Нашу песню ў Вільнюсе спявалі

Беларусь і Літва — краіны-суседкі — маюць шмат падабенства. І ў нацыянальнай разнастайнасці — таксама. Прадстаўнікі 154 нацый жывуць сёння ў Літве. Дзе беларуская суполка — адна з найбуйнейшых. Па розных падліках, сёння там пражывае недзе ад 50 да 60 тысяч чалавек, якія афіцыйна лічаць сябе беларусамі.

Пытанні самаідэнтыфікацыі, зберажэння культуры нацыянальных суполак (і, што асабліва важна, — больш актыўнага ўдзелу моладзі ў гэтых справах) — сталі галоўнай тэмай пасяджэння "круглага стала", якое адбылося ў сценах літоўскага Сейма. Арганізатарамі выступілі: з літоўскага боку асацыяцыя "Новая форма" і Згуртаванне беларускіх грамадскіх арганізацый Літвы, ад нашай краіны — Таварыства па сувязях з суайчыннікамі за мяжой "Радзіма".

Падобныя пытанні для нашай суседкі няпростыя. Некаторыя з іх вырашаюцца адразу, астатнія чакаюць свайго часу. У Вільнюсе дзяржава выдзеліла добры будынак, дзе нацыянальныя меншасці могуць атрымаць месца свайго прадстаўніцтва і правядзення мерапрыемстваў. Калісьці ў краіне працаваў спецыяльны Закон аб нацыянальных меншасцях, дзейнасць якога потым прыпынілі. Цяпер плануюць зноў вярнуцца да яго.

Прысутнасць і актыўны ўдзел у мерапрыемстве дэпутатаў Еўрапарламента ад Літвы Раландаса Паксаса і Ёзаса Імбрасаса, дэпутатаў Нацыянальнага парламента і гарадскога Савета Вільнюса — таксама паказвала актуальнасць тэмы. Якая сёння і для ўсёй Еўропы надзённая. Як адзначыў Раландас Паксас, у Еўрапарламенце ніколі не сходзяць з парадку дня два пытанні. Гэта праблема змянення клімату і справы нацыянальных меншасцяў.

І дэмаграфічныя пытанні непакояць Літву. Насельніцтва імкліва змяншаецца. Хаця гэта таксама агульнаеўрапейская тэндэнцыя, але літоўскія лічбы асаблівыя. За апошнія дзесяць гадоў колькасць жыхароў зменшылася аж на 11 працэнтаў.

— Пакідае краіну моладзь, — зазначыў дэпутат Сейма Рэмігіюс Жэмайтайціс. Які сам, дарэчы, нягледзячы на маладосць, у парламенце ўзначальвае адзін з самых складаных камітэтаў — па эканоміцы.

Змяншаецца ў Літве і колькасць тых, хто працягвае лічыць сябе этнічнымі беларусамі. Але ў Вільнюсе і сёння паспяхова працуе беларуская школа — адзіная поўная сярэдняя беларуская школа ў замежжы. Носіць імя Францыска Скарыны, займае сёмае месца ў рэйтынгу ўсіх сярэдніх агульнаадукацыйных школ Літвы. Больш у краіне, апроч сям'і, дзецям няма дзе беларускай мове. Перастаюць быць папулярнымі і рускамоўныя школы. Дзеці больш ахвотна выбіраюць навучанне па-літоўску. Гэта таксама тэндэнцыя. Напрыклад, у рускамоўнай школе Шаўляя засталося толькі 140 вучняў — вельмі мала для горада з моцнай рускамоўнай дыяспарай.

Дарэчы, у беларускай школе ў Вільнюсе налічваецца 166 вучняў.

А вось што тычыцца колькасці беларускіх студэнтаў ва ўніверсітэтах Літвы, то яна, па словах Рэмігіюса Жэмайтайціса, у апошнія гады імкліва расце.

— Нашым беларускім суполкам тут працаваць можна, прычым працаваць цікава, — кажа былы пасол Літвы ў Беларусі (ён быў самым першым літоўскім паслом у нас) Альфонсас Аўгуліс. — Мы праводзім шмат мерапрыемстваў сярод беларусаў літоўскага памежжа. І культурных, і спартыўных. — Я ўнукаў сваіх вучу, каб яны маглі размаўляць на ўсіх мовах, якімі сам валодаю. Безумоўна ж, і беларускай вучу.

— У Еўрапейскім саюзе, членам якога з’яўляецца Літва, адносінам да нацыянальных меншасцяў прапанавана надаваць пастаянную ўвагу, — сказаў у сваім выступленні Раландас Паксас. — Адзінага механізму, праўда, не прапісана, кожная краіна рашае гэта пытанне па-свойму. Пытанне няпростае, але я лічу, што Літва выконвае яго, нараканняў ад еўрапейскага супольніцтва ў наш бок няма.

На пасяджэнні "круглага стала" з цікавасцю слухалі і пра беларускі вопыт працы з нацыянальнымі меншасцямі, з беларусамі замежжа. Пра гэта прысутным расказалі прадстаўніца таварыства "Радзіма" Галіна Навіцкая і Вераніка Русакова з Саюза беларускіх грамадскіх яўрэйскіх аб'яднанняў і абшчын.

Падчас пасяджэння размова ішла і пра неабходнасць больш цеснага супрацоўніцтва паміж людзьмі нашых краін, асабліва паміж моладдзю. Галоўная перашкода тут — візавае пытанне. Беларусам наогул атрымаць уязную візу — нацыянальную ці шэнгенскую — няпроста. Ды яшчэ заплаціць за яе 60 еўра — гэта для школьніка ці студэнта вельмі вялікія грошы.

Еўрапарламентарыі Раландас Паксас і Ёзас Імбрасас, якія прысутнічалі на пасяджэнні "круглага стала", паведамілі, што яны ў еўрапейскім парламенце ініцыявалі прапанову істотнага скарачэння кошту ўязных віз для беларусаў. Хаця б да памеру аплаты нашых суседзяў — украінцаў і расіян. Безумоўна, гэта справа не аднаго кроку, але радуе, што прапанова хаця б агучана. Кропля камень точыць.

Яшчэ адным светлым момантам мерапрыемства ў Вільнюсе стала выступленне старшакласніц мясцовай школы. Юныя вільнюсчанкі па-майстэрску праспявалі прысутным літоўскія песні, а потым цудоўна выканалі і нашу "Касіў Ясь канюшыну". Ды так выканалі, нібы жывуць у нас і мову добра ведаюць. Хаця дзяўчаты вывучылі тэкст песні літаральна напярэдадні мерапрыемства. Вось і спрачайся тут з тымі, хто ў Беларусі жыве, а родную мову ні вучыць, ні ўжываць не хоча: маўляў, занадта складана.

Вікенцій Ключнік.

Вільнюс—Мінск