Тапанімічны разнабой

Мала каго ў сталіцы можна здзівіць “адарванасцю” назваў станцый метро ад аднайменных вуліц – Маскоўскай, Магілёўскай, Кастрычніцкай. Сотні тысяч людзей, якія карыстаюцца імі ледзь не штодня, ужо звыкліся з гэтымі тапанімічнымі асаблівасцямі. Але што рабіць з аднайменнымі вуліцамі, аўтобуснымі прыпынкамі і завулкамі, якія могуць знаходзіцца вельмі далёка адзін ад аднаго?

[caption id="attachment_101563" align="alignnone" width="600"] Старая вуліца Магілёўская. Чырвоны прыватны дом збудаваны яшчэ ў 1910 годзе.[/caption]

Упершыню з разнабоем у сталічнай тапаніміцы давялося сутыкнуцца ў адзінаццатым класе. Суботняй раніцай я ішоў у школу на заняткі і ўбачыў нейкага мужчыну, які цягнуў на сабе шмат клункаў. Калі я параўнаўся з ім, мужчына гукнуў:

- Хлопец, не падкажаш, ці далёка яшчэ да канца Усходняй вуліцы? Мне на электрычку трэба. А дзе тут што, не ведаю – не тутэйшы...

Я зніякавеў: да бліжэйшага прыпынку электрацягнікоў ехаць адтуль  прыкладна паўгадзіны. Суразмоўца ж расцаніў гэта па-свойму і ціхенька дадаў: “На Оршу”. На шчасце, гарадскую карту я ведаў тады ўжо добра, і перапытаў:

- Можа, вам на “Мінск-Усходні” трэба?

- Так. Там яшчэ дыспетчарская станцыя “Усходняя” знаходзіцца.

- Ну... тут вам давядзецца прайсці праз двары, пачакаць аўтобус 37-га маршруту і ехаць на ім хвілін 25-30 да канцавога прыпынку.

- Сапраўды? Няўжо вуліца і прыпынак знаходзяцца так далёка адзін ад аднаго? Ну і ну. А я думаў, што дыспетчарская станцыя заўжды знаходзіцца на аднайменнай вуліцы. Вось кшталту “Карастаянавай”, “Кунцаўшчына”, “Кульман” была яшчэ...

[caption id="attachment_101560" align="alignnone" width="600"] Дом №39 па вул. Усходняй з белым гарышчам. Арыентуемся на будоўлю справа...[/caption]

Здараецца і так, што тапанімічныя недарэчнасці ўзнікаюць з-за таго, што вуліцы далі новае імя, а на тое, што побач могуць быць яшчэ аднайменныя завулкі, увагі чамусьці не звярнулі. Напрыклад, да 1990 года вуліца імя Скарыны была ў прыватным сектары непадалёк ад мікрараёна Зялёны Луг. Напрыканцы існавання СССР імем беларускага першадрукара назвалі галоўны праспект, а колішняя вуліца Скарыны атрымала новую назву – Алешава, у гонар першага пасляваеннага каменданта Мінска. І ўсё б нічога, толькі вось пра завулак Скарыны забыліся. Ён так і застаўся побач з колішняй аднайменнай вуліцай. Тапанімічную памылку не выправілі і дзесяць год таму, калі імем Скарыны ў Мінску назвалі колішні Старабарысаўскі тракт ля Нацыянальнай бібліятэкі. Так вось і атрымалася: вуліца і завулак на адлегласці ледзь не ў 4 кіламетры адно ад аднаго.

Куды радзей разнабой з’яўляецца з-за таго, што вуліцу “падкарацілі” па нейкіх прычынах. Літаральна ў адным прыпынку ад рэдакцыі “Звязды” пралягае ў ціхуткім квартале вуліца Чарнышэўскага. Але значна далей у прыватным сектары згубіўся завулак, названы ў гонар гэтага пісьменніка. Адлегласць паміж завулкам і вуліцай прыкладна каля кіламетра. Звестак пра перайменаванні гэтых тапанімічных адзінак адшукаць не ўдалося. У чым жа справа? А ўсё вельмі проста. Калісьці вуліца Чарнышэўскага вельмі далёка цягнулася ў прыватным сектары, які знеслі ў 80-я гады. Завулак жа, які выцягнуўся ад яе ў іншы бок, ацалеў і да нашых дзён.

