У апошнія дні ў інтэрнэце на ўсю моц абмяркоўваюць падзеі, якія адбываюцца вакол дзіцячага дома сямейнага тыпу Ірыны і Віктара Моцных з Клімавічаў
Для маленькага гарадка скандал набыў небывалыя памеры. Карэспандэнт "Звязды" паспрабавала разабрацца ў гэтай заблытанай справе на месцы і даведацца, які лёс чакае дзяцей, з першых вуснаў.
Ні ў якай меры газета не прэтэндуе на ролю трацейскага суддзі. Тым больш, што пакуль няма падрабязных каментарыяў з боку афіцыйных асоб. Як паведамілі ў Клімавіцкім райвыканкаме, гэта робіцца ў мэтах захавання тайны следства і каб паменшыць псіхалагічныя траўмы. Таму і дзяцей прасілі не турбаваць. Запэўнілі: зараз яны ў камфортным месцы і з імі працуюць псіхолагі. А між тым у Клімавічах, у мясцовым судзе, разглядаецца адміністрацыйная справа аб самаўпраўстве Ірыны Моцнай. Дарэчы, сведкай з боку жанчыны выступае адна з выхаванак ДДСТ (дзіцячага дома сямейнага тыпу) Крысціна Пугачова. Яна лічыць: мама не вінаватая.
[caption id="attachment_47604" align="alignnone" width="624"] Сям'я Моцных задоўга да трагедыі. Тут яны выглядаюць шчаслівымі[/caption]
Устаньце, суд ідзе
31 ліпеня. На гадзінніку 14.30. Каля сціплага будынка суда Клімавіцкага раёна, акрамя Ірыны Моцнай, яе прыёмнай дачкі Крысціны і прадстаўніка РАУС — нікога. Міліцыянер не выказвае жадання размаўляць. А вось суддзя Ірына Гурыновіч нічога супраць маёй прысутнасці на пасяджэнні не мае, але каментаваць нешта адмаўляецца. Каментарыі — толькі пасля вынясення рашэння.
— Разглядаецца справа аб адміністрацыйным правапарушэнні, прадугледжаным артыкулам 23.39 Кодэкса аб адміністрацыйных правапарушэннях, — аб'яўляе суддзя. — Неабходна ўстанавіць асобу правапарушальніка. Устаньце, калі ласка. Назавіце сябе.
— Моцная Ірына Уладзіміраўна.
— Калі нарадзіліся?
— 17 снежня 1966 года.
— Дзе?
— У вёсцы Сабалёўка Клімавіцкага раёна.
Калі Моцная называе адрас, па якім жыве ў Клімавічах, нават нумар дома —13 — усё гэта гучыць неяк злавесна.
Суддзя тлумачыць права падсуднай і дадае, што яна можа мець абаронцу. Моцная пагаджаецца, але трэба звязацца з калегіяй адвакатаў, каб прадаставіць абаронцу, таму суд пераносіцца.
Дарэчы, і наступнае пасяджэнне суда не аказалася апошнім. Ірына Моцная адмовілася ад адваката, якога ёй прапанавалі. Так што справа працягваецца.
[caption id="attachment_47606" align="alignnone" width="400"] Крысціна Пугачова падтрымлівае прыёмную маці і цяпер[/caption]
Няшчасны чэрвень
Да нядаўняга часу ў сям'і Моцных выхоўвалася 6 дзяцей ва ўзросце ад 9 да 16 гадоў. Гэта — акрамя двух дарослых сыноў Дзмітрыя і Віталя, удачаронай Наталлі і Крысціны, якая знаходзілася пад апекай сям'і да таго, як паступіла у сталічную ВНУ. Да нядаўняга часу сям'я (адзіны ў раёне дзіцячы дом сямейнага тыпу) лічылася ўзорнай. Прынамсі, так сведчаць газетныя публікацыі, якія беражліва захоўвае Ірына Моцная. Нешчаслівая паласа пачалася з 6 чэрвеня, калі Крысціна, знаходзячыся ў сталіцы, здзейсніла спробу суіцыду. Бацькі памчаліся ў Мінск, каб наведаць яе ў шпіталі, але ў палату пайшла толькі Ірына. Муж застаўся чакаць яе ў машыне. Калі яна вярнулася, мужа ўжо не было. Калі знайсці яго змаглі, звярнуліся ў міліцыю. Хутка стала вядома: бацька вялікага сямейства павесіўся на дрэве — насупраць той самай бальніцы. Далей усё пачалося рушыцца з хуткасцю картачнага доміка.
