«Чалавек года Гродзеншчыны» — сёлета гэтага звання ўдастоена дырэктар гуманітарнага каледжа ўстановы адукацыі «Гродзенскі дзяржаўны ўніверсітэт імя Янкі Купалы», кандыдат культуралогіі Наталля ВАЛКОВІЧ. Карэспандэнт «Звязды» пабываў у адной з найстарэйшых сярэднеспецыяльных навучальных устаноў рэспублікі, дзе, па сутнасці, усё... музеефікавалі. Кабінеты, калідоры — быццам часткі адной вялікай экспазіцыі: літаральна на кожным кроку можна ўбачыць прадметы і дакументы розных эпох. Больш за тое, гістарычныя аспекты ўлічваюцца на занятках, а таксама натхняюць на цікавыя праекты ў вольны ад вучобы час.
Аўтэнтычны парадак
Экскурсію па каледжы-музеі Наталля Валковіч распачынае з найстарэйшага з трох карпусоў, які пабудавалі ў 1899 годзе. Кабінеты і калідоры выглядаюць прыгожа, утульна, але пры гэтым тут не рабілі так званы еўрарамонт, а пастараліся захаваць элементы даўніны. У прыватнасці, можна ўбачыць старадаўнюю, незатынкаваную цэглу. А ў адным з кабінетаў, дзе доўгія гады быў склад музычных інструментаў, пры зняцці стэлажоў выявілі старое акно і вырашылі яго не замуроўваць — пакінулі аўтэнтычным.
На кабінетах — таблічкі з фактамі па гісторыі навучальнай установы, рэгіёна. Прычым у кожнага — свае гаспадары: група вучняў і педагог, якія не толькі адказваюць за парадак, але і клапоцяцца пра яго, так бы мовіць, гістарычнае начыненне. Якія прадметы калісьці выкладаліся? Якімі вучэбнымі сродкамі і бытавымі рэчамі карысталіся? Чым захапляліся?
Напрыклад, у кабінеце дзелавой дакументацыі і спецыяльных дысцыплін, дзе займаюцца будучыя сакратары-рэферэнты і архівісты, ёсць службовы касцюм іх калегі пачатку мінулага стагоддзя. А на сценах — узоры напісання дакументаў, што захаваліся ў архіве каледжа. Стыль зусім не такі, як зараз. Дапусцім, дырэктар у сваім загадзе мог зазначыць: «А калі ты не зробіш, як я сказаў, то я цябе пакараю». Дарэчы, некаторыя сродкі выхаваўчага ўздзеяння можна ўбачыць у кабінеце псіхолага-педагагічных дысцыплін — сапраўдныя розгі, паказальныя косы для дзяўчат, якія нечым праштрафіліся, грэчку і гарох.
Заходзім у кабінет турызму. Тут, як і ў іншых, на належным узроўні камп'ютарызацыя. І разам з тым — рэчы нават з XІІ стагоддзя і пазнейшых часоў (фрагменты посуду з кляймом мясцовай мануфактуры, свістулька, касцяныя ручкі), якія некалькі гадоў таму знайшлі археолагі падчас раскопак на тэрыторыі каледжа. Усе артэфакты спецыялісты даследавалі, зарэгістравалі ў Акадэміі навук і вярнулі каледжу-музею.
У кабінеце турызму ёсць і яшчэ адна гістарычная «фішка» — калоны. Аказваецца, яны не толькі для ўпрыгажэння.
— Мы высветлілі ў старажылаў, што ў свой час гэтая аўдыторыя была адной з самых вялікіх. І паколькі бегаць па калідорах на перапынках не дазвалялася, то навучэнцы заходзілі ў гэты кабінет, станавіліся парамі і павольна праходжваліся. А класныя дамы стаялі каля калон і сачылі за постаццю сваіх выхаванцаў, — распавядае Наталля Валковіч.
