Ні для каго не сакрэт, што людзі з інваліднасцю не заўсёды здольныя канкурыраваць на сучасным працоўным рынку. Ім патрэбны індывідуальны падыход: акрамя адукацыі і кваліфікацыі, наяўнасці пэўных прафесійных навыкаў і асабістых пажаданняў, абавязкова павінны ўлічвацца іх псіхафізічныя асаблівасці і медыцынскія паказанні да працы.
Хто і як можа дапамагчы людзям, якія маюць якія-небудзь абмежаванні па здароўі, калі іх права на працу парушана?
"Індывідуальная праграма" наймальніка можа не задаволіць
Калі пагартаць Працоўны кодэкс Рэспублікі Беларусь ад 26 ліпеня 1999 года № 296-3, то з арт. 283 можна даведацца па тое, што асобы з інваліднасцю маюць права працаваць у наймальнікаў са звычайнымі ўмовамі працы, а таксама ў спецыялізаваных арганізацыях, цэхах і на ўчастках — з улікам індывідуальных праграм рэабілітацыі інвалідаў (ІПРІ).
Акрамя гэтага, органы па працы, занятасці і сацыяльнай абароне гарадскіх, раённых выканкамаў павінны займацца рашэннем пытанняў беспрацоўя сярод інвалідаў. Тым праца не толькі паляпшае матэрыяльнае становішча, але і забяспечвае рэалізацыю прафесійнага патэнцыялу і здольнасцяў, дазваляе атрымаць больш высокі сацыяльны статус.
Але пры працаўладкаванні людзей з інваліднасцю нярэдка ўзнікаюць спрэчныя сітуацыі. Так, напрыклад, у Офіс па правах людзей з інваліднасцю звярнуўся Анатоль Міхайлавіч з Мінска, які мае трэцюю групу інваліднасці. Выпадак нетрывіяльны: яму адмовілі ў прыёме на працу, хоць адзін са сталічных аддзелаў працаўладкавання падабраў вакансію, што адпавядала прафесійнай адукацыі Анатоля Міхайлавіча і іншым заяўленым умовам наймальніка. Меркавалася, што той зможа працаваць аператарам ЭВМ у адным з магазінаў буйной гандлёвай сеткі Мінска. Дык чаму ж была атрымана адмова?
Аказваецца, у адпаведнасці з рэкамендацыямі МРЭК, Анатолю Міхайлавічу паложаны скарочаны працоўны дзень альбо дадатковы выхадны ў тыдзень. І кіраўніцтва гандлёвай сеткі патлумачыла, што супермаркет, у які жадае працаўладкавацца Анатоль Міхайлавіч, разлічаны на штодзённае абслугоўванне насельніцтва, таму рэжым працы аператараў ЭВМ вызначаны графікам "два дні работы па 11 гадзін — два дні выхадныя". Гэты рэжым працы не можа ўлічыць рэкамендацыі МРЭК, таму ў працаўладкаванні было адмоўлена. Для таго каб улічыць рэкамендацыі, неабходна мяняць графік працы і адпачынку супрацоўнікаў, якія ўжо працуюць на прадпрыемстве, і ў цэлым карэктаваць рэжым працы крамы.
— Фармальна наймальнік мае рацыю. Аднак стан Анатоля Міхайлавіча таксама ўявіць нескладана: ён адчуў сябе ахвярай дыскрымінацыі, — адзначае юрыст Офіса па правах людзей з інваліднасцю Вольга ТРЫПУЦЕНЬ
. — Практыка паказвае, што наймальнікі часцей за ўсё не хочуць працаўладкоўваць людзей з інваліднасцю, калі ім прыходзіцца змяняць усталяваны ў арганізацыі графік працы або якія-небудзь іншыя ўмовы пад рэкамендацыі ІПРІ. Гэты факт вельмі важна ўлічваць органам па працы, занятасці і сацыяльнай абароне і падбіраць вакансіі для суіскальнікаў з улікам індывідуальных асаблівасцяў, аналізуючы індывідуальную праграму рэабілітацыі.
Юрысты рэкамендуюць аддзелам працаўладкавання і іншым структурам, якія займаюцца занятасцю насельніцтва, для прадухілення спрэчных і праблемных сітуацый больш уважліва падыходзіць да падбору вакансій і пераправяраць інфармацыю з улікам індывідуальных працоўных асаблівасцяў суіскальнікаў. Важна таксама рабіць падбор спецыялістаў, абапіраючыся на рэальныя патрэбнасці рынку працы і яго асаблівасцяў.
