сістэму ацэньвання абітурыентаў на ЦТ могуць перагледзець
Міністр адукацыі і навукі Расіі Дзмітрый Ліванаў днямі моцна азадачыў педагагічную грамадскасць сваёй прапановай, не ўлічваць пры ацэнцы выпускных сачыненняў... пісьменнасць іх аўтараў. Маўляў, "адзнака скоўвае, чалавек баіцца дапусціць памылку, а таму піша не зусім так, як хацеў бы". Па яго словах, мэтай вяртання ў расійскія школы выпускнога сачынення з'яўляецца не праверка пісьменнасці, а праверка здольнасці чалавека мысліць і аргументаваць свае высновы, абапіраючыся на літаратурныя творы.
Як вядома, у Расіі сёлета пасля здачы Адзінага дзяржаўнага экзамену давялося паніжаць патрабаванні па ўзроўню ведаў па рускай мове і матэматыцы, каб не пазбавіць выпускнікоў атэстатаў. Аднак калі кіраўнік адукацыйнай галіны не лічыць пісьменнасць абавязковым атрыбутам чалавека з вышэйшай адукацыяй, гэта выглядае па меншай меры дзіўна.
"З жыцця мікраарганізмаў"
У Беларусі год таму таксама гучалі прапановы ўвесці залікі па дзяржаўных мовах на той падставе, што гэтыя дысцыпліны — няпрофільныя для большасці спецыяльнасцяў, і для інжынера больш важнае веданне фізікі і матэматыкі, чым рускай ці беларускай мовы. І хоць мінімальны парог на ЦТ — самы нізкі менавіта на гэтых дзвюх дысцыплінах (ён складае ўсяго 10 балаў), для многіх абітурыентаў пераадолець яго ўсё роўна аказалася складана. Дастаткова вялікая колькасць тых, хто сёлета паступаў у рамках дадатковага набору, "завалілі" ЦТ менавіта па дзяржаўнай мове.
Яшчэ адна з прапаноў, якая, на шчасце, не знайшла падтрымкі, датычылася намеру аб'яднаць у адным тэсце некалькі дысцыплін: размова ішла пра спалучэнне ў адным тэсце рускай і беларускай мовы; гісторыі Беларусі і грамадазнаўства; фізікі і матэматыкі; хіміі і біялогіі.
Сёлета Дзяржкамісія па кантролі за ходам падрыхтоўкі і правядзення ўступных іспытаў зноў падкінула тэму для разважанняў. Маўляў, бацькам не зразумела, чаму іх дзіця атрымлівае ў школе "васьмёркі" па прадмеце, а на тэсціраванні набірае ўсяго 30 балаў. Значыць, трэба перагледзець сістэму падліку балаў удзельнікаў цэнтралізаванага тэсціравання, каб можна было супастаўляць яе з сістэмай выстаўлення адзнак у школе. Усе зразумелі гэта як вяртанне да дзесяцібальнага ацэньвання вынікаў цэнтралізаванага тэсціравання. І інтэрнэт "выбухнуў"...
Прывядзём толькі некалькі з выказванняў на форумах:
"Стабальная сістэма была ўведзена для дэталёвай дыференцыяцыі, гэта значыць, каб было менш людзей, якія набралі аднолькавую колькасць балаў па ўсіх трох ЦТ. І рэйтынгавыя каэфіцыенты ў залежнасці ад складанасці задання таксама скіраваны менавіта на гэта. А калі зараз уводзіць дзесяцібальную сістэму на ЦТ, то саму структуру тэстаў давядзецца кардынальна змяняць. Дык што, пачынаем усё з самага пачатку?"
"Цікавая матывацыя: "Ідучы насустрач пажаданням грамадскасці і выключна дзеля клопату пра някемлівых бацькоў бедных абітурыентаў". Натуральна, адзнака ў атэстаце (па розных прычынах) часта неаб'ектыўна адлюстроўвае ўзровень падрыхтоўкі вучня па гэтым прадмеце. Але што складанага ў тым, каб супаставіць 100 балаў ЦТ са школьнай "дзясяткай"? 80 балаў — "васьмёрка", 47 балаў — 4,7. Проста з такім цалкам лагічным суаднясеннем цяперашнія прахадныя 5 балаў ЦТ пры пераводзе ў школьны эквівалент ператвараюцца нават не ў "адзінку" (прычым па 10-бальнай шкале), а ўвогуле ў нешта з жыцця мікраарганізмаў — 0,5".