— 8 ліпеня ў Клімавіцкі РАУС паступіла заява ад бабулі непаўналетніх Аліны і Яны Прохаравых, якія выхоўваюцца ў сям'і Моцных, па факце фізічнага пакарання дзяцей, — расказвае начальнік аддзела адукацыі, спорту і турызму Клімавіцкага райвыканкама Наталля Глушакова. — А 9 ліпеня камісія (туды ўвайшлі інспектар ІСН, метадыст па ахове правоў дзяцінства, псіхолаг з аддзела адукацыі, класныя кіраўнікі дзяцей) наведала дом з мэтай апытаць выхаванцаў і абследаваць умовы пражывання. І тое, што на момант праверкі адсутнічала адна з дзяўчынак, 9-гадовая Яна Прохарава, занепакоіла. Ірына Уладзіміраўна адмаўлялася дакладна сказаць, дзе дзяўчынка, абяцала прывезці яе на наступны дзень, але я ўсё роўна напісала заяву ў міліцыю. Дзяўчынку прывезлі толькі праз дзень — 11 ліпеня, калі справай пачала займацца міліцыя. Праваахоўнікі пацвердзілі, што мелі месца факты неналежнага выканання службовых абавязкаў, фізічнага пакарання, пакідання дзяцей на старонніх асоб без дазволу органаў апекі. І на пазапланавым пасяджэнні райвыканкама 12 ліпеня было прынята рашэнне аб спыненні дзеяння дзіцячага дома сямейнага тыпу і вызваленні Ірыны Моцнай ад пасады апекуна. Жанчына была звольнена па артыкуле 47 ч. 3 Працоўнага кодэкса РБ "Здзяйсненне амаральнага ўчынку, несумяшчальнага з дадзенай працай, які выявіўся ў фізічным уздзеянні на непаўналетніх дзяцей". Мы яе апавяшчалі, але яна нідзе не ставіла свае подпісы. І працоўную кніжку нават не ўзяла. Але тыя грошы, якія мы ёй пералічылі на картку, не вярнула.
Намеснік старшыні Клімавіцкага райвыканкама Кацярына Музычэнка, якая таксама прысутнічала пры размове, пацвярджае, што да жанчыны і раней былі пытанні. Але апошнія парушэнні былі вельмі сур'ёзнымі. Дастаткова таго факта, што Ірына Моцная спрабавала вывезці 9-гадовую Яну Прохараву да сваёй радні і нікому аб гэтым не паведаміла.
14 ліпеня камісія паехала, каб забраць дзяцей, але ў іх не атрымалася, — працягвае размову Наталля Глушакова. — Яны ўпарта не ішлі на кантакт. І пры гэтым разважалі, як дарослыя: маўляў, вы нам нічым не дапамагалі, нас утрымлівае толькі мама, навошта вы нас забіраеце? Было відаць, што з дзецьмі добра папрацавалі. Яны казалі тое, што ў іх узросце яшчэ не кажуць і не разумеюць. Мы спрабавалі дамовіцца з Ірынай Уладзіміраўнай, казалі, што дзеці не павінны быць заложнікамі і жывым шчытом гэтых разбораў. Прапанавалі адправіць іх у лагер і вырашыць праблему. Але яна і слухаць нас не пажадала. Тады мы пайшлі ні з чым. А 25 ліпеня яна спрабавала вывезці іх за межы Клімавіцкага раёна, але міліцыя іх затрымала. У той жа дзень мы завезлі дзяцей у лагер "Арляня". Спачатку яны плакалі, пыталіся, куды іх вязуць. Але, калі ўбачылі, што ў лагер, супакоіліся і, як толькі прыехалі, пабеглі скакаць на батутах. Потым я забрала Сашу з міліцыі, дзе ён аказаўся пасля затрымання разам з Ірынай Моцнай і яе старэйшым сынам. Ён збіраўся паступаць у Мінскі вышэйшы радыётэхнічны каледж і хваляваўся, што цяпер нічога не атрымаецца. Але, калі мы растлумачылі, што ён будзе там вучыцца, хлопец павесялеў і папрасіў, каб яго адвялі да астатніх дзяцей. Усе яны цяпер у SOS-вёсцы ў Магілёве і ніхто з іх не плача.
