або Лісабон вачыма будучага архітэктара
Невялічкая Партугалія, самая заходняя дзяржава Еўропы, падзяляе разам з магутнай Іспаніяй Пірэнейскі паўвостраў. Што яшчэ вядома сярэднестатыстычнаму беларусу пра гэтую краіну? Ну хіба што пра Васка да Гама і мост, як у Сан-Францыска. А студэнтка Беларускага нацыянальнага тэхнічнага ўніверсітэта Дар'я Мандзік паехала пераймаць вопыт у Лісабон на цэлы год. За прайшоўшы час у дзяўчыны ўжо назбіралася шмат цікавых уражанняў, якімі яна падзялілася з «Чырвонкай».
— Даша, распавядзі, як табе ўдалося трапіць у Партугалію?
— Наш універсітэт удзельнічае ў праграме па абмене студэнтамі «Erasmus Mundus». Усяго набралі групу з 11 чалавек. Усе мы раскіданы па трох краінах — Іспаніі, Партугаліі і Італіі. Цэлы год я вучуся ў Лісабонскім універсітэце, а пасля мне залічаць гэты час у Беларусі як пройдзены чацвёрты курс. У прынцыпе, архітэктары па ўсім свеце павінны ведаць адны і тыя ж рэчы, таму вялікай розніцы ў праграмах навучання няма. Праўда, не скажу, каб усё было абсалютна аднолькавым…
— Якія ж адрозненні ў падыходах да выкладання?
— Усе нашы выкладчыкі — архітэктары-практыкі, дарэчы, даволі заможныя людзі. Яны шмат паказваюць і тлумачаць, у тым ліку і свае праекты, абмяркоўваюць з намі розныя падыходы да вырашэння пэўных праблем. Упэўнена: у беларускіх выкладчыкаў таксама ёсць свае праекты, але часцей за ўсё мы пра іх не ведаем. Магчыма з‑за таго, што ў нас аўтарскімі працамі бываюць, як правіла, прыватныя дамы і інтэр'еры, а большасць астатніх будынкаў праектуецца адмысловымі інстытутамі па тыповых праектах. Партугальскія выкладчыкі больш скіраваны на рэальны праект — яны ставяцца да працы так, нібыта ты сапраўды збіраешся гэта пабудаваць.
Яшчэ адно адрозненне ад нашай сістэмы адукацыі: абавязкова хоць нейкая частка праекта павінна быць зроблена ў групе. Гэта дапамагае, бо чуеш крытыку ў свой бок. Праўда, працаваць з партугальцамі складана, але мне падабаецца сама ідэя.
— Ты ўзгадала пра іншы падыход — якая «фішка» ў партугальцаў?
— Узімку я была ў Беларусі на абароне праектаў школ. Першае, што кінулася ў вочы, — знешні выгляд будынкаў ніяк не звязаны з тым, што навокал. У Партугаліі нас прывучаюць абавязкова працаваць з акружэннем. Напрыклад, трэба разлічыць, як павінна выглядаць школа для двухпавярховай старой вуліцы, забудаванай светлымі дамкамі з чырвонымі дахамі. Не кожная архітэктура сюды ўпішацца.
— Наколькі важнае для партугальцаў захаванне гістарычнай архітэктурнай спадчыны?
— Гэта іх улюбёная тэма. Але не толькі захаванне, а яшчэ і асваенне. Падчас уладарання дыктатара Салазара (1928 — 1968) рэстаўрацыяй партугальская дзяржава сцвярджала сваю магутнасць. Пасля Салазара ў краіне пачаўся перыяд, калі людзі актыўна будаваліся, кіруючыся дэвізам: «Дзе хочам, там і будуем». Але зараз усё становіцца на свае месцы. На Партугалію вельмі моцна паўплываў эканамічны крызіс апошніх гадоў, таму новае будуюць мала — збольшага гэта рэстаўрацыя і рэканструкцыя. На працягу года менавіта гэтымі рэчамі я і займаюся. Як гэта выглядае? Нам далі рэальную вуліцу ў цэнтры Лісабона, якую муніцыпалітэт хоча рэканструяваць. Вуліца маленькая, вузенькая, дамы закінутыя, але яна мае выгаднае становішча. Мы туды хадзілі, замяралі і апісвалі, размаўлялі з жыхарамі. Пасля першага семестра служачыя муніцыпалітэта прыходзілі на абарону праектаў і знаёміліся з нашымі прапановамі, крытыкавалі, ацэньвалі.
— Беларусам ёсць чаму павучыцца ў рэканструкцыі?
— Ты калі-небудзь думала, што можна зрабіць з Гальшанамі? А падыходы, як казаў наш выкладчык, зводзяцца да трох. Можна проста ўзяць аб'ект і аднавіць яго з выкарыстаннем тагачасных тэхналогій, як тое відаць на старажытнай гравюры, у межах канкрэтнай эпохі. Можна проста пакінуць руіны ў тым стане, у якім яны знаходзяцца. Трэці варыянт — спалучыць са старой пабудовай нешта сучаснае, каб сыграць на кантрасце. Такой рэканструкцыі, прычым вельмі якаснай, многа па ўсёй Еўропе, бо засталося шмат старога і з ім трэба нешта рабіць.
Да архітэктараў у Партугаліі ставяцца з павагай, іх меркаванне мае вагу. Гэта не дзіўна, бо два лаўрэаты (за 1992 і 2011 гады) Прытцкераўскай прэміі (аналаг Нобелеўскай, толькі па архітэктуры. — Аўт.), паходзяць з гэтай краіны. У Партугаліі вельмі шмат гістарычных помнікаў, але і сучасная архітэктура таксама на высокім узроўні.