Работнікам з інваліднасцю патрабуецца сацыяльная абарона — працадаўцам гэта не падабаецца
— Разбіраючы канфліктныя выпадкі ў сферы працаўладкавання людзей з інваліднасцю, варта таксама прымаць пад увагу спецыяльныя прававыя і адміністрацыйна-працэсуальныя нормы, — кажа каардынатар праектаў Офіса па правах людзей з інваліднасцю Сяргей ДРАЗДОЎСКІ. — Так, у дачыненні да працаўладкавання людзей з інваліднасцю для наймальнікаў усталяваны дадатковы абавязак запатрабаваць індывідуальную праграму рэабілітацыі інваліда. Гэта пазітыўная норма, але без дастатковай забяспечанасці і збалансаванасці яна ставіць у няёмкае становішча і наймальніка, і патэнцыйнага работніка з інваліднасцю. Таму што на практыцы ІПРІ часам становіцца дадатковым фактарам, які фарміруе негатыўнае стаўленне наймальніка да прыёму на працу інваліда. Нават атрыманне інвалідам працоўнай рэкамендацыі — досыць доўгі, які займае два, а часам і больш месяцаў, працэс. Якое прэстыжнае працоўнае месца будзе чакаць так доўга новага работніка?
— Пры гэтым досыць складаная і працяглая па часе працэдура атрымання ІПРІ не заўсёды гарантуе працаўладкаванне. Звязана гэта з тым, што рэкамендацыі фарміруюцца дактарамі-экспертамі па інструкцыях і пераліках прафесій, якія становяцца састарэлымі яшчэ да іх сцвярджэння, — акцэнтуе ўвагу Сяргей Драздоўскі. — І як мы пераконваемся, дастатковых механізмаў абароны і кампенсацыі з боку прававой сістэмы тут няма.
Як абараніць працоўныя правы інваліду?
Сяргей Драздоўскі перакананы, што ў розных сферах у розных рэгіёнах краіны ўзнікае мноства такіх спрэчных працоўных сітуацый. Аднак, як правіла, скардзіцца людзі пачынаюць, толькі калі "накіпела". Людзі з інваліднасцю нярэдка забываюць, што маюць такія ж правы на працу, як і ўсе астатнія. І калі гэтыя правы парушаюцца, заўсёды ёсць магчымасць іх абараніць. Ці хаця б паспрабаваць гэта зрабіць.
Як паводзіць сябе чалавеку пры парушэнні яго працоўных правоў, куды лепш звярнуцца, мы папрасілі расказаць юрыста Алега ГРАБЛЕЎСКАГА.
Дык вось, калі вы лічыце, што вашы працоўныя правы парушаны, то маеце права звярнуцца ў наступныя інстанцыі:
— У калегію адвакатаў па прававую дапамогу. Гэты крок падыходзіць і для тых, хто мае намер працаўладкавацца, і для тых, хто ўжо працуе. Калегія адвакатаў бясплатна аказвае юрыдычную дапамогу: пазоўнікам — у судах першай інстанцыі пры вядзенні спраў, звязаных з працоўнымі праваадносінамі; інвалідам першай і другой групы — вусныя кансультацыі, якія не патрабуюць азнаямлення з дакументамі.
— У прафсаюз па прававую дапамогу. Не варта грэбаваць такой магчымасцю.
— У некамерцыйныя арганізацыі і сродкі масавай інфармацыі. Напрыклад, у Офіс па правах людзей з інваліднасцю, які аказвае прававую дапамогу. Зварот у СМІ таксама можа быць вельмі дзейсным.
— На юрыдычныя інтэрнэт-рэсурсы. Сёння вялікая колькасць прававых сайтаў прапануюць анлайн-кансультацыі.
— У пракуратуру са скаргай на дзеянні ці, наадварот, бяздзейнасць службовай асобы, арганізацыі, прадпрыемства, установы. У выпадку выяўлення парушэння пракурор мае права вынесці прадстаўленне аб ліквідацыі парушэння заканадаўства.
— У Дэпартамент дзяржаўнай інспекцыі працы Міністэрства працы і сацыяльнай абароны Рэспублікі Беларусь са скаргай альбо заявай. Гэта — спецыяльна ўпаўнаважаны орган нагляду за выкананнем заканадаўства аб працы.
— Да вышэйстаячых асоб. Ёсць магчымасць накіраваць скаргі вышэйшым службовым асобам і ў вышэйстаячыя службовыя арганізацыі. Напрыклад, калі прадпрыемства ўваходзіць у структуру якога-небудзь міністэрства, можа быць эфектыўным зварот са скаргай да міністра.
— Са скаргамі ў іншыя дзяржорганы, якім наўпрост хоць і не падпарадкоўваецца суб'ект, што парушыў працоўныя правы, але якія маюць уплыў. Калі парушэнне правоў чалавека мае антыканстытуцыйны характар, можна звярнуцца са скаргай у Канстытуцыйны суд. І хоць ён не ўпаўнаважаны рэагаваць на звароты фізічных асоб, зафіксаваны выпадкі, калі ім разглядаюцца такія скаргі.
— У суд з іскавай заявай аб аднаўленні парушаных правоў. Як правіла, да складання іскавай заявы патрабуецца выкананне абавязковых дасудовых прававых працэдур (у залежнасці ад канкрэтнай сітуацыі), таму важна знайсці магчымасць атрымання кваліфікаванай прававой дапамогі.
Святлана БУСЬКО.
А разам з імі навучанне, сацпакет і нават жыллё.
Беларусь — адзін з сусветных лідараў у галіне здабычы і глыбокай перапрацоўкі торфу.
«Мы зацікаўлены, каб да нас прыязджалі».
