Перад вачыма фаліянт, які па вокладцы нагадвае Евангелле. «Калісьці ў савецкі час я купіў кніжку вялікіх памераў, а зараз прыстасаваў яе для добрай справы, — кажа архімандрыт Кірыл, настаяцель хоцімскага Свята-Троіцкага сабора. — Паклапаціўся аб тым, каб яна і звонку мела годны выгляд. Воіны — гэта ж Божыя людзі: свае жыцці аддалі за іншых. І аб гэтым заўсёды трэба памятаць».
[caption id="attachment_68416" align="alignnone" width="600"] Невялічкую Свята-Праабражэнскую капліцу святар пабудаваў у гонар загінулых воінаў.[/caption]
Не пра ногі думае, а пра тых, за каго моліцца
Кожную другую пятніцу архімандрыт Кірыл становіцца каля аналоя, моліцца за душы забітых і чытае ўсе 11 тысяч імёнаў, не прапускаючы ніводнага. Дарэчы, у самаробнай кнізе 140 старонак. Тыя, хто дапамагаюць святару ў храме, прызнаюцца, што нават самыя маладыя з іх не вытрымліваюць да канца правесці службу на нагах. А ён у свае амаль 90 гадоў нават і думкі такой не дапускае. Кажа, што падчас малітвы не пра ногі думае, а пра тых, за каго моліцца.
Архімандрыт Кірыл — вядомы ў Хоцімску і далёка за яго межамі падзвіжнік. У савецкі час ён шмат пацярпеў ад улады за сваё адданае служэнне Богу. А калі ў 90‑я гады народу, нарэшце, вярнулі храмы, узяў за мэту зрабіць са знявечанай хоцімскай царквы сапраўдную жамчужыну. Кожную капейку ўкладваў у рамонт, нават збіраў міласціну ў Маскве. На скрыні, з якой ён стаяў на вакзалах, так і пазначыў: на аднаўленне храма, пабудаванага ў гонар адмены прыгоннага права ў 1861 годзе. Асабістае жыццё не склалася, але цяжка падлічыць усіх тых юнакоў і дзяўчат, якім ён стаў самым блізкім чалавекам у жыцці, духоўным бацькам. Для маленькіх жыхароў раённага цэнтра адкрыў нядзельную школу, паклапаціўся пра тое, каб яны не сумавалі ў вольны час, прыходзілі пакатацца на роліках, пагартаць кнігі, займацца дэкаратыўна-прыкладной творчасцю. У яго вялікай душы ёсць месца і для братоў нашых меншых. Столькі бяздомных катоў, колькі жыве зараз у яго доме, напэўна, няма ні ў каго. Нават у такім сталым узросце ён не дазваляе сабе сядзець склаўшы рукі: гатуе ежу для будаўнікоў, якія аднаўляюць храм, вырошчвае расаду для будучых кветнікаў і гадзінамі моліцца ў храме за жывых і памерлых.
Каб аднавіць імёны загінулых воінаў, ён правёў сапраўдную пошукавую работу. Узяў звесткі з ваенкамата, пабываў ва ўсіх сельсаветах, пагутарыў з жыхарамі. У выніку сабраў тысячы імёнаў. Сюды трапілі не толькі тыя, хто загінуў падчас Вялікай Айчыннай вайны, але і забітыя ў гарачых кропках розных краін. Не забыўся і на тых, хто памёр ад рэпрэсій у савецкіх турмах. Праўда, прозвішчы ўсіх закатаваных яшчэ не сабраныя. Але ён плануе зрабіць і гэтую справу. Святару дапамагае мясцовы настаўнік гісторыі Пётр Люсікаў.
[caption id="attachment_68415" align="alignnone" width="600"] Архімандрыт Кірыл увекавечыў хоцімскіх воінаў.[/caption]
«Калісьці бласлаўляў на службу, а потым адпяваць прыйшлося»
На сваім жыццёвым шляху бацюшка шмат рознага гора пабачыў. Калі пачалася вайна, яму было ўсяго 16 гадоў, жыў ён з бацькамі недалёка ад Брэста.
— Было вельмі страшна, — успамінае ён. — Усе казалі, што вайны не будзе, а між тым будавалі вялікі аэрадром недалёка ад мяжы. Было задзейнічанае мясцовае насельніцтва, працавала шмат зняволеных, з ліку тых, хто быў асуджаны за спазненне на працу на 5 хвілін, іншыя дробныя правіннасці.
Вайна пачалася ў нядзелю, калі царква адзначала свята Усіх Святых у зямлі расійскай прасіялых. Стаяла сонечнае надвор'е, мужыкі паехалі на кірмаш і раптам вярнуліся. Вайна, кажуць. У абед немцы ўжо расхаджвалі па Брэсце, гергеталі, што праз 2 дні будуць у Маскве. Выглядалі, у параўнанні з савецкімі салдатамі, сытымі і дагледжанымі — новае абмундзіраванне, шыкоўныя боты. А які багаты абоз з імі прыехаў! Коні — бэзавага колеру, здаравенныя, з маленькімі хвастамі. А ў вазах было ўсё, што душы патрэбна.
