Быццам нічым не адметная вёсачка ў Віцебскай вобласці Сенненскага раёна — Лапатнікі — і ў той жа час вельмі адметная... толькі, напэўна, не падзеямі, не гісторыяй старажытнай, не замкамі, не сядзібамі з паркамі, а людзьмі, незвычайнай культурай.
У гэты год лета плакала няспынна, з любой нагоды, толькі зрэдку абціраючы слёзы з вокнаў. Яно дыхала ранішнімі туманамі, акрапляючы вільгаццю кветкі лубіну, які рассяліўся паўсюль, расой вычэрчвала кожную травінку, акантоўвала кожны лісцік, уволю, нібы ў запас, паіла зямлю. Зарадзіць дождж з раніцы і да самай ночы ніяк не аціхне, плача і плача пра сваё, пра набалелае, плача днямі напралёт, скардзіцца камусьці. Не цягнецца жыта да ласкавага святла, не спеюць яблыкі, не пырхне матыль з кветкі, затрымцеўшы ўзорамі крылаў, а лета ніяк не ўсміхнецца цеплынёй, маўчыць — і прабачэння папрасіць у яго няма каму. Час ужо і слівам паспяваць, ды яны так і вісяць зялёныя, няспелыя на галінках, кожны дзень расінкамі, дажджынкамі абмываюцца. Стаіць вёска ў зеляніну адзетая, што ні двор — сад, пад нагамі зямля, над галавой неба, да гарызонту поле, дзе паспявае лён, вада са студні, уначы далёкія агеньчыкі суседняй вёскі, па раніцах росная трава па пояс.
Раскінуліся дзве згубленыя ў беларускай глыбінкі вёсачкі ўздоўж берагоў ракі, якая некалі бегла ў яры, і глядзяць адна на адну агародамі, палямі жыта, вітаюцца лужкамі кветак, што збягаюцца ў нізінцы, там жа дзеляцца навінамі, якія рэхам даносяцца з двух бакоў.
Па-ранейшаму спяваюць пеўні ў пару, гукаюць раніцу нязменна — пеўні па-свойму важныя, часам з хвастамі, якія страцілі львіную долю сваёй прыгажосці ў баях за важнасць і лідарства, разгульваюць уздоўж дамоў, зранку сустракаюць сонейка.
Тут заўсёды задзірыста і радасна патрэсквае агеньчык у печы, аблізваючы сухія палены, грэе пакой, жадаючы цёплых, салодкіх сноў на высокім жалезным ложку, які нібыта з'явіўся з кадраў старога фільма. І пах... мілы пах вясковай хаты — у кожнага ён свой, непаўторны. Як зашчыміць сэрца, калі, ідучы па вуліцы, раптам адчуеш неспадзявана далёкі, ледзь улоўны водар, які толькі нагадае пра гэты дом, верне да яго думкі, абудзіць успаміны.
Ведаеце, якія на смак маленькія жоўтыя ледзь-ледзь паспелыя грушы, што працягвае табе на зморшчанай ад пастаяннай працы далоньцы родны чалавек? І дзе знайсці іх можна было сёлета? У іх клопат і любоў, у іх доўгае расстанне, у іх шчасце і радасць, у іх цеплыня і ўвага — у іх усё і трохі больш. Толькі тут вараная ў чыгунку каша смачная і духмяная, і толькі тут ледзь абсмажанае сала мае самую апетытную чырвань, і толькі з гэтай градкі цыбуля такая зялёная.
Вузкая сцяжынка, правёўшы праз вёску, выглядвае ў поле, нырае ў лён і кліча за сабой міма васількоў (нідзе больш мне не прыходзілася бачыць малюсенькія васількі пад нагамі), запрашае прайсці да бліжэйшага гаю і, апынуўшыся ў засені бяроз, пакланіцца ды ўспомніць продкаў. Вясковыя могілкі... Тут мой прадзед, прабабуля. Тут юная 18-гадовая дзяўчына — сувязная партызанскага атрада. Цяпер — юная, тады мне яна здавалася ўжо дарослай... Зморшчаныя бабуліны далоні прыбіраюць лістоту з драўлянага крыжа ды кладуць яблыкі з печывам для птушак. Усё як у далёкім-далёкім дзяцінстве. Толькі надвор'е падвяло, нібы ведала, што і ў гэты раз расстанемся надоўга...
Здаецца, што старэнькія, крыху пакрыўленыя хаты вакол рады мне, рады гасцям як сваім сябрам... Бачу рукамыйнік у двары... Гэтак жа ласкава мурлыкае котка на лаўцы пад акном, па-ранейшаму гуляецца з папяровым банцікам.
Неба, нарэшце, перастала плакаць, слязінкі дажджу не калацілі адчайна ў акно, але сонца так і не выйшла правесці гасцей. Толькі ўначы злітавалася над людзьмі і прыадкрыла загадкавую, вабную чарнату неба з мірыядамі зорак, якія то перамігваюцца адна з адной у розных канцах галактыкі, а то і падаюць на зямлю, сарваўшыся з вышыні, як маленькі непаседа з дрэў у садзе. Я чакаю... чакаю, калі зваліцца на далоньку, працягнутую да шыбы, хоць адна з тых зорак, што, зрываючыся з роднай вышыні, разразаючы чорны аксаміт неба, выконваюць жаданні — або жаданні проста такія светлыя, што не спраўдзіцца не могуць. Вось і агні суседняй вёскі відаць удалечыні; падміргваючы з-за дрэў, ледзь адрозны гук грузавікоў, якія рэдка-рэдка праязджаюць дзесьці няблізка, і яркія серабрыстыя росчыркі зорак, што згараюць у атмасферы, ловячы на сабе зачараваныя позіркі людзей з самых розных вёсак і гарадоў. Амаль да світанку стоячы каля акна, ледзь дакранаючыся да шурпатасці рубленай сцяны дома, што будаваў дзедаў брат...
Удыхаю амаль забытыя пахі палявых кветак, паленаў, што дагараюць у печы, слухаючы мернае ціканне гадзінніка, не хачу адпускаць ні адной хвіліны гэтай ночы, секунды, імгнення... Яшчэ жыве цяпло бацькоўскага жытла і хаты ўздыхаюць комінамі...
Алена ЧЫСТОВА.
P.S. Шаноўныя чытачы! Дасылайце і вы свае артыкулы на конкурс
Амаль тысяча дзвесце чалавек сабраліся, каб вырашаць найважнейшыя пытанні развіцця краіны.
Расказаў першы намеснік старшыні Дзяржаўнага камітэта па навуцы і тэхналогіях Рэспублікі Беларусь Дзяніс Каржыцкі.
Як вакцыны выратоўваюць жыцці і чаго можа каштаваць іх ігнараванне?
Аляксандр Курэц – самы малады народны выбраннік у сваім сельсавеце і адзіны дэпутат сярод сваіх калег па службе.