Вяртанне пушкінскага бюста
У калекцыі гуманітарнага каледжа ужо столькі экспанатаў, колькі мае, пэўна, не кожны афіцыйны музей. Гэта і дакументы з уласнага і іншых архіваў, і розныя рэчы, што прывозяць навучэнцы ад сваіх бабуль і дзядуляў. Шмат калісьці звычайных прадметаў, а цяпер рарытэтаў сабралася за доўгія гады і ў падвалах, на гарышчах каледжа. Адзін з самых рэдкіх — савецкі кінапраектар, аналаг якога ўсталяваны каля ўвахода ў кінацэнтр у Канах. Некалі ён служыў для паказу фільмаў навучэнцам, потым апынуўся з прычыны непатрэбнасці на гарышчы, адкуль, на шчасце, не трапіў у металалом. Цяпер жа — выдатны помнік тэхнічнай думкі. Як і радыёкропка, першыя лічыльныя машынкі і іншыя прадметы для матэматычнага навучання, дыяпраектар, які за савецкім часам выкарыстоўваўся на занятках. У падвале знайшлі і размясцілі ў калідоры нават калісьці папулярныя на гарадскіх вуліцах вагі, паклаўшы ўверсе трохкапеечную манету — столькі каштавала паслуга па ўзважванні.
Гістарычныя каштоўнасці вяртаюцца з нябыту нават дзіўным, неверагодным чынам. Так здарылася з бюстам Аляксандра Сяргеевіча Пушкіна, які ў 1899 годзе за грошы гродзенскай інтэлігенцыі купілі ў Пецярбургу з нагоды адкрыцця гарадскога вучылішча. Яму далі імя паэта і падаравалі гэты бюст. Аднак пачалася Першая сусветная вайна, і ён быў страчаны, здавалася, назаўсёды. Але ў мінулым годзе... знайшоўся на адным з гродзенскіх гарышчаў. Людзі прынеслі бюст у «купалаўскі» ўніверсітэт, а адтуль яго ў дзень нараджэння Пушкіна ўрачыста перадалі каледжу ў кабінет рускай мовы і літаратуры, які тады ўжо быў абсталяваны з гістарычным каларытам. Вось такая ўзнагарода рупліўцам.
...Спыняемся каля аўтэнтычных 115-гадовых дзвярэй, якія былі замураваны і доўгія гады хавалі адзін з выхадаў на вуліцу. Падчас рамонтных работ узнікла ідэя зрабіць «лесвіцу жаданняў». Па ёй, па чырвонай дарожцы, будуць, загадваючы жаданне, заходзіць у каледж першакурснікі і пакідаць яго — выпускнікі.
На адным з калідораў размясцілі выставу фотаработ навучэнцаў каледжа «Страчаная спадчына». У колеры — гістарычныя аб'екты, якія захаваліся ў Гродне па сёння, а побач — тыя, што засталіся толькі на старых фотаздымках.
— А вось гэтая сцяна захоўвае сляды куль: тут у першыя дні вайны гітлераўцы расстралялі нашых выкладчыкаў — яўрэяў. Мы не будзем хаваць пад тынкоўку напамін аб гэтай трагедыі — прысвяцім ёй экспазіцыю, зробім мемарыяльную таблічку, — кажа Наталля Валковіч.
Вандроўку па каледжы-музеі працягваем у двух іншых карпусах пабудовы 50-х і 70-х гадоў мінулага стагоддзя. І літаральна ўсюды адчуваеш яднанне гісторыі і сучаснасці. У адным з кабінетаў, напрыклад, праходзяць канцэрты, вучэбныя залікі, і разам з тым ствараюць калекцыю старадаўніх музычных інструментаў. На лесвічных маршах — агітплакаты савецкага перыяду ў стылі насценнага жывапісу. У адным з калідорных куткоў — своеасаблівы савецкі пакой з тагачаснымі крэслам, тэлефонам, прайгравальнікам, фотаальбомам. А іншы стылізавалі пад савецкі клас — на гарышчы знайшлі тыповае крэсла таго часу, піянерскую форму, работы і партрэт Леніна, а таксама ноты, сыграць па якіх можа любы ахвотны, сеўшы за фартэпіяна. Праўда, калі гэта не перашкаджае заняткам.
Як музейныя экспанаты зараз выглядаюць нават чыгунныя сметніцы, якія дзесяцігоддзямі стаялі непатрэбнымі ў двары. «Ажыў», трапіўшы з падвала ў калідор, акварыум. Гуслі аднавіць як інструмент было немагчыма, але ім таксама знайшлі месца на спецыяльнай падстаўцы.