Хто вышэй ростам?
Нагадаем, што ў Беларусі, у адрозненне ад той жа Расіі (дзе даволі доўгі час спрабавалі пераводзіць вынікі Адзінага дзяржаўнага экзамену ў "дзесяцібалку", але ўрэшце адмовіліся ад гэтай ідэі), даўно перайшлі пры залічэнні ў ВНУ на 100-бальную рэйтынгавую сістэму і забыліся на паўпрахадныя балы.
Мэта беларускага ЦТ — ацаніць адрозненні ва ўзроўні падрыхтоўкі абітурыентаў, параўнаць індывідуальныя вынікі з вынікамі іншых удзельнікаў і вызначыць адносную пазіцыю ў групе тых, хто трымае іспыт. Вынікі такіх экзаменаў дазваляюць вызначыць рэйтынг кожнага абітурыента ў адпаведнасці з узроўнем яго падрыхтоўкі.
Калі колькасць прэтэндэнтаў значна перавышае колькасць вакантных месцаў у ВНУ і ССНУ, то толькі такі падыход і дазваляе найбольш справядліва адбіраць абітурыентаў.
Для ацэнкі вынікаў цэнтралізаванага тэсціравання Рэспубліканскі інстытут кантролю ведаў выкарыстоўвае працэнтную шкалу размеркавання балаў. Улічваецца не толькі колькасць правільна выкананых заданняў, але і іх адносная складанасць.Складанасць кожнага задання, ці яго вагавы каэфіцыент, вызначаецца статыстычна і залежыць ад колькасці ўдзельнікаў, якія выканалі яго правільна. Значыць, чым менш абітурыентаў справіліся з канкрэтным заданнем, тым вышэйшы яго вагавы каэфіцыент складанасці і тым большая колькасць балаў налічваецца ўдзельніку іспыту за правільнае выкананне задання. Гэта дае магчымасць добра дыферэнцыяваць як найбольш падрыхтаваную частку абітурыентаў, так і менш паспяховую.
Зноў паўпрахадныя балы?
Рэпетытар Яўген ЛІВЯНТ лічыць няўдалым намер Міністэрства адукацыі змяніць на ЦТ сістэму падліку балаў:
— Нельга крыўдзіцца на люстэрка. Якасць школьнай адукацыі не вытрымлівае ніякай крытыкі. І гэта трэба прызнаць і заняцца школай, вучэбнымі праграмамі, падрыхтоўкай педагогаў, а не спрабаваць завуаляваць правал абітурыентаў на цэнтралізаваным тэсціраванні. Я працую са старшакласнікамі і бачу, як яны зараз змагаюцца за кожную дзясятую долю бала ў сваім школьным атэстаце, імкнуцца падцягнуць кожны прадмет, бо пры пераводзе ў 100-бальную шкалу гэтыя "дзясятыя" могуць вырашыць іх лёс. Для мяне як рэпетытара, безумоўна, было б лепш, каб старшакласнікі сканцэнтраваліся толькі на маім прадмеце. Але для школы важна, каб дзеці з павагай ставіліся да вывучэння ўсіх дысцыплін. А яны рабіць гэтага не будуць, калі зразумеюць новыя "правілы акруглення". Не будуць так адказна ставіцца да ўрокаў, як гэта адбываецца сёння. Напрыклад, сярэдні бал атэстата ў аднаго абітурыента 8,51, а ў другога — 8,49. Абодвум паставяць "васьмёрку" або "дзявятку" ці аднаму паставяць "дзявятку", а другому — "васьмёрку"? Як гэта будзе выглядаць на практыцы?
У пачатку 2000-х гадоў 100-бальная шкала ЦТ таксама пераводзілася ў 10-бальную і пераглядалася кожны год. Напрыклад, у 2005 годзе абітурыенты, якія набралі па матэматыцы ад 66 да 81 бала, атрымлівалі "7", а абітурыенты, якія набралі ад 82 да 92, атрымлівалі "8". Па фізіцы "сямёрка" выстаўлялася абітурыентам з сумай балаў ад 66 да 75, а "васьмёрка" — ад 76 да 87. Пытанняў было шмат. Яны і цяпер будуць. Тым больш што зноў з'явіцца паўпрахадны бал. Пры пераходзе з 400-бальнай сумы на 40-бальную рэзка ўзрасце верагоднасць супадзення балаў у прэтэндэнтаў на адну і тую ж спецыяльнасць.