— Адна з праблем Мінска — забудова горада, якая робіцца больш шчыльнай. Ці актуальна гэта для Лісабона?
— Горад, шчыра кажучы, вялізны: ад гістарычнага цэнтра і старой забудовы да спальных раёнаў даволі далёка. У цэнтры шчыльнай забудовы няма: самі дамкі невысокія, забудова пераважна квартальная, і ўшчыльняць папросту няма куды, бо вуліцы вельмі вузкія. У Мінску іншы тып гарадской забудовы — шматкватэрныя дамы, што стаяць асобна; паміж імі ёсць пустыя месцы, якія па нарматывах павінны займаць дзіцячыя пляцоўкі, паркоўкі, зялёныя зоны і зоны адпачынку.
— Якія мясціны ў Лісабоне ты прапанавала б паглядзець?
— Калі чалавек хоча зразумець краіну, раю проста прагуляцца па вуліцах, паразмаўляць з мясцовымі жыхарамі. Але і архітэктуру мясцовую, безумоўна, варта пабачыць — напрыклад, знакаміты манастыр Жыронімуш, які мы бачым штодня, бо жывём побач, альбо мястэчка Сінтра, што непадалёк ад горада. Дзіўна, але цэнтр горада поўніцца закінутымі будынкамі — шмат хто з'язджае.
— Ведаю, што ты вялікі аматар паходаў. Ці ўдалося табе павандраваць па Партугаліі?
— Пакуль пра сапраўдныя паходы толькі мару. Аднак у нас была вандроўка з групай па справах рэканструкцыі ў невялікае мястэчка Іданья-а‑Велья. Муніцыпалітэт арганізаваў нам паездку, каб студэнты прапанавалі рашэнні некалькіх праблем у мястэчку.
— Напэўна, вы навучыліся спяваць партугальскія песні і танцаваць пад іх?
— Песні ў Партугаліі сапраўды вельмі прыгожыя — яны называюцца «фаду». Іх спявалі жонкі маракоў, якія заставаліся на беразе чакаць сваіх мужоў. Фаду — гэта брэнд: іх можна пачуць паўсюдна, але мне не надта падабаецца, калі некаторыя рэчы становяцца заманкамі для турыстаў.
Часам заходзім у адзін квартал, дзе гучыць добрая музыка (напрыклад, бразільская), і можна патанцаваць. Што да кулінарыі — традыцыйныя стравы на смак не вельмі адрозніваюцца ад тых, што мы прывыклі есці ў Беларусі. Хіба што тут спажываюць больш рыбы і морапрадуктаў.
— Навучанне, наколькі я разумею, вядзецца на партугальскай мове?
— На партугальскай і англійскай, а ў паўсядзённым ужытку мы карыстаемся рускай і беларускай мовамі. Зараз палова выкладчыкаў размаўляе з намі на сваёй роднай мове, але яе мы яшчэ добра не вывучылі. Агульныя фразы ведаем — у краму схадзіць можам. Партугальская мова не надта складаная — агульную думку зразумееш. А яшчэ яны гавораць, як нам падаецца, вельмі доўга, а пасля высвятляецца, што сказалі толькі пра нешта адно.
— Акрамя гаманлівасці, ці ёсць яшчэ адметныя рысы менталітэту?
— Партугальцы нікуды не спяшаюцца. Кідаецца ў вочы, што калі яны нешта робяць — то зусім не мітусяцца. У параўнанні з энергічнай Барселонай, дзе мне таксама давялося пабываць, гэта асабліва заўважна, — яны павольныя, упэўненыя ў сабе.
— Дык і беларусы ж не надта хуткія…
— Так, але мы заўжды нервуемся з‑за гэтага. Сядзіш і думаеш: маўляў, я нічога не зрабіў, такі-сякі. А партугальцы пачуваюцца добра. Адпачыў, захацеў — яшчэ адпачыў, а пасля можна і папрацаваць… Усё як мае быць.
— А як яны ставяцца да беларусаў?
— Збольшага ўсе партугальцы ведаюць пра нашу краіну. Калі чуюць «Беларусь», палова ківае: «Мінск, Мінск». Цікава, адкуль ім знаёмы Мінск? Можа, дзякуючы футболу? Тут усе «страцілі галаву» ад футбола. Ледзь не забылася: у Партугаліі яшчэ ведаюць пра канструктывізм, бо ў заходняй праграме яго вывучаюць разам з астатнімі плынямі мадэрнізму. Так што на адной з лекцый па гісторыі сучаснай архітэктуры мы вучылі прафесара правільна вымаўляць імёны Малевіча, Лісіцкага і Леанідава. Было вельмі прыемна.
— Сумуеш па радзіме?
— Вельмі. Калі знаходзішся ў іншай краіне, не хапае сяброў і сям'і. Затое з'явілася разуменне: ад'язджаць з Беларусі не хачу. А набрацца партугальскага вопыту ў галіне архітэктуры — гэта можна!
Кацярына РАДЗЮК.
Канцэрт для дзяцей і моладзі, пластычны спектакль Ягора Дружыніна і «Рок-панарама».
Выбар саджанца для садавода — той момант, значнасць якога складана пераацаніць.
Актрыса НАДТ імя М. Горкага — пра шлях да сцэны і натхненне.
Тата і мама — два самыя важныя чалавекі ў жыцці кожнага дзіцяці.