[caption id="attachment_99372" align="alignnone" width="600"]
Гістарычны каларыт аднаго з кабінетаў.[/caption]
Кабінет імя Чэслава Немена
Кожны кабінет у каледжы рабочы і адначасова — своеасаблівая экспазіцыя. Прычым, у дзесяці з іх статус асаблівы — імянны. Яны (з рознымі экспанатамі) прысвечаны вядомым людзям, якія вучыліся і выкладалі ў гэтай установе: музыкант Чэслаў Немен, кампазітары Уладзімір Кандрусевіч, Валерый Іваноў, Леанід Захлеўны, артыстка Надзея Мікуліч... Адзін з імянных кабінетаў ёсць у ветэрана Вялікай Айчыннай вайны, спачатку навучэнкі, а потым шматгадовага выкладчыка каледжа Валянціны Пятроўны Баранавай.
Дарэчы, павага да гістарычнай спадчыны, адчуванне еднасці са сваёй краінай фарміруюцца ў моладзі не толькі праектам каледжа-музея, які ўжо зараз варты ўключэння ў турыстычныя маршруты па горадзе над Нёманам. Яшчэ адзін праект, з якім можна азнаёміцца на сайце каледжа, называецца «Батальён памяці». Калі пачалі збіраць матэрыялы, то аказалася, што практычна ў кожнай сям'і ёсць успаміны, звязаныя з Вялікай Айчыннай вайной. Навучэнцы распавядаюць пра сваіх дзядоў і прадзедаў, педагогі — пра маму, бацьку, свёкра...
У ноч з 21 на 22 чэрвеня каледж ужо 10 гадоў запар праводзіць у Гродне тэатралізаваную акцыю «Памяць», прысвечаную ахвярам і героям вайны. Потым запальваюць лампады і ідуць ад Вечнага агню ў гарадскім парку да іншых мемарыялаў...
А ў Дзень Канстытуцыі для першакурснікаў ужо традыцыйна праходзіць конкурс на найлепшае выкананне гімна Беларусі. Журы ацэньвае веданне тэксту, правільнае выкарыстанне дзяржаўнай сімволікі, культуру паводзінаў на сцэне. Некаторыя групы выходзяць нават з бацькамі. А ў фінале конкурсу гімн спяваюць усёй залай.
— Шчыра кажучы, калі ўпершыню праводзілі гэты конкурс, то крыху пабойваліся, каб не было нейкага фармалізму. Аднак атрымліваецца вельмі годна, — зазначае Наталля Валковіч. — Усё робіцца ад душы, з разуменнем, што мы самі фарміруем свой культурны, духоўны асяродак. Пры гэтым дзяцей трэба не павучаць, а, пры ўсёй строгасці да выканання тых ці іншых абавязкаў, быць з імі ў партнёрстве. Мы разам упрыгожваем каледж, збіраем архіўныя матэрыялы і экспанаты, рыхтуем розныя конкурсы і кампазіцыі... А потым многія нашы выпускнікі, ведаю, становяцца ініцыятарамі цікавых акцый у сваіх працоўных калектывах. Іх, як правіла, з задавальненнем бяруць на работу.
Ды і набор у каледж, нават пры наяўнасці конкурсу, таксама 100-працэнтны. Многія пытаюцца: «Калі не прайду на гэтую спецыяльнасць, то можна на іншую?» Жадаюць вучыцца менавіта тут.
Барыс ПРАКОПЧЫК
Фота Яраслава ВАНЮКЕВІЧА
Расказаў першы намеснік старшыні Дзяржаўнага камітэта па навуцы і тэхналогіях Рэспублікі Беларусь Дзяніс Каржыцкі.
Як вакцыны выратоўваюць жыцці і чаго можа каштаваць іх ігнараванне?
Аляксандр Курэц – самы малады народны выбраннік у сваім сельсавеце і адзіны дэпутат сярод сваіх калег па службе.
Васілеўскія такія: на Зямлі і ў космасе ліхія!