[caption id="attachment_47609" align="alignnone" width="400"] Пасяджэнне суда пераносілася некалькі разоў[/caption]
Як доказ Наталля Яўгенаўна дэманструе фота, на якім дзеці сядзяць у абдымку з ёю і Кацярынай Музычэнка.
— Чаму ж раней, калі быў жывы бацька-выхавацель, ніякіх пытанняў да сям'і не ўзнікала? — не разумею я. — Дзеці знаходзіліся на выхаванні з 2008 года і ўсё было добра?
— Па гэтым доме пытанняў было шмат. Мелі месца факты некарэктных метадаў выхавання. Аб гэтым сведчылі і педагогі школы, дзе вучыліся дзеці. Але сур'ёзных падстаў забраць дзяцей тады не было.
— Ірына Моцная насамрэч біла дзяцей?
— Па словах дзяцей, сапраўды мелі месца факты фізічнага пакарання. І Ірына Уладзіміраўна не адмаўлялася, што карала іх рэменем. Яны казалі нешта наконт сур'ёзнай правіннасці. Маўляў, і на калені на грэчку ставіла, і па карку магла даць.
— Пасля таго, як звольнілі маці, яна павінна будзе пакінуць гэты дом?
— Дом пабудаваны за кошт сродкаў з абласнога і рэспубліканскага бюджэту для сямей, якія ўзялі на выхаванне дзяцей-сірот і тых, што засталіся без апекі бацькоў. Гэта спецыяльнае памяшканне дзяржаўнага жыллёвага фонду. Дом знаходзіцца на балансе Клімавіцкага жылкама. Ірына Моцная павінна будзе яго пакінуць.
— Як вы думаеце, што яна збіралася зрабіць з дзецьмі?
— Не ведаю, але яе дзеянні не падпарадкоўваліся звычайнай логіцы. І гэта насцярожвала. Агрэсіўная, імпульсіўная, эмацыянальная, канфліктная — вельмі цяжкая ў зносінах.
— Дзеці за столькі лет прывязаліся да маці. Як яны зараз будуць жыць?
— Яны больш баяцца невядомасці. А калі ведаюць, што іх чакае, супакойваюцца. Жанчыне, калі яна хацела застацца з дзецьмі, трэба было адправіць іх у лагер і абскардзіць рашэнне райвыканкама ў аблвыканкаме ці судзе. Ёсць цывілізаваныя сродкі вырашэння канфліктаў.
[caption id="attachment_47611" align="alignnone" width="400"] У доме захоўваюцца фотаздымкі і рэчы дзяцей[/caption]
"Звычайная помста"
Так лічыць звольненая маці. У свой час яе спецыяльна рэкамендавалі на гэтую пасаду: жанчына мае педагагічную адукацыю, шмат гадоў працавала настаўніцай, была намеснікам дырэктара школы і нават дырэктарам. Цяжка было знайсці лепшую кандыдатуру. У 2008 годзе вялікая сям'я Ірыны і Віктара Моцных уехала ў новы дом, у якім, па словах Ірыны Уладзіміраўны, аказалася шмат будаўнічых недаробак. Яна пачала дабівацца, каб ёй адрамантавалі дах. Ёй не адмаўлялі, але, як потым высветлілася, рабілі гэта вельмі фармальна. Справа вырашылася пасля таго, як Моцная завітала на прыём да намесніка старшыні КДК па Магілёўскай вобласці Аляксандра Агеева. Пасля гэтага былі пакараны некаторыя службовыя асобы. Будаўнічыя недаробкі хутка ліквідавалі. У дзяржаўнай газеце пасля гэтага выйшаў крытычны артыкул.
