Вы тут

Дабро — катэгорыя рукатворная


Дастаткова стварыць умовы для прыняцця людзей з абмежаваннямі

Ларыса Багдановіч апошнія пяць гадоў больш вядомая як дэпутат Палаты прадстаўнікоў, у пятым скліканні парламента яна займае пасаду намесніка старшыні Пастаяннай камісіі па працы і сацыяльных пытаннях. Аднак у сферы аховы здароўя, а таксама для многіх маці і дзяцей, для маладых людзей яна па-ранейшаму — аўтар і стваральнік беларускай сістэмы ранняй рэабілітацыі дзяцей першага года жыцця з цэрэбральнымі парушэннямі. Чалавек, які падарыў надзею і змяніў жыццё соцень сем’яў, зрабіўшы яго паўнавартасным. У апошнюю выбарчую кампанію Ларыса Мікалаеўна не ўтойвала, што на яе рашэнне балатавацца паўплывала таксама і патрэба ўвагі для будаўніцтва спальнага корпуса Брэсцкага абласнога цэнтра медыцынскай рэабілітацыі для дзяцей з псіханеўралагічнымі захворваннямі "Тонус". Дэпутацтва, безумоўна, пашырыла сферу інтарэсаў былога дзіцячага ўрача-неўролага. "Звяздзе" было цікава даведацца яшчэ і пра тое, што наша сістэма сацыяльнай абароны можа набыць ад прыходу такога спецыяліста ў палітыку.

— Ларыса Мікалаеўна, як "пажывае" ваша дзецішча — дзіцячы рэабілітацыйны цэнтр для дзяцей з псіханеўралагічнымі захворваннямі "Тонус"?

— Усё добра. Ужо ўзводзіцца 3-ці паверх спальнага корпуса для бацькоў з дзецьмі. Там будзе 48 пакояў з асобнымі кухнямі і ўсімі ўмовамі для пражывання, будзе створана бесперашкоднае асяроддзе. Будаўніцтва фінансуецца з абласнога і рэспубліканскага бюджэтаў. Спадзяюся, што ў 2014 годзе яно завершыцца.

Яшчэ адна вельмі радасная навіна — Міністэрства аховы здароўя набыло два швейцарскія рабатызаваныя комплексы для навучання дзяцей з парушэннем цэнтральнай нервовай сістэмы хадзьбе — дзіцячы "Лакамат", які дазваляе значна скараціць рэабілітацыю такіх дзетак. Гэта вельмі сучаснае высокатэхналагічнае абсталяванне, якое каштуе вялікіх грошай. Адзін з такіх комплексаў знаходзіцца ў брэсцкім "Тонусе", другі — у Мінску. Спецыялісты цэнтра ўжо прайшлі навучанне і працуюць з гэтым апаратам. Дзецям падабаецца!

— Якія дзеці праходзяць рэабілітацыю на "Лакамаце"?

— Дзеці з ДЦП, у якіх ад вертыкальнага становішча не павышаецца мышачны тонус. Як правіла, гэты комплекс прызначаюць з 2,5 года. Апарат імітуе прыродную паходку чалавека, напрацоўвае фізіялагічныя навыкі хадзьбы з улікам індывідуальных асаблівасцяў кожнага дзіцяці. Пры гэтым камп'ютар адсочвае ўсе рухі, каб у мозг паступалі правільныя імпульсы. Важна яшчэ, што гэты комплекс дзейнічае адначасова на ўсе суставы, як і пры хадзьбе здаровага чалавека. Іншымі метадамі дабіцца такога немагчыма.

— Патлумачце неабходнасць будаўніцтва спальнага корпуса для "Тонуса".

— "Тонус" — амбулаторная ўстанова, якая дзейнічае па прынцыпе дзённага стацыянара. Гэта прагрэсіўная форма медыцынскага абслугоўвання, да якой варта імкнуцца, бо яна дазваляе зрабіць працэс рэабілітацыі і лячэння больш танным. Але "Тонусу" ўжо 20 гадоў, і за гэты час іншагародніх дзяцей не становіцца менш. Толькі 40% дзяцей да нас прыходзіць з Брэста, астатнія — з розных куткоў Беларусі. Да таго ж у "Тонусе" развіваецца экспарт паслуг.

— Пражыванне ў спальным корпусе будзе платным?

— Рашэнне пакуль не прынята. На маю думку, варта было б увесці плату па сабекошце. Тады гэта будзе нядорага і будзе дысцыплінаваць бацькоў. Зараз жа яны плацяць за пражыванне на арэндных кватэрах. Я ўвогуле не прымаю ўтрыманства. І там, дзе можна прымусіць чалавека адчуць матэрыяльныя выдаткі дзяржавы, варта гэта рабіць.

