Марлокі


Юры Стан­ке­віч не пер­шы, хто ў сва­ёй твор­час­ці на­тхніў­ся «Ма­шы­най ча­су» Гер­бер­та Уэл­са, дзе гэ­тыя са­мыя мар­ло­кі ўпер­шы­ню з'я­ві­лі­ся. Зра­зу­ме­ла, та­кое за­па­зы­чан­не ў лі­та­ра­ту­ры — з'я­ва вель­мі рас­паў­сю­джа­ная і аб­са­лют­на нар­маль­ная, тым больш што ў гэ­тым вы­пад­ку аў­тар ро­біць ці­ка­вы лі­та­ра­тур­ны ход: мар­ло­кі, ге­роі ра­ма­на сла­ву­та­га анг­лій­ска­га пісь­мен­ні­ка, якія, па­вод­ле Уэл­са, бы­лі зной­дзе­ны Па­да­рож­ні­кам у ча­се ў 802 701 го­дзе, пе­ра­ка­на­ны, што фан­таст... Зрэш­ты, на­вош­та за­бя­гаць на­пе­рад: чы­тач і сам змо­жа пра ўсё да­ве­дац­ца, пра­чы­таў­шы апа­вя­дан­не. А та­му, хто яшчэ не зна­ё­мы з уэл­саў­скай «Ма­шы­най ча­су», маг­чы­ма, пас­ля гэ­та­га аба­вяз­ко­ва за­хо­чац­ца ўзяць яе ў ру­кі.

Алесь Ба­дак

Ву­чы­лі­ся ў не­вя­лі­кім ан­га­ры, які быў пры­ста­са­ва­ны пад клас. Усё на­ву­чан­не пра­цяг­ва­ла­ся ка­ля го­да, пас­ля ча­го дзе­ці ра­зы­хо­дзі­лі­ся хто ку­ды аль­бо па­сту­па­лі ў рас­па­ра­джэн­не да­рос­лых.

Ву­чыў дзя­цей На­стаў­нік — ма­лень­кі, чар­на­во­кі, аб­са­лют­на лы­сы (амаль усе вуч­ні, ня­гле­дзя­чы на ўзрост, так­са­ма бы­лі лы­сыя), але, як ха­дзі­лі чут­кі, ён на­ра­дзіў­ся з не­вя­лі­кім хвос­ці­кам, што лі­чы­ла­ся пры­кме­тай вы­са­ка­род­нас­ці. Яго так і зва­лі — На­стаў­нік.

Вось і ця­пер ён зняў хі­тон, па­ве­сіў яго на вя­шак і блі­за­ру­ка агле­дзеў клас.

— Ві­таю вас, дзе­ці! — урэш­це ска­заў ён.

— І ця­бе ві­та­ем, На­стаў­нік! — ураз­на­бой ад­ка­за­лі яму.

— Сён­ня, — ад­ра­зу пра­доў­жыў На­стаў­нік, — мы пра­цяг­ва­ем вы­ву­чаць тэ­му эва­лю­цыі праз гіс­та­рыч­ныя ар­тэ­фак­ты, якія ча­сам зна­хо­дзяць ва­кол нас. Як­раз год та­му ў ме­жах на­ша­га Па­се­лі­шча быў зной­дзе­ны ка­ва­лак тэкс­ту з па­пі­ру­су, які ў мі­ну­лым на­зы­ва­лі кні­гай. Та­кія кні­гі, вя­до­мыя як вы­ключ­на шкод­ныя рэ­чы, ме­лі ўжы­так пры­клад­на дзве ты­ся­чы год та­му. Тэкст рас­шыф­ра­ва­лі. Дык што бы­ло аб­ве­шча­на ў тым урыў­ку, які я за­чы­таў вам пе­рад­усім — гэ­та зна­чыць, учо­ра? Ска­жы ты, Мі­ра­лю­бій!

Са свай­го мес­ца за ста­лом, якім слу­жы­ла доў­гая плас­ты­ка­вая дош­ка, уз­ня­ўся лы­сы, з ма­лень­кай га­ла­вой, амаль без пад­ба­род­ка, ня­гег­лы хлоп­чык.

— У тым урыў­ку га­ва­ры­ла­ся, — ад­ка­заў ву­чань па іме­ні Мі­ра­лю­бій, — як да Сы­на Ле­ны, які ў той час быў ім­пе­ра­та­рам, пры­ехаў з да­лё­кай кра­і­ны ней­кі Гер­біт Улс, які пры­вёз яму шкод­ную кні­гу пад наз­вай «Ма­шы­на ча­су».

— Гер­бет Улес, — па­пра­віў Мі­ра­лю­бія нех­та з вуч­няў.

— Пра­віль­на бу­дзе Гер­бер Уэ­лес, — удак­лад­ніў На­стаў­нік. — І што да­лей?