Лічу, што пераход ад 100-бальнай шкалы да 10-бальнай падтрыманы грамадскасцю не будзе. Усе прызвычаіліся, што, скажам, для гарантаванага паступлення на многія спецыяльнасці ў БДУ трэба мець не менш як 300 балаў. І раптам гэты арыенцір змяняецца...
11-7
Угадаць ці знайсці адказ?
Яшчэ адна прапанова, выказаная членамі дзяржкамісіі, — правесці рэвізію структуры і зместу тэставых заданняў — для таго, каб зменшыць верагоднасць угадвання правільных адказаў. Прасцей кажучы, зменшыць колькасць заданняў у частцы А, дзе абітурыентам прапануюцца варыянты адказаў.
Зараз па ўсіх прадметах, за выключэннем матэматыкі і фізікі, нашы тэсты змяшчаюць 80 працэнтаў заданняў з варыянтамі адказаў (частка А) і 20 працэнтаў заданняў без выбару адказаў (частка В). На ЦТ па матэматыцы і фізіцы суадносіны заданняў частак А і В складаюць адпаведна 60 і 40 працэнтаў.
У Рэспубліканскім інстытуце кантролю ведаў тлумачаць, што існуюць пэўныя законы пабудовы тэста, згодна з якімі ўзровень заданняў павінен узрастаць: абітурыент пры выкананні тэста рухаецца ад простых да больш складаных заданняў. Заданні часткі А, дзе прапануюцца варыянты адказаў, правяраюць або ўменне лагічна разважаць, або ўменне аналізаваць і хутка рабіць выснову, або выбіраць правільны адказ з падобных. Правільна сфармуляванае заданне патрабуе ўдумлівага аналізу і супастаўлення магчымых варыянтаў рашэння. Праўда, ёсць пытанне: а колькі ж павінна быць дыстрактараў (праўдападобных варыянтаў адказаў) у адным заданні? Закрытыя заданні вобласці А могуць мець 4-5 варыянтаў адказаў — прапаноўваць большую колькасць варыянтаў немэтазгодна, паколькі гэта вымагае больш часу і ўскладняе выкананне тэста.
А для таго, каб тэст мог больш дакладна вызначыць рэйтынг удзельнікаў тэсціравання, існуе вобласць В, дзе няма адказаў на прапанаваныя пытанні і задачы. Заданні вобласці В у большай ступені дазваляюць дыферэнцыяваць абітурыентаў з больш глыбокай падрыхтоўкай. Але разам з тым яны цяжка паддаюцца аўтаматызацыі пры апрацоўцы бланкаў адказаў. Калі па матэматыцы і фізіцы адказам з'яўляецца лічба, то па гісторыі ці грамадазнаўстве трэба ў бланк адказаў упісаць слова ці словазлучэнне. А калі ёсць некалькі варыянтаў правільнага адказу? Ці, напрыклад, абітурыент запісаў гэтае слова з памылкай? Як камп'ютарнай праграме іх залічыць?
Калі паглядзець на практыку іншых краін, то там заданні з варыянтамі адказаў выкарыстоўваюцца паўсюдна, дзе экзамены праводзяцца ў тэставай форме. Многія краіны, каб максімальна аўтаматызаваць працэс апрацоўкі тэставых матэрыялаў, прапануюць на экзаменах заданні толькі з выбарам варыянту адказаў.
Лонданская школа эканомікі і палітычных навук на ўступных іспытах па матэматыцы прапануе на працягу адной гадзіны выканаць 30 заданняў з некалькімі варыянтамі адказаў. Ва ўніверсітэтах Германіі TеstАS вызначае здольнасці замежных абітурыентаў да навучання і ўключае 150 заданняў з выбарам адказу з чатырох прапанаваных варыянтаў.
Ва Украіне пры знешнім незалежным ацэньванні (аналаг нашага ЦТ) усе тэсты камбінаваныя: па большасці прадметаў 90% заданняў на выбар варыянтаў адказаў (частка А) і толькі 10% — адкрытага тыпу (частка В). Па рускай жа мове ва Украіне зусім адмовіліся ад часткі В пры 50 заданнях часткі А.