А яшчэ можна згадаць Горны завулак у кварталах каля ЦУМа і Горную вуліцу ў прыватным сектары на іншым канцы горада...

Чаго варта і сугучча “Якубоўскага-Якубава-Якуба Коласа”? Неяк быў сведкам таго, што жанчына, у якой нейкі мінак пытаўся, як даехаць на вуліцу Якубоўскага, што ля станцыі метро “Кунцаўшчына”, не дачула, і адправіла таго на вуліцу Якубава, што ў Серабранцы.

[caption id="attachment_101561" align="alignnone" width="600"] ...і аказваецца, што дом №107 (“слупік”) зусім побач![/caption]

Дзе гэты нумар?

Варта сказаць, што загадкі на злом галавы для непадрыхтаваных стварае і нумарацыя дамоў. Да прыкладу можна ўзяць тую ж Усходнюю. Забудоўваецца яна ў некалькі этапаў ажно з канца 60-х гадоў, і гэта вылілася ў нумаралагічны рэбус. Калісьці яна пачыналася ажно ад Камароўскага рынку, але ў 1988 годзе яе пачатак перайменавалі ў вуліцу Цнянскую, а прыватны сектар на няцотным баку пайшоў пасля пад знос. У выніку атрымаўся шэдэўральны рэбус. Першы дом на цотным баку Усходняй носіць нумар 22. Кудысьці падзеліся дамы 58, 60, 62. А пасля будынку з пазнакай “Усходняя 68” наступны дом ужо значыцца пад нумарам... 154.

На няцотным баку яшчэ весялей. Вуліца там пачынаецца з дома №33, пасля нумара 39 ідзе ўжо новабудоўля з трохзначным адрасам. Можа, калі прыватны сектар там усё ж даламаюць, то і нумарацыю прывядуць у парадак? І колькі вуліц яшчэ ў сталіцы з падобнай прыкметай...

Аднак легенда разнабою ў нумарацыі – гэта вуліца Магілёўская, якая месціцца непадалёк ад чыгуначнага вакзалу. Яшчэ ў даведніку “Весь Минск», які пабачыў свет да рэвалюцыі, адзначалася, што на ёй стаяць дамы з аднолькавымі нумарамі. Шмат прыватных дамоў у тым раёне пайшлі пад бульдозер у 70-я гады, і на іх месцы пралягла новая траса вуліцы Магілёўскай. А старую частку яе, на шчасце, не кранулі і нумарацыю захавалі. Так вось і атрымаліся дзве вуліцы з аднолькавай назвай, якія нават перасякаюцца ў адным месцы.

Разнабой у тапаніміцы Мінска рызыкуе папоўніцца новым экспанатам. Генплан развіцця сталіцы прадугледжвае падаўжэнне першай лініі мінскага метро. І працоўная назва станцыі, якая размесціцца за Уруччам, - “Смаленская”. З аднаго боку, гэта лагічна – станцыя знаходзіцца на шашы, якая вядзе да гэтага горада. З другога – вуліца Смаленская знаходзіцца зусім у іншым раёне горада...

[caption id="attachment_101562" align="alignnone" width="600"] Вуліца Магілёўская перасякае саму сябе[/caption]

Між іншым

Калісьці Максім Танк і Янка Брыль жартавалі: «Нам з табой няма чаго турбавацца пра наша ўвекавечанне: ёсць жа ў Мінску вуліца Танкавая і ёсць вуліца Брылеўская!». Максім Танк угадаў – колішнюю вуліцу Танкавую перайменавалі ў яго гонар. А вось з Янкам Брылём усё выйшла крыху не так. Вуліцу Брылеўскую чапаць не сталі, бо гэта тапонім гістарычны. Таму памяць беларускага класіка ўшанавалі, назваўшы яго імем новую вуліцу...

Валяр’ян ШКЛЕННІК