Гэтая гісторыя адбылася ў гады росквіту калгасаў, у той кароткі светлы час, калі вяскоўцы і на працу і з працы хадзілі з радасцю, калі ім хацелася паспяваць, пасмяяцца, састроіць з кагосьці жарт...
Адзін з іх выглядаў так.
Аднойчы раніцай у калгасную майстэрню на матацыкле прымчаў брыгадзір паляводчай брыгады. Спехам (маўляў, на большае часу няма) павітаўся з людзьмі: рушыў у кузню. Кажа там кавалю:
— Кузьма, выручай! У канторы сёння сейф адчыніць не могуць — нешта з замком зрабілася... Прыйдзецца, мусіць, кувалдай яго разбіваць... Дык старшыня сказаў, каб ты ўсё кінуў і хуценька ішоў у праўленне — паглядзеў, што там з сейфам.
Калі па праўдзе, дык не кавальская гэта справа. Ды і не дужа хацелася Кузьму перабіраць нагамі кіламетра паўтара да той канторы, потым столькі ж назад. Але што ты будзеш рабіць: просьбы начальства не абмяркоўваюцца.
Так што прыхапіў ён нейкі інструмент на ўсякі выпадак, кувалду таксама на плячо ўскінуў — ідзе глядзець на той сейф.
А брыгадзір тым часам ужо ў канторы (на матацыкле ж ды без кувалды яно хутчэй). І без «справы» не сядзіць: старшыні ды іншым у вушы ўводзіць, што ў майстэрні гэткі вэрхал з раніцы... Каваль — ці то розумам крануўся, ці не з той нагі сёння ўстаў — усіх чыста матам аблажыў, молатам настрашыў. А потым збіраўся і на «канторскіх» вайною пайсці...
Тыя, канторскія, вядома ж, прапусцілі гэту фразу міма вушэй — не далі ёй веры. Але ў досыць хуткім часе нехта з іх глянуў у акно. Бачыць, а там і сапраўды каваль — з кувалдай за плячом... І, галоўнае, рашучым, хуткім крокам ідзе, можна сказаць, ні з кім не вітаецца, адмахваецца (добра, не кувалдай...) ад роспытаў: маўляў, да старшыні спяшаюся, разабрацца трэба...
«Значыць, праўду сказаў брыгадзір» — падумаў старшыня. І (ад бяды падалей)... даў лататы: з канторы выскачыў, у «козлік» сеў — і на палі. Толькі пыл закурэў...
А Кузьма, між тым, ужо на ганку, у кантору заходзіць. Ставіць у кут сваю кувалду (цяжкая, халера!), пытае ў дзяўчат-бухгалтарак:
— Ну, каторы тут сейф не адчыняецца?
— Ды спраўныя ўсе, — паціскаюць яны плячыма, а самі ў жаху да сценак ціснуцца.
Тут да каваля і дайшло, што брыгадзір проста «прыкалоўся», разыграў, «развёў» яго.
Смеху з таго «разводу» было шмат: уся ж вёска бачыла, як Кузьма з кувалдай у кантору ішоў, як потым назад...
Але і слёз магло быць не меней, бо праз нейкі час той жартаўнік (нідзе ж не дзеўся!) зайшоў такі ў кузню да каваля...
Ад яго, казалі, куляй вылецеў... А малаток следам.
Шчасце, што ў дзверы папаў. Інакш, як той казаў, страсенне мазгоў было б гарантавана!
З умовай, праўда, што мазгі тыя ёсць.
Сяргей Ярмольчык, в. Багданаўка, Лунінецкі раён.
Землякі
Перад самым абедам у кабінет да мяне натуральна ўляцеў нарміроўшчык Шнэйдараў (прозвішча зменена):
— Уладзімір Сяргеевіч, — пачаў з парога, — у мяне пуцёўка ў дом адпачынку, а той дом — зусім блізка ад маёй радзімы. Калі ласка, падпішыце два дні за свой кошт. Ну грэх жа не заехаць, не пагасціць у сваіх у Крычаве!
— А вы што — сапраўды адтуль? — здзівіўся я.
— Так.
— Дык мы, выходзіць, землякі! Я таксама ў Крычаве жыў...
— А я на пачатку 30-х у рамесным там вучыўся, — стаў хваліцца нарміроўшчык. — От цікавы быў час! Адна калектывізацыя чаго вартая!
— А вы да яе прычым? — здзівіўся я. — І якім гэта бокам?
— Ды ў вучылішча да нас часта прыходзілі з міліцыі, запрашалі ахвотных паехаць на раскулачванне. Дык я разоў колькі ездзіў, з дарагою душой! Такім важным сябе адчуваў... Асабліва — калі наган выдавалі... Памятаю, у Свадкавічах млынара неяк бралі...
Тут я ўміг прыгадаў успаміны бабулі пра тое, як да іх, у Свадкавічы, з Крычава прыехаў міліцыянер з нейкімі хлопцамі, як усю іх сям'ю арыштавалі, як пасля гэтага запрэглі ў калёсы іхняга ж каня, як пагрузілі на воз пажыткі... Нічога асаблівага сярод іх не было — хіба палатна мнагавата — цэлыя бухты... Усю зімку ткалі яго на новыя прасціны, на абрусы, на рушнікі-набожнікі, але...
Пашыць не паспелі. У Крычаве ўсю іх сям'ю здалі тады ў міліцыю, потым — «пагналі» ў Забайкалле... Туды яны ехалі ўпяцярых, з шасцімесячным дзіцем, а адтуль, у 1949 годзе, бабуля вярнулася толькі адна...
Да гутаркі мяне вярнуў суразмоўца.
— Уладзімір Сяргеевіч, дык вы ж мяне зусім не слухаеце, — пакрыўдзіўся ён.