— З гэтага моманту ўсе і пачалося, — лічыць Ірына Моцная. — Пра нас чыноўнікі забылі. Ніякай дапамогі: ні псіхалагічнай, ні сацыяльнай, ні матэрыяльнай. Ні адзін псіхолаг не прыйшоў. Адзінае, класныя кіраўнікі і настаўнікі прыходзілі, і тое раз у год. Ні аздараўлення дзецям, нічога. Іду прасіць, а мне мясцовы лагер прапаноўваюць. Потым зноў пачаліся праблемы з домам. У пазамінулым годзе кацёл сапсаваўся пасярод зімы. Я ў райана. Яны: "Дом не наш, мы не можам кацёл замяніць". У гаргазе таксама адмовілі: няма дагавора, не можам рамантаваць. Жылкам патлумачыў, што мы, як наймальнікі, павінны рабіць унутры ўсё самі. І ім усё роўна, дзеці тут жывуць ці звычайныя грамадзяне. Прыйшлося за свой кошт рабіць рамонт. Майстра вызывалі аж з Магілёва. Сёлета агароджа згніла, слупы заваліліся. Зноў прыйшлося ўсё рабіць за свой кошт. Сёлета ў маі пайшла на прыём да памочніка Прэзідэнта, папрасіла, каб зрабілі дзіцячую пляцоўку. На наступны дзень прывезлі слупкі, арэлі, але справы да канца не давялі. Усё гэта каштавала нерваў. Муж мой быў не канфліктны чалавек, гэта я хадзіла па чыноўніках. Пачалі з ім сварыцца. Не ведалі, як далей жыць. А 6 чэрвеня з Крысцінай адбылася бяда, дзяўчына пасварылася з хлопцам. Паехалі да яе. Далей вы ведаеце...
У дзень пахавання я папрасіла аддзел адукацыі, каб дзяцей забралі ў лагер і яны нічога не бачылі. Там да іх і наведался бабуля Прохаравых, якая хацела забраць дзяўчынак пад сваю апеку. З Прохаравымі наогул не магла знайсці агульнай мовы. Яны быццам раўнавалі дзяўчынак да мяне. І пайшло адно да аднаго. Мяне звольнілі па артыкуле. Але дзе той дакумент, які пацвярджае факт майго амаральнага ўчынку? Мне яго не паказалі. Нічога няма, акрамя павесткі ў суд.
— Што вас цяпер чакае?
— Не ведаю. Я хацела б вярнуць дзетак, бо не заслужыла таго пакарання, якое мне прад'явілі. Звольнілі па артыкуле, а мне яшчэ працаваць далей. Я ж педагог. Грошы аддалі, адпускныя за 9 гадоў. Мне гэты водпуск быў непатрэбны. Што далей будзе, не ведаю. Бачыла, як Саша Пугачоў напісаў на сваёй старонцы ў інтэрнэце: "Хачу да мамы". У мяне цяпер вельмі цяжкі перыяд. Муж пайшоў з жыцця, дзяцей забралі... Хто я? Дом не мой, дзяцей, як моркву, вырвалі і перанеслі на іншую градку. Ці можна так?
Каментарый у тэму
— Каб нешта патлумачыць у гэтай гісторыі, у ёй перш за ўсё, трэба дэталёва разабрацца, — кажа намеснік старшыні Магілёўскага аблвыканкама Валерый Малашка. — Дзеці насамрэч знаходзіліся ў крытычнай сітуацыі. І тое, што трэба было прымаць нейкія надзвычайныя меры, апраўдана. Дзецям трэба было хутка аказваць дапамогу. Органы апекі і папячыцельства паводзілі сябе ў гэтай гісторыі менавіта так, як і было трэба. Але спецыялісты яшчэ дадуць ацэнку таму, што адбылося. Ніякага ціску на дзяцей не аказваецца. Ім нават не забаронена тэлефанаваць іх былой выхавальніцы. Паўтараю, усё робіцца ў інтарэсах дзяцей.
Нэлі ЗІГУЛЯ.
Фота аўтара.
Выбар саджанца для садавода — той момант, значнасць якога складана пераацаніць.
Канцэрт для дзяцей і моладзі, пластычны спектакль Ягора Дружыніна і «Рок-панарама».