Знiтаванне

Габелены Галiны Крываблоцкай як сувязь часоў

Вось жа дзiва: нават тонкiя нiткi могуць сшываць, умацоўваць, утрымлiваць нейкiя часткi ў адзiным. Нездарма ж у беларускай мове ёсць такое цудоўнае слова: знiтаванне. I нiбыта нябачныя нiтачкi звязваюць любоўю людзей, трымаюць iх разам i ўтрымлiваюць на нейкiм месцы, якое становiцца самым любiмым на зямлi. Невыпадкова адно з традыцыйных беларускiх мастацтваў заснавана на ўменнi працаваць з нiткамi, рабiць з iх не проста тканiны, а творы мастацтва — габелены i нават цэласныя кампазiцыi.

Мастачка Галiна Крываблоцкая ў свае габелены ўплятае ўласнае разуменне свету i адчуванне Сусвету. Кросны — як праваднiк у гэты Сусвет. Нiтачка да нiтачкi, колер да колеру, думка да думкi, пачуццi… Апошнiх — шмат. I калi разабрацца ў тым, з чаго пачыналiся творы, прадстаўленыя на выставе «У пошуках вясны», што размешчана ў Палацы мастацтва, то першасным вузельчыкам заўсёды было пачуццё, да якога дадавалася яшчэ нешта…

Мелодыя

«Актава». Так называецца твор 1978 года, адзiн з першых этапных у мастачкi. Чырвонае з чорным на шэрым… Спалучэнне фiгур у пэўным рытме. Малюнак геаметрычны, але ў iм нiбыта зашыфраваны пэўны код. Расшыфраваць — значыць пачуць гукi. Шмат гукаў, у кожнага сваё месца, свая задача. Як ёсць пэўныя задачы ў традыцый, якiя закладвалiся ў культуры народаў. Адна традыцыя выпадае — i актава не поўная. Гэты твор у Галiны Крываблоцкай нарадзiўся на фоне ўздыму iдэi аднаўлення нацыянальных традыцый, якая, магчыма, ужо гучала недзе ў паветры. Гэтую мелодыю мастачка падхапiла i ўпляла ў габелен, у якiм адчуваецца эксперыментальны дух, але пры гэтым ёсць адчуванне повязi з традыцыяй: усё роўна кожны чалавек носiць у сабе мелодыю сваёй зямлi, свайго роду.

Любоў

Бацька… Яго няма — адышоў у iншы свет. Сказала сабе: «Вось i ўсё»… Прыйшла ў майстэрню са сваiм сумам, думкi плылi… А рукi рабiлi сваю справу. Праз нiткi выявiўся душэўны стан, якi паяднаў космас з зямлёю, матэрыяльнае з ледзь улоўным: блакiтным аблокам iрвецца да неба светлая душа. «Вось i ўсё» — твор-прысвячэнне, якiх у Галiны Крываблоцкай шмат, таму што шмат людзей, з якiмi яна была знiтавана любоўю.

Кампазiцыя з чатырох алоўкаў — таксама зроблена з любоўю. Нiткi выстраiлiся ў шэрагi, закруцiлiся вiрам, як пачуццi. У шэрагах нiтак растварылiся слёзы. Гэта прысвячэнне брату, мастаку Вiктару Маркаўцу, якi заўсёды быў моцны, светлы чалавек. Але нечакана адышоў у iншы свет.

— Алоўкi — наш сiмвал з дзяцiнства, — тлумачыць Галiна. — Нас чацвёра дзяцей у сям'i: тры сястры i старэйшы брат Вiктар. Калi мама атрымлiвала свой настаўнiцкi заробак, то купляла нам у падарунак аловачкi. У кожнага з дзяцей былi свае алоўкi, мы iмi вельмi любiлi маляваць, таму ўсе выраслi творчымi людзьмi.

Твор «Апошнiя лiхтары» — таксама прысвячэнне: дзеду Аляксандру i бабулi Марыйцы.