— Ды слухаю, слухаю... Дык што, вы кажаце, забіралі ў таго млынара, што вывозілі?
— Нічога кулацкага... Хіба што палатно здзівіла... Прыгожае вельмі было і шмат... Дагэтуль у памяці.
— А прозвішча таго кулака не помніце?
— Не.
— Дык я вам скажу: Дамарацкі Сцяпан Парфіравіч. І млын той быў не яго — арандаваў у дзяржавы.
Візіцёр спалохана паглядзеў на мяне, трохі пастаяў, а потым, схапіўшы са стала сваю заяву, хуценька знік за дзвярыма.
...Вось такая была сустрэча з «земляком». Яшчэ некалькі гадоў мы працавалі з ім поруч, але я так і не сказаў яму, што даводжуся ўнукам таму млынару...
Нікому не сказаў. Бо што б змянілася? Радню з таго свету не вернеш, хлопец быў маладым і дурным... Не нашмат, на жаль, і паразумнеў, калі мінулым сваім ганарыцца, але ж мае дзяцей ды ўнукаў. А ім, на мой погляд, не варта ведаць пра юнацкія захапленні папярэдніка.
Уладзімір ПІШЧУЛІН, г. Мінск.
P.S. Прабачце, невясёлая атрымалася гісторыя, але што праўдзівая — факт. Як і тое, што дазвол на два дні да водпуску я таму нарміроўшчыку падпісаў.
«Людзі мы добрыя»
...Прачытала ў «Звяздзе» за 7 кастрычніка, як малады вясковец з'ездзіў з дзецьмі ў цырк, звадзіў іх у кавярню, забыўся, а потым «знайшоў» там сваю норкавую шапку, і ўспомніла, што некалі праз вельмі падобныя «прыгоды» прайшла сама.
Часы тады былі трохі іншыя: самалёты, дзякаваць Богу, не разбіваліся, людзі ў іх не гінулі, кошт білетаў быў не завоблачны, так што ляталі многія, прычым смела.
Вось і я ў дарогу сабралася — у Растоў-на-Доне, у госці, да сястры.
Таямніцы з гэтага, вядома ж, не рабіла: і калегі на працы, і суседзі ў доме ведалі, калі я адлятаю і куды. Адна з прыяцелек нават «спадарожны груз» мне знайшла: папрасіла «перадачку» радні завезці: сумачку — лёгенькую, невялічкую... Няёмка было адмовіць — згадзілася я. Разам яшчэ паглядзелі: у той сумачцы — боцікі... Імпартныя, прыгожанькія, цёпленькія. Такіх тады не дакупіцца было, не дастаць — дэфіцыт страшэнны!
Менавіта яго я і падрадзілася завезці ў той Растоў.
Доўга пакавала рэчы: свае, вядома ж, асобна, чужыя — асобна. Загадзя, за некалькі гадзін да адлёту выйшла з дому. Сядзім, значыць, з мужам (ён мяне праводзіць узяўся) на прыпынку на лавачцы — чакаем аўтобуса, каб заехаць у аэрапорт. Мае сумкі стаяць у нас каля ног, сумачка з перадачай — бліжэй, за спінай. Нарэшце падыходзіць аўтобус. Мы, што называецца, лахі пад пахі — і ў салон. Уселіся там, уладкаваліся, спакойна едзем. Мабыць, з паўдарогі адмахалі, пакуль да мяне дайшло, што сумкі побач, але... не ўсе: тая, чужая, з «перадачай» засталася на лаўцы.
Што рабіць? Муж куляй выскачыў з аўтобуса — кінуўся ехаць назад. А ў мяне ж і выйсця няма: еду далей ды малюся, каб, крый Божа, абнесла бяда тую лавачку, каб ніхто не зацікавіўся сумачкай, каб не паквапіўся, каб муж мой паспеў... І не проста забраць яе, а яшчэ і прывезці ў аэрапорт да майго адлёту, бо іначай...
Іначай (што тварылася ў душы, словамі не перадаць!) ніхто ж не паверыць, што я злавіла варону, як той казаў! Усе будуць думаць, што дэфіцытныя боцікі папросту прысвоены, прысабечаны, а потым падораны некаму з радні... Ці прададзены з вялікім наварам... Гэта ж ганьба якая (ды яшчэ для настаўніцы!), гэта ж сорам які...
Ледзь жывая ад падобных думак ды перажыванняў, я дабралася да аэрапорта і ўжо там з кута ў кут заснавала па зале чакання: нейкі час да адлёту яшчэ заставаўся, таму да болю ў вачах я стала ўзірацца ў людзей, выглядаць свайго мужа.
А яго ўсё не было і не было.
Абвясцілі пасадку. Не сваімі нагамі пайшла... А сэрца сціскаецца ўсё мацней і мацней. Мая чарга ўжо... І раптам...
Праз адчыненыя дзверы — і здалёк яшчэ — бачыцца родная постаць мужа! Ён бяжыць, бяжыць, што называецца, ва ўсе лапаткі... А самае галоўнае — цуды сапраўды здараюцца! — размахвае той чароўнай сумачкай з ботамі!..
Часу на тое, каб скакаць ці млець ад радасці, ужо не заставалася: я схапіла сумачку, моцна пацалавала свайго чалавека і пабегла да самалёта...
Так што гэта чыстая праўда: беларусы — людзі сумленныя, добрыя, чужога не бяруць...
Шкада вось толькі, што не ўсе. І не заўсёды.
Раіса Васільева, г. Гомель.
Рубрыку вядзе Валянціна Доўнар.
Выбар саджанца для садавода — той момант, значнасць якога складана пераацаніць.
Канцэрт для дзяцей і моладзі, пластычны спектакль Ягора Дружыніна і «Рок-панарама».