Чаму ў нас прафесія ўрача альбо настаўніка не ў пашане? Ды таму, што ніхто не ведае, колькі іх праца каштуе. У нас на кожнага жыхара Беларусі прыпадае 12-14 наведванняў паліклінікі на працягу года. Аднак ні я, ні вы да ўрача не ходзім. Значыць, нехта ходзіць туды, як на службу. Калі б на дзвярах урачэбнага кабінета быў змешчаны кошт кожнага наведвання для падаткаплацельшчыка, то, магчыма, людзі задумаліся б і не хадзілі ў паліклініку, калі можна абысціся.
Пры гэтым, безумоўна, трэба абараняць інтарэсы сем'яў, якія маюць патрэбу ў дапамозе.

— Вы ўжо больш за 20 гадоў маеце справу з дзецьмі з асаблівасцямі развіцця. Напэўна, шмат думалі пра іх лёс, калі яны становяцца дарослымі, калі бацькі ўжо не могуць іх даглядаць. Што наша сацыяльная сістэма, акрамя дамоў-інтэрнатаў для інвалідаў можа прапанаваць?

— З 1 студзеня ў Беларусі ўступіў у сілу новы Закон аб сацыяльным абслугоўванні насельніцтва, які прадугледжвае новыя віды паслуг. Пры яго падрыхтоўцы мы вельмі доўга і карпатліва вывучалі названую вамі праблему. Шмат супрацоўнічалі з грамадскімі арганізацыямі. Вельмі плённа і канструктыўна ў гэтым кірунку працуе Беларуская асацыяцыя дапамогі дзецям-інвалідам і маладым інвалідам. У многім дзякуючы людзям з гэтай арганізацыі, іх сіле пераканання, былі ўнесены змены ў стары закон.

Сярод новых паслуг ёсць паслуга суправаджальнага пражывання, якая прадугледжвае суправаджэнне людзей з абмежаванымі магчымасцямі і выпускнікоў інтэрнатных устаноў.

— Аднак ці працуе такая паслуга на справе?

— Пакуль не, бо, акрамя закона, патрэбны яшчэ падзаконныя акты. Ужо ёсць пастанова, якая зацвердзіла новыя віды сацыяльных паслуг, іх колькасць. Яны будуць аказвацца бясплатна дамамі-інтэрнатамі і тэрытарыяльнымі цэнтрамі сацыяльнага абслугоўвання насельніцтва. Ёсць і пастанова аб дзяржаўным сацыяльным заказе, якая прапісвае новы від адносін паміж грамадскімі арганізацыямі, індывідуальнымі прадпрымальнікамі і людзьмі, якія маюць патрэбу ў сацыяльных паслугах . Але для новых відаў паслуг патрэбны новыя штаты. Патрэбна і новае палажэнне аб тэрытарыяльным цэнтры сацыяльнага абслугоўвання. У чэрвені ў Палаце прадстаўнікоў гэтай тэме будзе прысвечаны "круглы стол", на які мы абавязкова запросім практыкаў.

Дарэчы, па суправаджальным пражыванні існаваў досыць паспяховы праект, які рабіла Асацыяцыя дапамогі дзецям- інвалідам і маладым інвалідам. Некалькі маладых людзей пражывалі асобна ад бацькоў, у суправаджэнні сацыяльнага работніка, і за тры месяцы навучаліся цалкам абслугоўваць сябе самі. Існуе праблема залішняй апекі бацькоў, якая перашкаджае маладым людзям станавіцца самастойнымі. Людзі з ментальнымі альбо фізічнымі асаблівасцямі здольны справіцца з многімі праблемамі, калі іх гэтаму навучыць і ўмела ім дапамагаць.

Ёсць яшчэ так званы "Зялёны дамок" на Белым возеры пад Брэстам, пабудаваны з дапамогай спонсараў. Там самастойна жывуць шасцёра маладых людзей з асаблівасцямі. Яны, апроч іншага, працуюць на размнажальнай тэхніцы. У Брэсце ёсць таксама арт-майстэрня, дзе людзі з асаблівасцямі вырабляюць сувеніры. У Мінску пры праваслаўным прыходзе "Усіх тужлівых Радасць" працуюць майстэрні для маладых людзей з асаблівасцямі... Вядома, такія людзі не могуць зарабіць шмат, але яны занятыя. І сёння такія віды дзейнасці пэўны перыяд часу фінансуюцца цэнтрамі занятасці насельніцтва.

Думаю, новая паслуга суправаджальнага пражывання будзе запатрабавана і рэалізавана ў нашай краіне. Але перашкодзіць яе развіццю могуць самі бацькі, якія занадта баяцца за сваіх дзяцей, не давяраюць ім і сацыяльным службам.