— У той кні­зе быў апі­са­ны наш час, што, вя­до­ма, ака­за­ла­ся хлус­нёй.

— Што, на­прык­лад? — спы­таў На­стаў­нік. — Ска­жы ты, Джу­лія.

Лы­сень­кая дзяў­чын­ка з ма­лень­кай га­лоў­кай і мі­ні­я­цюр­ны­мі вуш­ка­мі і но­сі­кам пад­ха­пі­ла­ся са свай­го мес­ца.

— Там га­ва­ры­ла­ся пра ней­кіх мар­ло­каў, На­стаў­нік.

— Так. Ся­дай, Джу­лія. Хто рас­ка­жа мне ўво­гу­ле пра той час? У якую яшчэ хлус­ню ве­ры­лі ста­ра­жыт­ныя лю­дзі? Мо­жа, ты — Гла­му­рый?

Блед­ны хлоп­чык уз­ня­ўся з лаў­кі і па­чаў пра­маў­ляць шчы­лін­кай-ро­там.

— Яны ве­ры­лі, што Зям­ля кру­ціц­ца ва­кол Сон­ца. Але ж да­стат­ко­ва зір­нуць на не­ба, каб упэў­ніц­ца ў ад­ва­рот­ным. Яшчэ яны ка­за­лі, што на­вед­ва­лі Ме­сяц, а гэ­та не­маг­чы­ма. Мяр­кую, яны трыз­ні­лі, бо ўды­ха­лі дым з па­пя­ро­вых тру­ба­чак, якія пад­паль­ва­лі і тры­ма­лі ў ро­це.

— Так, доб­ра. Пра што яшчэ ма­ні­лі тыя ста­ра­жыт­ныя дзі­ку­ны, пры­вя­дзі прык­лад ты — Епі­фа­ній!

— Яны ка­за­лі пра на­да­лон­ні­кі, з якіх мож­на бы­ло пе­ра­маў­ляц­ца з даль­ніх кро­пак Зям­лі, а так­са­ма пра ней­кае Се­ці­ва, дзе быц­цам бы­лі ад­ка­зы на ўсе пы­тан­ні, што прос­та смеш­на.

— А ты — Па­тры­цыя?

— Што з да­па­мо­гай ней­кіх «ком­паў» мож­на бы­ло за ім­гнен­не да­лі­чыць да трыль­ё­на біль­ё­наў!

— Ха-ха-ха! — за­смя­я­лі­ся ў кла­се.

— Што па Зям­лі цяк­лі рэ­кі і на ёй іс­на­ва­лі азё­ры, у якіх пла­ва­лі ры­бі­ны, а ў акі­я­не так зва­ныя кі­ты, па­ме­рам з наш ан­гар.

— Ха-ха-ха!

— На­стаў­нік! Пра­шу сло­ва!

З за­дняй лаў­кі ўзняў­ся яшчэ адзін ву­чань. Ён быў вы­шэй­шы рос­там і з кры­ху боль­шай га­ла­вой, чым у ас­тат­ніх, цвёр­да акрэс­ле­ным ро­там і круг­лым пад­ба­род­кам.

— Ка­жы, Ге­рак­лій! Хоць усе ве­да­юць, што ты фан­та­зёр.

Ву­чань на імя Ге­рак­лій ска­заў:

— Маг­чы­ма, усё гэ­та і так. Але ж мы ад­хі­лі­лі­ся ад тэ­мы. Гер­берт Уэлс пры­ехаў да Сы­на Ле­ны і ка­заў яму пра бу­ду­чы­ню, у якой тры­ва­ла за­вя­дуц­ца ней­кія мар­ло­кі. Але той аспрэ­чыў яго і па­ве­да­міў, што на Зям­лі бу­дзе ва­ла­да­рыць ка­му­нізм.

— Ты ма­еш на ўва­зе Сы­на Ле­ны, пом­нік яко­му, зной­дзе­ны ў за­кі­ну­тай шах­це, ста­іць ця­пер на пло­шчы ў Па­се­лі­шчы?

— Так. Ты зноў свя­до­ма ад­хі­ля­еш­ся, На­стаў­нік. У Па­се­лі­шчы хо­дзіць па­га­лос­ка, што мар­ло­кі іс­ну­юць. Яны на­па­да­юць у цем­ры, бо ім трэ­ба бія­ма­са, каб хар­ча­вац­ца. Ча­му ка­заць пра гэ­та за­ба­ро­не­на?

— І я чу­ла пра гэ­та, і мне страш­на, — за­хва­ля­ва­ла­ся дзяў­чын­ка на імя Джу­лія. — Па­чы­на­ец­ца бу­ра, цям­нее, а нам трэ­ба ў Вя­лі­кі Ан­гар.

