Журналісты ў мастацтве

23 яр­кіх і шмат­гран­ных асобы ста­лі ге­ро­я­мі кні­гі «Свят­ло бліз­кіх зо­рак». Укла­даль­нік — за­гад­чык ка­фед­ры лі­та­ра­тур­на-мас­тац­кай кры­ты­кі Ін­сты­ту­та жур­на­ліс­ты­кі Бел­дзярж­уні­вер­сі­тэ­та, кан­ды­дат фі­ла­ла­гіч­ных на­вук Люд­мі­ла Пят­роў­на Са­ян­ко­ва.

Звы­чай­на — пры­зна­ю­ся ў гэ­тым упер­шы­ню, та­му што і ра­зу­мею не­ка­то­рую па­трэ­бу ў вы­дан­нях та­ко­га фар­ма­ту — ка­лек­тыў­ныя кні­гі раз­драж­ня­юць. Ёсць у іх пэў­ная штуч­насць. Роз­ныя аў­та­ры ра­зы­хо­дзяц­ца ў па­ды­хо­дах, жан­рах, мас­тац­кім ці пуб­лі­цыс­тыч­ным уз­роў­ні. «Свят­ло бліз­кіх зо­рак», вы­да­дзе­ная ў «Звяз­дзе» і пры­мер­ка­ва­ная да
70-год­дзя Ін­сты­ту­та жур­на­ліс­ты­кі БДУ (так, вы­то­кі жур­фа­ка — у 1944 го­дзе), пас­ля ўваж­лі­ва­га пра­чы­тан­ня па­кі­дае ін­шае ўра­жан­не.

Па-пер­шае, аў­та­ры... За спра­ву рас­ка­заць пра вя­до­мых у кра­і­не твор­чых асоб узя­лі­ся над­звы­чай да­свед­ча­ныя ў са­мой жур­на­ліс­ты­цы лю­дзі. Так, жан­ры для рас­по­ве­ду яны вы­бра­лі роз­ныя: лі­та­ра­ту­раз­наў­чыя на­ры­сы, кры­тыч­ныя агля­ды, фі­ла­соф­скія эсэ, лі­рыч­ныя ўспа­мі­ны. Аў­та­ры — ву­чо­ныя, якія даў­но пра­цу­юць у тэ­о­рыі жур­на­ліс­ты­кі, аба­ра­ні­лі са­мыя раз­на­стай­ныя ды­сер­та­цыі, на­пі­са­лі са­мыя сур'­ёз­ныя ма­на­гра­фіі. Яны да­сле­ду­юць жур­на­ліс­ты­ку, на­зі­ра­юць прак­ты­ку. Аў­та­ры — і пуб­лі­цыс­ты, якіх доб­ра ве­дае чы­тач. А яшчэ аў­та­ры — бліз­кія ге­ро­ям лю­дзі: дзе­ці, ня­вест­ка, тыя, хто на­зі­раў сва­іх пер­са­на­жаў у што­дзён­ным жыц­ці, хто і сён­ня ў за­хап­лен­ні ад су­стрэч, усіх пра­яў зно­сін з імі. А ге­роі... Гэ­та ўжо ін­шая важ­ная ад­мет­насць. А ге­роі ўсе як адзін — вы­пуск­ні­кі фа­куль­тэ­та жур­на­ліс­ты­кі. І кож­ны з іх за­свед­чыў ся­бе ў мас­тац­тве. «Гэ­тая кні­га пры­све­ча­на лю­дзям, у чы­іх бія­гра­фі­ях дзве лі­ніі — жур­на­ліс­ты­ка і мас­тац­тва. Усе ге­роі гэ­тай кні­гі бы­лі ка­лісь­ці вы­пуск­ні­ка­мі фа­куль­тэ­та жур­на­ліс­ты­кі Бе­ла­рус­ка­га дзяр­жаў­на­га ўні­вер­сі­тэ­та, і ўсе яны ў да­лей­шым ста­лі вя­до­мы­мі дзея­ча­мі куль­ту­ры і мас­тац­тва. Яны — лю­дзі са­мых роз­ных твор­чых пра­фе­сій: пра­за­ікі, паэ­ты, кі­на­рэ­жы­сё­ры іг­ра­во­га, да­ку­мен­таль­на­га і ані­ма­цый­на­га кі­но, пуб­лі­цыс­ты, сцэ­на­рыс­ты, лі­та­ра­ту­раз­наў­цы, кры­ты­кі. Па сут­нас­ці, гэ­та на­ват не пра­фе­сіі — мас­тац­тва ста­ла іх са­праўд­ным пры­зван­нем. Іх на­поў­ні­цу мож­на на­зваць ства­раль­ні­ка­мі мас­тац­кай рэ­аль­нас­ці, па­коль­кі ўсе яны ста­лі са­праўд­ны­мі май­стра­мі, мас­та­ка­мі сва­ёй спра­вы», — чы­та­ем у прад­мо­ве «Ад укла­даль­ні­ка».