— Ці пойдзе наша дзяржава насустрач людзям з асаблівасцямі і ў працаўладкаванні?

— Важна разумець, што людзі з асаблівасцямі не могуць выконваць нагрузку нараўне з усімі. Гэта павінны разумець і яны самі. Ім патрэбна адаптаванае працоўнае месца, зменшаная нагрузка, памочнік, а ўсё гэта — дадатковыя выдаткі.

— Ці варта на іх ісці?

— Варта. Праўда, у дачыненні не да ўсіх. Ёсць катэгорыя маладых людзей, якія ў сілу фізічных альбо ментальных асаблівасцяў не ў стане працаваць.
На жаль, катэгорыя гэта вялікая. Тут мы павінны казаць не пра працаўладкаванне, а пра занятасць. Зараз яна забяспечваецца тэрытарыяльнымі цэнтрамі сацыяльнага абслугоўвання. Штуршком наперад было б стварэнне ўмоў для рэалізацыі прадукцыі, якую вырабляюць маладыя людзі з асаблівасцямі ў гэтых цэнтрах. Для гэтага трэба ўнесці змены ў заканадаўчыя акты.

— У мяне склалася ўражанне, што тое, чым займаюцца падапечныя тэрытарыяльных цэнтраў сацыяльнага абслугоўвання, — несур'ёзна, на ўзроўні аматарскіх гурткоў.

— Многія людзі з абмежаваннямі на большае і не здольны. Аднак, для тых, хто можа і жадае больш, патрэбна ствараць працоўныя месцы, і пытанне гэтае вельмі няпростае, але яно наспела. У 90-х гадах у Беларусі пачалі працаваць з дзецьмі з абмежаваннямі. З немаўлятамі пачалі працаваць у 1996 годзе. Дагэтуль толькі брэсцкі "Тонус" валодае методыкай рэабілітацыі маленькіх дзяцей з ДЦП.

Лагічным працягам гэтай працы стала стварэнне цэнтраў карэкцыйна-развіваючага навучання, потым — тэрытарыяльных цэнтраў сацыяльнага абслугоўвання. І цяпер узнікла праблема далейшага ўладкавання гэтых маладых людзей. Трэба ісці далей. Патрэбен наступны крок нашай дзяржавы і грамадства для прыняцця гэтых людзей.

— Што ад гэтага атрымаюць дзяржава і грамадства?

— Калі грамадства прыме ў сваё жыццё людзей з асаблівасцямі, яно стане больш багатым духоўна. Грамадства стане лепшым. Я назірала гэта на прыкладзе стварэння "Тонуса". Калі цэнтр толькі з'явіўся, то падлеткі прыходзілі біць шыбы, размалёўвалі сцены, бо за нашымі вокнамі і сценамі знаходзіліся інваліды. Яны ўспрымаліся як іншапланецяне. Мы прыходзілі ў адчай. Нам не магла дапамагчы ні міліцыя, ні дружыннікі, ні педагогі. Нарэшце мы проста закупілі шмат шкла і штодня яго мянялі. Але ўжо праз год нам перасталі быць шыбы і маляваць на сценах.

Калі раней мы не маглі ўгаварыць кіраўніцтва дзіцячага садка ўзяць дзіця з асаблівасцямі, то зараз праблем не ўзнікае. Выхавацелькі ўжо разумеюць, што дзякуючы такому дзіцяці ў групе ўтворыцца асаблівы рэжым дабра: усе дзеткі будуць імкнуцца дапамагчы.

Сёння амаль у кожнай школе ёсць інтэграваныя класы. Нарэшце, летась Уладзіслаў Гудкоў са Слуцка, малады чалавек з вельмі цяжкім дыягназам ДЦП, паступіў у Баранавіцкі дзяржаўны ўніверсітэт на дыстанцыйнае навучанне па спецыяльнасці правазнаўства. Для яго, як першага на гэтым шляху, усё было няпроста, даводзілася шмат людзей пераконваць, са многімі размаўляць, ствараць індывідуальныя ўмовы. Затое сёння Улад — адзін з лепшых студэнтаў.

— З духоўным прыбыткам зразумела, але ці ёсць для дзяржавы і грамадства матэрыяльная карысць ад прыняцця людзей з асаблівасцямі?

— На жаль, у нас ніхто не падлічвае, колькі вырабяць прадукцыі мама і тата маладога інваліда, які можа сам сябе дагледзець, заняць ды яшчэ і сам зарабіць. Наколькі больш танным з'яўляецца яго самастойнае пражыванне ў параўнанні з утрыманнем ў доме-інтэрнаце, калі бацькоў не стане...

