Цёпла... Нібыта ля печкі, якая выпраменьвае цяпло, хочацца затрымацца, падставіць далонь і лавіць паветраныя патокі. Паветра тут шмат, нягледзячы на тое, што музей падаецца закрытай прасторай. Што ні твор — то глыток паветра. Што ні карціна, то згустак энергіі, таму стаяць ля іх — нібыта сагравацца ў восеньскія дні. Сілкавацца. Адчуваць і прымаць частку сіл асобы, што нарадзіла творы, якія склалі выставу «Прыгажосць на стагоддзі» Івана Дмухайлы ў Нацыянальным мастацкім музеі Беларусі.
Амаль стагоддзе пражыў Іван Сямёнавіч з адчуваннем гармоніі і з пастаянным жаданнем яе адлюстроўваць. Нарадзіўшыся ў 1914 годзе, ён прайшоў усе выпрабаванні ХХ стагоддзя і заспеў пачатак ХХІ з яго ідэямі. І як мастак усё асэнсоўваў, выбраўшы галоўнае для сябе (ці не толькі): мы адчуваем сябе людзьмі тады, калі не разбураем гармонію свету і прыроды як арганічнай часткі яго, а ўмеем бачыць прыгожае і ўмацоўваць ці памнажаць яго.
Вялікая таямніца людзей, якія перажылі суровыя часы: як прыбраць з душы злое і цяжкае, каб несці святло, ухапіцца за жыццесцвярджальнае. Для Івана Дмухайлы сімвалам жыццесцвярджэння стала прырода. Народжаны ва ўкраінскім сяле Топчына, у простай сям'і, у дзяцінстве і юнацтве ён спазнаў усе нягоды, якія тады выпалі на долю народа (прынамсі, галадамор), здолеў сцвердзіць сваё жаданне займацца мастацтвам. Здолеў пранесці яго праз вайну, дзе невядома якая сіла дапамагла выжыць, калі навокал была толькі смерць (яго пакаралі службай у штрафбаце). І вось пасля ўсяго — такая радасць: мастацтва, творчасць. Аддушына. Спакой. Гармонія.
Беларусь. Так, менавіта пасля вайны ў Беларусі, дзе затрымаўся і жыў у розных гарадах, ён дазволіў сабе раскошу захапляцца светам. Проста бачыць у ім прыгожае. Затрымліваць позірк, любавацца. Фіксаваць імгненні, выхопліваць рухі стыхій. Бадай галоўным жанрам для яго становіцца пейзаж. Але ў гэтых пейзажах разам з прыроднымі праявамі ці з'явамі заўсёды адчуваецца прысутнасць аўтара — у манеры адлюстравання і стаўленні да адлюстраванага. Яго пейзажы асаблівыя — на іх прырода жывая. У ёй ёсць дух, энергія, развіццё. І яна ёсць уражанне. На яго асаблівую манеру звярнуў увагу аднойчы слынны айчынны класік, выдатны пейзажыст Вітольд Бялыніцкі-Біруля. Нібыта блаславіў на творчасць. Паводле творчай манеры жывапіс Івана Дмухайлы імпрэсіяністычны. Ідзе ад уражанняў. І ўражанні стварае. Іх на выставе шмат. Да 100-гадовага юбілею майстра (які трохі не дажыў да яго) у адной экспазіцыі сабрана каля 100 прац мастака і тых яго калег, якія стваралі яго партрэты.
Але лепшы партрэт мастака — гэта самі яго творы, якія так ці інакш нясуць адбітак асобы. І ў іх жа можна раскрыць галоўную таямніцу доўгага і плённага жыцця Івана Дмухайлы: ён умеў быць удзячным жыццю і не засяроджваў увагу на яго недасканаласці (можа, таму здолеў пераадолець цяжкія хваробы). Ён цярпліва перажываў недасканаласці, але быў скіраваны на пошук лініі прыгажосці, вёў яе, развіваў і ўводзіў у абсалют. Гэта быў наш, беларускі свет, прыгожы і непаўторны паводле яго творчасці (краіна адзначыла майстра званнем «Заслужаны дзеяч мастацтваў РБ»). Але гэты свет існаваў у яго свядомасці ў повязі з прыгожым светам яго радзімы Украіны, якая таксама ўзнагародзіла мастака ў 2006-м годзе ордэнам «За заслугі» ІІІ ступені.
Але галоўныя заслугі мастака — творы. Лепшая заслуга ў тым, што ў хмурае восеньскае надвор'е яны могуць стаць выпраменьвальнікамі цеплыні. Закон захавання энергіі ў дзеянні: яна не знікае бясследна, а пераходзіць з адной формы ў другую. Ад аднаго чалавека да іншага, нават калі кагосьці ўжо няма. А цёпла...
Ларыса ЦІМОШЫК
Выбар саджанца для садавода — той момант, значнасць якога складана пераацаніць.
Канцэрт для дзяцей і моладзі, пластычны спектакль Ягора Дружыніна і «Рок-панарама».