Яшчэ жыве цяпло бацькоўскага жытла

Быц­цам ні­чым не ад­мет­ная вё­сач­ка ў Ві­цеб­скай воб­лас­ці Сен­нен­ска­га ра­ё­на — Ла­пат­ні­кі — і ў той жа час вель­мі ад­мет­ная... толь­кі, на­пэў­на, не па­дзея­мі, не гіс­то­ры­яй ста­ра­жыт­най, не зам­ка­мі, не ся­дзі­ба­мі з пар­ка­мі, а людзь­мі, не­звы­чай­най куль­ту­рай.

У гэ­ты год ле­та пла­ка­ла ня­спын­на, з лю­бой на­го­ды, толь­кі зрэд­ку аб­ці­ра­ю­чы слё­зы з вок­наў. Яно ды­ха­ла ра­ніш­ні­мі ту­ма­на­мі, акрап­ля­ю­чы віль­гац­цю квет­кі лу­бі­ну, які рас­ся­ліў­ся паў­сюль, ра­сой вы­чэрч­ва­ла кож­ную тра­він­ку, акан­тоў­ва­ла кож­ны ліс­цік, уво­лю, ні­бы ў за­пас, па­іла зям­лю. За­ра­дзіць дождж з ра­ні­цы і да са­май но­чы ні­як не аціх­не, пла­ча і пла­ча пра сваё, пра на­ба­ле­лае, пла­ча дня­мі на­пра­лёт, скар­дзіц­ца ка­мусь­ці. Не цяг­нец­ца жы­та да лас­ка­ва­га свят­ла, не спе­юць яб­лы­кі, не пырх­не ма­тыль з квет­кі, за­трым­цеў­шы ўзо­ра­мі кры­лаў, а ле­та ні­як не ўсміх­нец­ца цеп­лы­нёй, маў­чыць — і пра­ба­чэн­ня па­пра­сіць у яго ня­ма ка­му. Час ужо і слі­вам па­спя­ваць, ды яны так і ві­сяць зя­лё­ныя, ня­спе­лыя на га­лін­ках, кож­ны дзень ра­сін­ка­мі, даж­джын­ка­мі аб­мы­ва­юц­ца. Ста­іць вёс­ка ў зе­ля­ні­ну адзе­тая, што ні двор — сад, пад на­га­мі зям­ля, над га­ла­вой не­ба, да га­ры­зон­ту по­ле, дзе па­спя­вае лён, ва­да са студ­ні, уна­чы да­лё­кія агень­чы­кі су­сед­няй вёс­кі, па ра­ні­цах рос­ная тра­ва па по­яс.

Рас­кі­ну­лі­ся дзве згуб­ле­ныя ў бе­ла­рус­кай глы­бін­кі вё­сач­кі ўздоўж бе­ра­гоў ра­кі, якая не­ка­лі бег­ла ў яры, і гля­дзяць ад­на на ад­ну ага­ро­да­мі, па­ля­мі жы­та, ві­та­юц­ца луж­ка­мі кве­так, што збя­га­юц­ца ў ні­зін­цы, там жа дзе­ляц­ца на­ві­на­мі, якія рэ­хам да­но­сяц­ца з двух ба­коў.

Па-ра­ней­ша­му спя­ва­юць пеў­ні ў па­ру, гу­ка­юць ра­ні­цу ня­змен­на — пеў­ні па-свой­му важ­ныя, ча­сам з хвас­та­мі, якія стра­ці­лі льві­ную до­лю сва­ёй пры­га­жос­ці ў ба­ях за важ­насць і лі­дар­ства, раз­гуль­ва­юць уз­доўж да­моў, зран­ку су­стра­ка­юць со­ней­ка.

Тут заў­сё­ды за­дзі­рыс­та і ра­дас­на па­трэск­вае агень­чык у пе­чы, аб­ліз­ва­ю­чы су­хія па­ле­ны, грэе па­кой, жа­да­ю­чы цёп­лых, са­лод­кіх сноў на вы­со­кім жа­лез­ным лож­ку, які ні­бы­та з'я­віў­ся з кад­раў ста­ро­га філь­ма. І пах... мі­лы пах вяс­ко­вай ха­ты — у кож­на­га ён свой, не­паў­тор­ны. Як за­шчы­міць сэр­ца, ка­лі, іду­чы па ву­лі­цы, рап­там ад­чу­еш не­спа­дзя­ва­на да­лё­кі, ледзь улоў­ны во­дар, які толь­кі на­га­дае пра гэ­ты дом, вер­не да яго дум­кі, абу­дзіць ус­па­мі­ны.

Ве­да­е­це, якія на смак ма­лень­кія жоў­тыя ледзь-ледзь па­спе­лыя гру­шы, што пра­цяг­вае та­бе на змор­шча­най ад па­ста­ян­най пра­цы да­лонь­цы род­ны ча­ла­век? І дзе знай­сці іх мож­на бы­ло сё­ле­та? У іх кло­пат і лю­боў, у іх доў­гае рас­стан­не, у іх шчас­це і ра­дасць, у іх цеп­лы­ня і ўва­га — у іх усё і тро­хі больш. Толь­кі тут ва­ра­ная ў чы­гун­ку ка­ша смач­ная і дух­мя­ная, і толь­кі тут ледзь аб­сма­жа­нае са­ла мае са­мую апе­тыт­ную чыр­вань, і толь­кі з гэ­тай град­кі цы­бу­ля та­кая зя­лё­ная.