У пачатку 90-х гадоў я мела магчымасць азнаёміцца з умовамі пражывання інвалідаў у Даніі. Мяне ўразіў варыянт, калі вельмі цяжкі інвалід, які пражываў самастойна, быў забяспечаны кватэрай, машынай з дыстанцыйным кіраваннем, сэнсарным замком і іншым высокатэхналагічным абсталяваннем. Тады дацкія калегі запэўнілі мяне, што ўтрымліваць яго ў доме-інтэрнаце каштавала б больш. Яны, у адрозненне ад нас, падлічылі.

Тое ж і немцы. Яны таксама падлічылі, што стварыць на прадпрыемстве спецыяльныя ўмовы для інвалідаў, якія ўручную даліваюць шампунь у флаконы, эканамічна больш выгадна, чым чакаць, пакуль пена ў флаконе асядзе, і рабіць гэта аўтаматычна.

Калісьці мы пралічылі эфектыўнасць ранняй рэабілітацыі дзяцей і даказалі, што яна, нягледзячы на яе дарагавізну, дазваляе ўтрая зэканоміць дзяржаўныя грошы. Людзі з абмежаваннямі здольныя прыносіць карысць і дзяржаве, і сваім блізкім.

— Ці магчымая, на вашу думку, у будучыні адсутнасць дамоў-інтэрнатаў для інвалідаў у Беларусі?

— Немагчымая, і не трэба. Ёсць катэгорыя інвалідаў, якія не могуць пражываць без пастаяннага нагляду. Для такіх людзей інтэрнат — найлепшы выхад. Інтэрнатныя ўстановы неабходны не толькі для тых, хто не мае сваякоў, але і для тых, каго ёсць каму даглядаць. Часам і сваякам патрэбна перадышка, у іх можа ўзнікнуць неабходнасць ад'езду, уласнага лячэння альбо рэабілітацыі. У жыцці бываюць розныя абставіны. Мы маем абавязак перад сваімі нямоглымі сваякамі, але з любоўю гэты абавязак выконваць лягчэй, калі ён не ператвараецца ў бязвыхадную сітуацыю. Іншая справа, што дапамога ў такім доглядзе павінна быць платнай.

— А адсутнасць дзіцячых дамоў у нас магчымая?

— Так.

— Што трэба зрабіць, каб гэта адбылося?

— Неабходна змяніць менталітэт. Наша духоўнасць павінна саспець да такога ўзроўню, каб мы асэнсавалі, што чужых дзяцей не бывае, што мы ў адказе за ўсіх. У нас жа нават сваякі часта не забіраюць на выхаванне дзяцей, якія засталіся без апекі бацькоў.

Вельмі важна мець гатоўнасць прывесці ў сваю сям'ю дзіця. Беларусы — асцярожны і абачлівы народ. Мы баімся, што дзіця з прытулку альбо дзіцячага дома акажацца з цяжкай спадчыннасцю, што з ім не ўдасца наладзіць кантакт, не атрымаецца яго палюбіць, што яно створыць вялікія праблемы ў будучыні... Магчыма, тое, пра што кажуць прафесійныя педагогі-псіхолагі патэнцыйным усынавіцелям або прыёмным бацькам, варта было б казаць і астатнім, усяму грамадству. Што дрэнныя паводзіны біялагічных бацькоў не перадаюцца ў спадчыну, што станаўленне асобы залежыць ад выхавання, што душэўныя траўмы, атрыманыя дзіцем, лечацца любоўю, што радасць, якую дорыць дзіця (не важна — усыноўленае яно альбо народжанае) пераважвае ўсе трывогі і турботы. І што хворае дзіця таксама вартае любові і мае права на сям'ю.

Упэўнена, што грамадства наша саспее да таго, каб усе дзеці ў Беларусі выхоўваліся ў сям'і. Рух да гэтага ўжо ёсць. Трэба толькі ўсім нам працягваць намаганні.

Вольга МЯДЗВЕДЗЕВА.

Выбар рэдакцыі

Грамадства

Час клопату садаводаў: на якія сарты пладовых і ягадных культур варта звярнуць увагу?

Час клопату садаводаў: на якія сарты пладовых і ягадных культур варта звярнуць увагу?

Выбар саджанца для садавода — той момант, значнасць якога складана пераацаніць.

Культура

Чым сёлета будзе здзіўляць наведвальнікаў «Славянскі базар у Віцебску»?

Чым сёлета будзе здзіўляць наведвальнікаў «Славянскі базар у Віцебску»?

Канцэрт для дзяцей і моладзі, пластычны спектакль Ягора Дружыніна і «Рок-панарама».