— Бабуля з роду Янкоўскiх, адукаваная, iнтэлiгентная была жанчына, дзед — вельмi духоўны чалавек, якi скончыў царкоўна-прыходскую школу. Яны дапамагалi бацькам нас выхоўваць, даглядаць. I пакiнулi нам у спадчыну веру, якой мы прытрымлiваемся i якую перадаём сваiм дзецям.

Вера

Унiкальныя творы — габелены. Адчуваеш побач з iмi нейкае цяпло, якое iдзе, напэўна, не толькi ад нiтак. Таму што ў iх можна растварыць духоўны стан — як у творы «Цуд дрэва».

— Часам чалавеку даецца магчымасць пабываць у святых месцах, — гаворыць мастачка. — Аднойчы я была ў гасцях у Святога Мiкалая з Мiр Лiкiйскiх. Пашчасцiла на яхце паплыць у Мiжземнае мора, пасярод якога быў цудоўны маленькi востраў. На iм памiж скал расло старое-старое, але моцнае эўкалiптавае дрэва. Яно мяне так уразiла, што захацелася перадаць адчуванне моцы жыцця, якое напаўняла мяне ў той момант.

Мастакi — людзi тонкiх пачуццяў, якiя, напэўна, адчуваюць нябачны свет, прастору, iншае вымярэнне, якое немагчыма зафiксаваць дакладнымi прыборамi. Але яно ёсць: паглядзiце творы Галiны Крываблоцкай. Вялiкая частка яе габеленаў напоўнена светлымi, радаснымi колерамi, яны дыхаюць спакоем i пяшчотай. I ў iх жывуць анёлы!

— Ёсць у мяне твор — прысвячэнне анёлам. У кожнага чалавека ёсць добры i дрэнны анёл, — разважае Галiна. — На левым баку ў нас добры, цёплы анёл, на правым сядзiць халодны, злосны. Бываюць моманты ў чалавека, калi ў душы нiбыта нешта кiпiць: гэта нашы анёлы спрачаюцца. Мы гэта не заўсёды разумеем. Але калi добра папрасiць Бога: «Памiры маiх анёлаў», — то ўсё стане на месца. А калi нас пакiдае дрэнны, цёмны анёл i застаецца светла-залаты, то мы адчуваем стан Боскай ласкi i асалоды i нiбыта лунаем над усiм тым, што iдзе ад цёмнага анёла. Людзi змагаюцца ўвесь час за нешта: за жыццё, за праўду. У гэтым свеце ўвесь час трэба змагацца, найперш за душу…

Боль

Але бывае, што змаганне iдзе праз боль. Боль бывае агульным i вельмi моцным. I нават калi на твой лёс агульны боль не выпаў, то ўсё роўна ён нiбыта ў крывi пакаленняў жыве. I прарывае. Габелен-рэквiем «Трасцянец» — агульная памяць пра Вялiкую Айчынную вайну. Адзiн з першых беларускiх аб'ёмных габеленаў, створаны ў 1984 годзе. Гэты адметны твор зараз знаходзiцца ў музеi сучаснага выяўленчага мастацтва ў Маскве. Летась ён быў прадстаўлены на выставе да юбiлею Перамогi, пра што беларускай мастачцы спецыяльна паведамiлi i павiншавалi яе. На аўтарскай выставе ў Палацы мастацтва Галiна Крываблоцкая паказала, як выглядае памяць у габелене. I дала магчымасць гэта пабачыць — у iншых творах. Яе творы, дзе ёсць боль, адметныя. Цi то аб'ёмныя — як «Трасцянец». Цi то незвычайныя па форме: габелен, прысвечаны паўстанню 1863 года, выкананы ў форме трохкутнiка. Вельмi авангардная форма для твора, асаблiва калi ведаць, што ён быў зроблены ў 1988 годзе, да гадавiны паўстання Калiноўскага, якому была прысвечана тады вялiкая выстава айчынных творцаў.