Вуз­кая сця­жын­ка, пра­вёў­шы праз вёс­ку, вы­гляд­вае ў по­ле, ны­рае ў лён і клі­ча за са­бой мі­ма ва­сіль­коў (ні­дзе больш мне не пры­хо­дзі­ла­ся ба­чыць ма­лю­сень­кія ва­сіль­кі пад на­га­мі), за­пра­шае прай­сці да блі­жэй­ша­га гаю і, апы­нуў­шы­ся ў за­се­ні бя­роз, па­кла­ніц­ца ды ўспом­ніць прод­каў. Вяс­ко­выя мо­гіл­кі... Тут мой пра­дзед, пра­ба­бу­ля. Тут юная 18-га­до­вая дзяў­чы­на — су­вяз­ная пар­ты­зан­ска­га атра­да. Ця­пер — юная, та­ды мне яна зда­ва­ла­ся ўжо да­рос­лай... Змор­шча­ныя ба­бу­лі­ны да­ло­ні пры­бі­ра­юць ліс­то­ту з драў­ля­на­га кры­жа ды кла­дуць яб­лы­кі з пе­чы­вам для пту­шак. Усё як у да­лё­кім-да­лё­кім дзя­цін­стве. Толь­кі на­двор'е пад­вя­ло, ні­бы ве­да­ла, што і ў гэ­ты раз рас­ста­нем­ся на­доў­га...

Зда­ец­ца, што ста­рэнь­кія, кры­ху па­крыў­ле­ныя ха­ты ва­кол ра­ды мне, ра­ды гас­цям як сва­ім сяб­рам... Ба­чу ру­ка­мый­нік у два­ры... Гэ­так жа лас­ка­ва мур­лы­кае кот­ка на лаў­цы пад акном, па-ра­ней­ша­му гу­ля­ец­ца з па­пя­ро­вым бан­ці­кам.

Не­ба, на­рэш­це, пе­ра­ста­ла пла­каць, сля­зін­кі даж­джу не ка­ла­ці­лі ад­чай­на ў акно, але сон­ца так і не вый­шла пра­вес­ці гас­цей. Толь­кі ўна­чы злі­та­ва­ла­ся над людзь­мі і пры­ад­кры­ла за­гад­ка­вую, ваб­ную чар­на­ту не­ба з мі­ры­я­да­мі зо­рак, якія то пе­ра­міг­ва­юц­ца ад­на з ад­ной у роз­ных кан­цах га­лак­ты­кі, а то і па­да­юць на зям­лю, са­рваў­шы­ся з вы­шы­ні, як ма­лень­кі не­па­се­да з дрэў у са­дзе. Я ча­каю... ча­каю, ка­лі зва­ліц­ца на да­лонь­ку, пра­цяг­ну­тую да шы­бы, хоць ад­на з тых зо­рак, што, зры­ва­ю­чы­ся з род­най вы­шы­ні, раз­ра­за­ючы чор­ны ак­са­міт не­ба, вы­кон­ва­юць жа­дан­ні — або жа­дан­ні прос­та та­кія свет­лыя, што не спраў­дзіц­ца не мо­гуць. Вось і аг­ні су­сед­няй вёс­кі ві­даць уда­ле­чы­ні; пад­мірг­ва­ю­чы з-за дрэў, ледзь ад­роз­ны гук гру­за­ві­коў, якія рэд­ка-рэд­ка пра­яз­джа­юць дзесь­ці ня­бліз­ка, і яр­кія се­раб­рыс­тыя рос­чыр­кі зо­рак, што зга­ра­юць у ат­мас­фе­ры, ло­вя­чы на са­бе за­ча­ра­ва­ныя по­зір­кі лю­дзей з са­мых роз­ных вё­сак і га­ра­доў. Амаль да сві­тан­ку сто­я­чы ка­ля акна, ледзь да­кра­на­ю­чы­ся да шур­па­тас­ці руб­ле­най сця­ны до­ма, што бу­да­ваў дзе­даў брат...

Уды­хаю амаль за­бы­тыя па­хі па­ля­вых кве­так, па­ле­наў, што да­га­ра­юць у пе­чы, слу­ха­ю­чы мер­нае ці­кан­не га­дзін­ні­ка, не ха­чу ад­пус­каць ні ад­ной хві­лі­ны гэ­тай но­чы, се­кун­ды, ім­гнен­ня... Яшчэ жы­ве цяп­ло баць­коў­ска­га жыт­ла і ха­ты ўзды­ха­юць ко­мі­на­мі...

Але­на ЧЫС­ТО­ВА.

P.S. Шаноўныя чытачы! Дасылайце і вы свае артыкулы на конкурс