— Лух­та! — аспрэ­чыў, але не­як ня­ўпэў­не­на, На­стаў­нік. — У нас са­праў­ды ка­му­нізм. Каб нех­та краў у цем­ры лю­дзей і сіл­ка­ваў­ся імі? Пад зям­лёй жы­вуць ант­ра­па­фа­гі? Пры­мхі! Ва­кол да­стат­ко­ва ежы. Хі­ба не смач­на ес­ці сма­жа­ных па­цу­коў, су­ша­ных даж­джа­вых чар­вя­коў і ко­ні­каў, слі­ма­коў аль­бо жа­мя­ру? Яе ж шмат на­во­кал. Зір­ні­це са­мі!

За адзі­ным мут­ным шклом ан­га­ра са­праў­ды іс­тэ­рыч­на бі­лі­ся і ра­і­лі­ся му­хі. Бу­ра на­соў­ва­ла­ся.

— Я ўмею лі­чыць да ста, — гнуў сваё ву­чань на імя Ге­рак­лій. — Ты­дзень та­му нас у кла­се бы­ло трыц­цаць тры, а ця­пер — трыц­цаць два. Дзяў­чын­ку зва­лі Пе­не­ло­па, і яна іш­ла з за­ня­ткаў апош­няй, як і ўсе, пры­шпі­ле­ная да ка­на­та стра­хо­вач­ным тро­сі­кам. Я ішоў праз цём­ны ту­нэль пе­рад ёй. Яе тро­сік ака­заў­ся аб­рэ­за­ным. А Пе­не­ло­па знік­ла. Мы што­дня хо­дзім ад­ной да­ро­гай. Я да­ве­даў­ся, што з па­чат­ку го­да ў кла­се бы­ло аж трыц­цаць пяць вуч­няў. Ку­ды дзе­лі­ся трое?

— Го­дзе стра­шы­лак, Ге­рак­лій, — пе­ра­пы­ніў яго На­стаў­нік. — Лі­чыць уво­гу­ле не­бяс­печ­на. Ад гэ­та­га хва­рэ­юць. Але ж ця­пер нам усё роў­на трэ­ба за­кон­чыць урок, бо па­чы­на­ец­ца бу­ра. За­раз мы апра­на­ем хі­то­ны, на га­ло­вы ахоў­ныя ка­пю­шо­ны і пры­шпіль­ва­ем­ся да ка­на­та. Ты, Ге­рак­лій, здо­ле­еш вес­ці гру­пу?

— Так. Я бу­ду ўвесь час тры­мац­ца за асноў­ны трос. Спраў­лю­ся.

— Та­ды ме­на­ві­та я пай­ду апош­нім, — пад­агуль­ніў На­стаў­нік. — Збі­рай­це­ся.

Праз якую хві­лі­ну гру­па вый­шла з кла­са і на­кі­ра­ва­ла­ся ў Вя­лі­кі Ан­гар. Ве­цер нёс ім на­су­страч дроб­ны пя­сок і смец­це са зва­лак. Жа­лоб­на вы­ла і гу­дзе­ла жа­мя­ра. Цем­ра імк­лі­ва на­соў­ва­ла­ся, і не­ўза­ба­ве гру­па апы­ну­ла­ся ў ту­нэ­лі, дзе ні­хто ўжо не мог ба­чыць су­се­да.

Тым не менш даб­ра­лі­ся хут­ка. Гру­па апы­ну­ла­ся ў Вя­лі­кім Ан­га­ры, дзе па­він­на бы­ла вя­чэ­раць і спаць. Усе трыц­цаць два вуч­ні бы­лі на мес­цы — Ге­рак­лій у дзвя­рах па чар­зе іх лі­чыў.

Але рап­там ён стаў ня­звык­ла блед­ны з тва­ру і ні­бы змярц­веў.

— Ска­жы, Ге­рак­лій, мож­на я заўт­ра ў кла­се ся­ду з та­бой по­бач? — між тым са­ра­мяж­лі­ва кра­ну­ла яго за ру­ку Джу­лія.

Ву­чань па іме­ні Ге­рак­лій зглы­нуў ка­мяк у гор­ле і сха­ваў за спі­ну аб­рэ­зак стра­хо­вач­на­га тро­сі­ка на кан­цы ка­на­та.

— Мяр­кую, заўт­ра ўро­каў не бу­дзе, — праз паў­зу ска­заў ён

 

Выбар рэдакцыі

Культура

Чым сёлета будзе здзіўляць наведвальнікаў «Славянскі базар у Віцебску»?

Чым сёлета будзе здзіўляць наведвальнікаў «Славянскі базар у Віцебску»?

Канцэрт для дзяцей і моладзі, пластычны спектакль Ягора Дружыніна і «Рок-панарама».