Усе гэ­тыя ака­ліч­нас­ці вы­лу­ча­юць збор­нік «Свят­ло бліз­кіх зо­рак» з шэ­ра­гу ін­шых ка­лек­тыў­ных кніг, ро­бяць усе яго ста­рон­кі пры­ваб­ны­мі і рэ­льеф­ны­мі. Мі­ко­ла Аў­рам­чык, Свят­ла­на Алек­сі­е­віч, Ана­толь Алай, Алег Бе­ла­ву­саў, Еф­ра­сін­ня Бон­да­ра­ва, Ге­надзь Бу­раў­кін, Пят­ро Ва­сю­чэн­ка, Ана­толь Вяр­цін­скі, Ле­а­нід Дай­не­ка, Ігар Даб­ра­лю­баў, Ва­сіль Зу­ё­нак, Вік­тар Ка­ра­ма­заў, Ана­толь Каз­ло­віч, Ула­дзі­мір Ме­хаў, Ган­на Крас­на­пёр­ка, Адам Маль­дзіс, Па­вел Місь­ко, Ба­рыс Са­чан­ка, Ян­ка Сі­па­коў, Мі­хась Страль­цоў, Ва­лян­цін Та­рас, Па­вел Тка­чоў, Іван Чыг­ры­наў. Та­кіх лю­дзей, ка­лі ты жы­веш у Бе­ла­ру­сі і ці­ка­віш­ся бе­ла­рус­кай куль­ту­рай, прос­та нель­га не ве­даць.

Усе пер­са­на­жы вель­мі па­доб­ныя, бліз­кія ў га­лоў­ным: яны ад­бы­лі­ся як асо­бы дзя­ку­ю­чы дзі­вос­най, над­звы­чай­най пра­ца­здоль­нас­ці. За жыц­цё яны па­спе­лі зра­біць вель­мі шмат і ў сі­лу свай­го та­лен­ту, да­дзе­на­га Бо­гам і баць­ка­мі, і ў сі­лу вы­ключ­най ад­каз­нас­ці пе­рад ча­сам. Кож­ным з іх кі­ра­ва­ла ра­зу­мен­не, што ін­ша­га ча­су ў іх не бу­дзе. Не ўсе з іх су­ты­ка­лі­ся ад­но толь­кі са спры­ян­нем у твор­чых вы­шу­ках. Але кож­ным з іх кі­ра­ва­ла ад­ва­га, сме­ласць, твор­чае га­рэн­не, асэн­са­ван­не рэ­ча­іс­нас­ці і ўлас­на­га мес­ца ў ёй. Та­му яны ра­шу­ча вы­ры­ва­лі­ся за ме­жы жур­на­ліс­ты­кі. Та­му іх не за­да­валь­ня­лі ад­но толь­кі рэ­дак­цый­ныя за­дан­ні. Яны шу­ка­лі тэ­мы і зна­хо­дзі­лі ся­бе. У вы­ні­ку яны вы­пра­цоў­ва­лі свае не толь­кі твор­чыя пра­ві­лы, але і мас­тац­кую, гра­ма­дзян­скую па­зі­цыю. Як, на­прык­лад, пісь­мен­нік, га­лоў­ны рэ­дак­тар вы­да­вец­тва «Бе­ла­рус­кая Эн­цык­ла­пе­дыя імя Пет­ру­ся Броў­кі» Ба­рыс Са­чан­ка. Яго дач­ка і аў­та­рка эсэ «Баць­ка­вы ўро­кі...» Га­лі­на Баг­да­на­ва вы­раз­на пад­крэс­лі­вае па­зі­цыю свай­го ге­роя і ў твор­час­ці, і ў жыц­ці: «Урок пер­шы. Пі­саць шчы­ра, сум­лен­на, праў­дзі­ва пра ўсё, што лю­біш і не­на­ві­дзіш...»; «Урок дру­гі. Мо­ва — гэ­та наш ін­стру­мент. Чым ён дас­ка­на­лей­шы, тым лепш. Ве­да­ю­чы ўсе ад­цен­ні сло­ва, мож­на лёг­ка пе­ра­да­ваць усе ад­цен­ні дум­кі. Ба­га­ты слоў­ны за­пас да­зва­ляе быць вір­ту­о­зам сва­ёй спра­вы»; «Урок трэ­ці. Для жур­на­ліс­та ня­ма не­ці­ка­вых тэм і жан­раў»; «Урок чац­вёр­ты. Жур­на­ліст му­сіць па­ды­маць праб­ле­му, на­ват ка­лі ня­ма над­зеі на яе вы­ра­шэн­не»; «Урок пя­ты. Ка­лі не ха­пае ар­гу­мен­таў з жыц­ця, шу­кай іх у муд­рых кніж­ках...».

Мно­гія ста­рон­кі пра «зо­рак», вы­пес­та­ва­ных на фа­куль­тэ­це жур­на­ліс­ты­кі, но­сяць «звяз­доў­скі» ха­рак­тар: жур­на­ліс­ты ці толь­кі дру­ка­ва­лі­ся, ці пра­ца­ва­лі ў «Звяз­дзе»... Як лаў­рэ­ат Дзяр­жаў­най прэ­міі Рэс­пуб­лі­кі Бе­ла­русь Вік­тар Ка­ра­ма­заў. Як і пра­за­ік Па­вел Місь­ко. Шчым­лі­ва, вель­мі эма­цый­на рас­каз­вае пра яго ў эсэ «Дрэ­ва жыц­ця Паў­ла Місь­ко» дач­ка — Ма­ры­на Сі­да­ро­віч, якая са­ма пра­цуе ў «Звяз­дзе» сты­ліс­тыч­ным рэ­дак­та­рам.

Ёсць яшчэ ад­на агуль­ная ака­ліч­насць, якая яд­нае, цэ­мен­туе кні­гу, — ге­роі на­ры­саў, эсэ, твор­чых парт­рэ­таў не ба­я­лі­ся ўсту­піць у кан­флікт, муж­на ад­стой­ва­лі свае пе­ра­ка­нан­ні, вы­каз­ва­лі свой улас­ны пункт гле­джан­ня, як бы гэ­та цяж­ка ча­сам не да­ва­ла­ся. У жур­на­ліс­ты­цы, як і ў мас­тац­тве, без гэ­та­га не абы­сці­ся.

Кас­тусь ЛА­ДУЦЬ­КА.