Школьная ацэнка — яшчэ не гарантыя
Сёлета з агульнай колькасці абітурыентаў, залічаных па дадатковым наборы, 84% не мелі б права паступаць у ВНУ, калі б Міністэрства адукацыі не знізіла парог для тэставых балаў, пачынаючы з якога адзнакі прызнаюцца здавальняючымі. Застаецца спадзявацца, што яны ўсё ж такі змогуць адаптавацца да патрабаванняў вышэйшай школы. Але ёсць асцярога, што ўжо першая экзаменацыйная сесія можа стаць для іх "лебядзінай песняй".
Што тычыцца школьных атэстатаў, то школьныя адзнакі карэлююць з паспяховасцю студэнтаў у меншай ступені. Яно і зразумела, бо школьны бал — гэта ацэнка настаўнікам ведаў школьніка, якая пры гэтым выконвае і ролю стымулу ў навучанні, таму часта яна завышаецца. Школьны настаўнік не толькі ацэньвае кожнага вучня, але і ўлічвае мінулыя яго заслугі, індывідуальныя якасці. Абітурыент мог быць, умоўна кажучы, "зоркай" сярод сваіх аднакласнікаў, але пры паступленні ў ВНУ страціць свае лідарскія пазіцыі. Некаторыя выдатнікі даведваюцца пра сваю неканкурэнтаздольнасць толькі падчас уступных выпрабаванняў. Але калі такі "выдатнік", які мае ў атэстаце "9" ці "10" балаў, атрымае і на ЦТ 9 ці 10 балаў па 10-бальнай шкале — няўжо гэта будзе справядліва?
Надзея НІКАЛАЕВА.
Даведка "Звязды":
Сёлета нулявыя вынікі на ЦТ былі атрыманыя ў 213 выпадках. Як і ў папярэднія гады, большасць з іх прыпала на матэматыку (132) і фізіку (43).
Не пераадолелі ніжні парог тэставага бала, неабходны для паступлення ў ВНУ ў асноўную хвалю, 40,7 тысячы чалавек, або 38% ад агульнай колькасці ўдзельнікаў тэсціравання. У тым ліку 2,6 тысячы абітурыентаў — адначасова па трох прадметах, 12,2 тысячы — па двух прадметах і 24,5 тысячы — па адным прадмеце. Па фізіцы не пераадолелі ўстаноўлены парог 41,2% удзельнікаў экзамену, а па матэматыцы — 40,6%. У выніку дадатковага набору студэнтамі сталі 195 чалавек, якія "завалілі" ЦТ па двух прадметах, і 12 чалавек, якія "завалілі" ЦТ адразу па трох прадметах.
Лепшыя з лепшых
Максімальны вынік (100 балаў) быў атрыманы на ЦТ у 122 выпадках. Сярод стабальнікаў 38 чалавек закончылі сярэднюю школу, 42 — гімназіі і 26 — ліцэі. Таксама 100 балаў атрымаў на ЦТ адзін выпускнік сярэдняй спецыяльнай навучальнай установы і 15 выпускнікоў папярэдніх гадоў.
12 устаноў адукацыі, выпускнікі якіх дасягнулі 100-бальнага выніку, размешчаны ў сельскіх населеных пунктах.
На вяршыні рэйтынгу
Па звестках Нацыянальнага інстытута адукацыі, у ТОП-10 устаноў адукацыі, выпускнікі якіх прадэманстравалі на ЦТ самыя высокія вынікі, ўвайшлі:
Ліцэй БДУ
Мінскі абласны ліцэй
Ліцэй №2, г. Мінск
Ліцэй №1, г. Ліда
Гімназія №1, г. Брэст
Ліцэй №1 імя А.С. Пушкіна, г. Брэст
Ліцэй Беларуска-Расійскага ўніверсітэта, г. Магілёў
Магілёўскі дзяржаўны абласны ліцэй № 3
Гомельскі абласны ліцэй
Мазырскі абласны ліцэй.
2
На фота:
"Сэлфі" на памяць з рэктарам БДУ Сяргеем Абламейкам — яшчэ адна маленькая ўзнагарода для тых, каму пашчасціла сёлета стаць студэнтамі.
Фота Сяргея НІКАНОВІЧА.
У парадку дня — зацвярджэнне Канцэпцыі нацбяспекі і Ваеннай дактрыны.
Фіналістка праекта «Акадэмія талентаў» на АНТ — пра творчасць і жыццё.
Аляксандр Курэц – самы малады народны выбраннік у сваім сельсавеце і адзіны дэпутат сярод сваіх калег па службе.