі

Лёс ваеннапалонных — боль не толькі Беларусі

Вя­зень ДУ­ЛА­Га — 125 (За­кан­чэн­не. Па­ча­так у ну­ма­ры за 1 лю­та­га 2014 го­да)

«Мой баць­ка ля­жыць у Пяс­ках»

Аба­вя­зак сы­ноў

______________________________________________________________________________________