Птушкі, у неба!

Надыход восені ў многіх з нас асацыюецца з адлётам птушак у вырай. Але, як сцвярджаюць спецыялісты, некаторыя прадстаўнікі птушынага царства пакідаюць свае гнёзды задоўга да халадоў.

Як расказала старшы навуковы супрацоўнік лабараторыі арніталогіі НПЦ НАН Беларусі па біярэсурсах Наталля Карліёнава, такія віды кулікоў, як кулік-цякун, кулік-случок, кнігаўка, грыцук, пачынаюць рыхтавацца да адлёту ў цёплыя краіны яшчэ ў чэрвені. Яны аднымі з першых прылятаюць вясной на радзіму і рана пачынаюць гнездавацца. Бо шлях да месцаў зімоўкі для некаторых з іх — Афрыкі — няблізкі. Першымі адлятаюць дарослыя птушкі, каб пакінуць моладзі дастатковую колькасць корму. Яны паступова рухаюцца на поўдзень, прыпыняючыся ў найбольш спрыяльных месцах.

Увогуле, раней за іншых гнёзды пакідаюць насякомаедныя птушкі, якія з-за надыходзячых халадоў страчваюць свой асноўны корм. Так, у канцы жніўня адляцелі свіргулі (стрыжы), а таксама гарадская і берагавая ластаўкі. Але вось іх вясковая сваячка затрымалася — яна дагэтуль у вялікай колькасці сустракаецца на поўдні краіны, хоць звычайна ў гэты час можна ўбачыць толькі яе адзінкавыя экзэмпляры.

У канцы жніўня — пачатку верасня ў «адпачынак» адправіліся і драпежнікі: сокал-шулячок, сокал-кабец і інш., зараз ідзе актыўная міграцыя канюкоў.

Феномен сёлетняй вясны — крылатыя мігранты з Еўропы прыляцелі вельмі рана, але гнездавацца пачалі ў свой звычайны тэрмін. Таму некаторыя віды птушак, напрыклад кулік-случок, «прагулялі» да пачатку гнездавання амаль два месяцы.

Апошнімі Беларусь пакідаюць блізкія мігранты, якія зімуюць у Заходняй і Паўднёвай Еўропе: шпакі, берасцянкі, бакасы, жураўлі, некаторыя віды качак, крыўкі. У гэтыя вераснёўскія дні, зірнуўшы на неба, можна заўважыць чароды жураўлёў, кнігавак, залацістых севак. Шпакі ж пакуль не спяшаюцца ў вырай. Навуковец лічыць, што гэта звязана з незвычайна цёплай восенню.

Хутка праз нашу краіну будуць ляцець і птушкі-суседзі, якія гнездаваліся на паўночным захадзе Расіі: слонкі, стучкі, сяўцы, турпаны, ныркі-сіньгі і крыжанкі. З беларускіх птушыных у кастрычніку-лістападзе можна будзе ўбачыць крыжанак з гарадскіх папуляцый, а таксама птушак, якія застаюцца на зімоўку.

Сёння ўжо не відаць і белых буслоў. Крылатыя сімвалы краіны ўжо даўно рушылі да сваіх афрыканскіх стаянак. Але некаторыя іх аслабленыя браты, на жаль, не змаглі адправіцца ў падарожжа. Ім давядзецца спадзявацца на лагодную зіму ці добрых людзей, якія падтрымаюць птушак у моцныя халады.

Але калі для буслоў корм амаль заўсёды знойдзецца, то іншыя птушкі, якія харчуюцца чарвякамі і насякомымі, зімой проста асуджаныя на пагібель. Выжываюць толькі тыя, што знаходзяць сабе цёплае месцейка ля вадаёмаў, якія не замярзаюць, ці паблізу цеплатрас. Так, адзінкавыя выпадкі зімоўкі куліка-перавозчыка, бакаса, слонкі рэгіструюцца ў заходніх Гродзенскай і Брэсцкай абласцях. Па словах Наталлі Карліёнавай, на некаторых вадаёмах буйных гарадоў кожны год зімуюць папуляцыі крыжанак і лебедзяў. У халодную пару можна ўбачыць у сталіцы асобных пералётных птушак — чорных драздоў і малінавак. Чакаюць іх спецыялісты і сёлета. Як і гасцей з замежжа — амялушак, крыжадзюбаў, чачотак, рагатых жаўрукоў і сняжурак, якія мігрыруюць з поўначы.

«Наогул, птушкі добра адчуваюць кліматычныя змены і тое, што ў Беларусі клімат становіцца больш мяккім і цёплым», — упэўнена Наталля Карліёнава. Гэта паказваюць і даследаванні. Так, птушкі, якія зімуюць у Еўропе, за апошнія гады сталі раней прылятаць на радзіму вясной. Але гэта чуццё не распаўсюджваецца на афрыканскіх мігрантаў — яны з'яўляюцца ў небе Беларусі прыкладна ў адзін і той жа час, незалежна ад таго, ранняя ці позняя на радзіме вясна.

Вераніка КОЛАСАВА

kolasava@zviazda.by

Фота Юрыя ГОРЫДА