У памяці айца Кірыла засталіся ўсе тыя ваенныя жахі, калі ў яго на вачах гінулі ні ў чым не павінныя людзі. Колькі салдат палягло, страшна падумаць. У гонар 50‑годдзя вызвалення Хоцімска ён пабудаваў побач са старадаўнім храмам невялічкую Свята-Праабражэнскую капліцу, дзе кожную пятніцу і служыць паніхіды па загінулых воінах.
— У асобныя дні памяці — 11 верасня, 9 мая — мы молімся агульна за ўсіх салдат, а па пятніцах толькі за нашых, хоцімскіх. Калі чую ад мясцовых прыхаджан, што нехта не вярнуўся з арміі, адразу ж уношу імя ў спіс. Мяне не цікавіць, як чалавек загінуў: ад варожай кулі ці ў выніку няшчаснага выпадку. Узяць таго ж Валодзю Маскалёва, якога ў савецкі час забралі на службу. Добры быў хлопец. Заставалася зусім мала часу да яго дэмабілізацыі, але ён так і не вярнуўся. Няшчасны выпадак — і чалавека няма. Ці, напрыклад, Ігар, сын яшчэ адной нашай прыхаджанкі. У арміі нешта са стараслужачымі не паладзілі — і хлопец загінуў. Я яго калісьці хрысціў, благаслаўляў на службу, а потым вось прыйшлося адпяваць.
[caption id="attachment_68417" align="alignnone" width="600"] У Кнізе памяці ўсё сістэматызавана.[/caption]
Не апошняя справа…
Гартаем разам старонкі Кнігі памяці. Усё тут сістэматызавана: адразу бачна, калі чалавек загінуў, адкуль ён родам. «Я так і чытаю, спачатку назву вёскі, а потым імёны ў родным склоне — вёска Галубоўка: Яўхімія, Сергія, Міхаіла, Антонія, Андрэя і гэтак далей, — удакладняе святар. — Вось імёны тых, каго закатавалі гестапаўцы ў Хоцімскай бальніцы. А гэта воіны, што загінулі не ў нашым раёне. Далей ідуць тыя, хто пахаваны ў брацкіх магілах райцэнтра. Імёны воінаў, забітых у Афганістане, тых, хто памёр ад ран пасля службы…
У планах айца Кірыла зрабіць яшчэ адну Кнігу памяці, куды ўвойдуць імёны людзей, якія пацярпелі пры раскулачванні. Як гэта адбывалася, ён добра памятае. І колькі сярод іх было па-сапраўднаму працавітых людзей, ведае таксама.
І гэта не апошняя добрая справа, якую хоцімскі бацюшка збіраецца ажыццявіць. Трэба яшчэ вялікі храм давесці да дасканаласці. Будаўнічымі работамі ён кіруе асабіста. Запрашае паглядзець, што ён прывёз з апошняй паездкі ў Расію. Сярод будаўнічых матэрыялаў — шмат прыгожых абразоў, царкоўнага ўбрання. Убачанае і сапраўды ўражвае. Багародзіца глядзіць з вялікага палатна нібы жывая. «Гэта Знаменне Божай Маці Наўгародскай», — тлумачыць бацюшка.
— А не цяжка вам у такім сталым узросце ездзіць у Маскву? — не перастаю здзіўляцца энергіі айца Кірыла.
— Чаго цяжка? Па-першае, гэта недалёка — крыху больш чым 400 кіламетраў. У нас прамы шлях праз Калугу. Вечарам выязджаем, а раніцай ужо ў Сафрыно (гэта недалёка ад Масквы).
А яшчэ бацюшка падбірае для сваёй званіцы асаблівыя званы. Шкадуе, што падчас рэвалюцыі іх шмат разбілі. Зараз, уздыхае ён, ужо не тое ліццё. І радуецца, што ў яго атрымалася набыць некалькі дарэвалюцыйных экзэмпляраў. Былі і няўдалыя пакупкі. Стары звон, які набылі для царквы ў Кузьмічах, так і не зазваніў, аказаўся разбіты. Зараз ён стаіць у храме як рэліквія. А самы вялікі 75‑пудовы звон Свята-Троіцкага сабора быў адліты ў Мінску да 60‑годдзя вызвалення Хоцімска ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў. Каб яго набыць, святар звярнуўся па дапамогу да кіраўнікоў розных арганізацый. У сваіх лістах ён так і пазначыў, што гэтым яны ўнясуць сваю лепту ва ўвекавечанне вызваліцеляў. Бо менавіта з Хоцімскага раёна пачалося пераможнае вызваленне Беларусі.
Няма ў айца Кірыла ні выхадных, ні адпачынку — працуе і працуе. Але ён не з тых, хто прывык скардзіцца. «Бог пасылае нам і іспыты, і благадаць, — кажа ён. — Трэба за ўсё быць яму ўдзячным».
Нэлі ЗІГУЛЯ. Фота аўтара
Выбар саджанца для садавода — той момант, значнасць якога складана пераацаніць.
Канцэрт для дзяцей і моладзі, пластычны спектакль Ягора Дружыніна і «Рок-панарама».