На выставе вылучаецца габелен «Шлях». Глядзiш i бачыш: падвоенае сонца, расколатая зямля. Земляныя колеры. Колеры нашай зямлi. Чарнобыль…

— Мяне так узрушыла тое паведамленне! Было невядома, што гэтая катастрофа нам прынесла, — успамiнае спадарыня Галiна. — Мы тады працавалi з братам у майстэрнi. Усё ўнутры кiпела, i я намалявала гэты вобраз, пачала ткаць…

Захапленне

Праз боль, праз змаганне ўсё роўна прарастае надзея. I сонца зноў адно, i па зямлi расцякаецца яго святло чырвонымi плямкамi, як у працы пад назвай «Дзень». Радасцю напаўняе новы дзень — нават ад таго, што ён прыходзiць i ўсё iдзе сваёй чаргой: дрэвы растуць, птушкi пяюць, слiмакi выпаўзаюць. У Галiны Крываблоцкай слiмакi — адзiн з любiмых вобразаў:

— У многiх маiх творах можна ўбачыць гэтую iстоту, якую я вельмi паважаю. На зiму яна знiкае, а вясной з'яўляецца — як сiмвал цеплынi i аднаўлення жыцця. Вось слiмачок у нацюрморце «… I зноў дзень»: Вялiкдзень, яйкi на стале, пачатак новага жыцця…

Сёлета спадарыня Галiна стварыла 5 новых работ. Адна з iх — «Салаўiны спеў». Але самога салаўя ў ёй не варта шукаць. Затое можна адчуць стан чалавека, якi слухае прыгожыя спевы салаўя, адчувае спакой, радасць, замiлаванне i захапленне жыццём. Калi чалавек адкрыты для захапленняў, то знаходзiць iх у звычайных рэчах i з'явах. I тады з'яўляюцца мiнi-габелены як iмправiзацыi з нiтак, невялiкiя творы з цыкла «Дыялог з прыродай», цi ўдумлiвыя — як з цыкла «Дрэвы». Цi вялiкiя i маштабныя — як «Мелодыя зямлi». Гэты габелен створаны для Нацыянальнай бiблiятэкi Беларусi. Манументальных твораў у спадарынi Крываблоцкай шмат — для афармлення iнтэр'ераў залаў, заслон для палацаў культуры, некаторыя знаходзяцца ў музеях. Розныя па тэмах, памерах, задачах. Але яны знаходзяць сваё месца ў прасторы i часе, нясуць сваю фiласофiю — праз нiткi. А калi паглядзець на кампазiцыю з пляцення пад назвай «Каардынаты быцця», то наогул нiбыта чуеш вершы.

— Гэтую назву я падгледзела ў Алеся Разанава, у яго ёсць такая кнiжка. Але яна вельмi падыходзiць да твора. Тут ёсць барацьба, якая стварае наша жыццё. Тут Сусвет. Цяпло ад зямлi, сонца, агню. Еднасць сутнасцяў, з якiх складаецца наша быццё…

Ларыса ЦIМОШЫК

Ларыса Фiнкельштэйн, мастацтвазнаўца:

«Габелен i мастацкае шкло ў першую чаргу былi вiзiтоўкай беларускага мастацтва на Саюзных выставах. Творчасць Галiны Крываблоцкай — гэта адлюстраванне традыцый з аднаго боку, а з другога — увасабленне эксперыментальнага тэкстылю».

Паэт Алесь Разанаў:

«У мастацтва адна крынiца, якое б яно нi было: цi слоўнае, цi вiзуальнае. Калi аказваешся на выставе, то сутыкаешся з самой з'явай мастацтва. Але кожны мастак фармулюе па-новаму, што гэта ёсць. Тут адбываецца фармуляванне самой з'явы мастацтва. У яе ёсць адзiн самы важны фактар — субстанцыя душы. Гэта тая крынiца, адкуль бяруцца ўсе творы».