Беларусь называюць рэспублікай-партызанкай. Пра сувязь партызанаў з арміяй і народам напісана шмат і… па-рознаму. Асабліва апошнім часам — не-не ды і разыходзяцца ацэнкі, губляецца тая павага, якую я бачыла і адчувала непасрэдна пасля вайны. І вось трымаю ў руках кнігу з сімвалічнай назвай «Правільная «няправільная» вайна», якая выйшла ў маскоўскім выдавецтве «Граница». Аўтар — вядомы спецыяліст у галіне гісторыі партызанскага руху ў гады Вялікай Айчыннай вайны, доктар гістарычных навук, прафесар, палкоўнік у адстаўцы Вячаслаў Баярскі.
Да высокіх тытулаў Вячаслава Іванавіча дададзім, што ўвага да Беларусі невыпадковая, наша краіна яму не чужая: сённяшні правадзейны член Акадэміі ваенных навук, член Саюза журналістаў Расіі — выпускнік факультэта журналістыкі Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. Вучыўся, дарэчы, разам з многімі звяздоўцамі.
Грунтуючыся на раней невядомых архіўных дакументах, аўтар распрацоўвае новыя пласты гэтай удзячнай тэмы. У тым ліку піша пра ўдзел у арганізацыі і вядзенні партызанскай вайны кадравых вайскоўцаў-памежнікаў, аб дзейнасці аператыўных груп чэкістаў, апісвае, між іншым, і баі першых дзён вайны правага фланга Беларускай пагранічнай акругі. На канкрэтных прыкладах раскрывае вопыт партызанскага руху Барысаўска-Бягомльскай, Полацка-Лепельскай зон.
Святая праўда: большасць партызанаў былі цывільнымі людзьмі, яны не мелі вопыту ваенных дзеянняў, тым больш падрыўной работы. Дапамагалі прафесіяналы: дабравольцы вучыліся па методыцы Міхаіла Пруднікава, першага камандзіра партызанскай спецбрыгады НКУС — НКДБ СССР «Няўлоўныя». Вясной 1942‑га яго аператыўная група, якая складалася са спецыяльна падрыхтаваных байцоў, перайшла праз лінію фронту на тэрыторыю Беларусі. Галоўныя задачы — разведка і дапамога мясцоваму насельніцтву ў арганізацыі партызанскага руху. У Расійскім дзяржаўным ваенна-гістарычным архіве захоўваецца звычайны агульны сшытак, у якім Міхаіл Сідаравіч дакладна перадае абстаноўку на акупаванай тэрыторыі Віцебскай і Баранавіцкай абласцей: зверствы ў лагеры ваеннапалонных у Полацку, катаванні мірнага насельніцтва, медыцынскія доследы над знямоглымі дзеткамі Полацкага дзіцячага дома, жыццё вяскоўцаў у буданах і бліндажах.
Маскоўскі атрад Міхаіла Пруднікава актыўна папаўняўся мясцовымі патрыётамі. 21 чэрвеня адправілі ў Маскву радыёграму: «Арганізавана сем атрадаў. У сарака населеных пунктах, па сутнасці, народная ўлада. У вёсках партызанскія сем'і ахоўваюцца партызанамі і групамі самаабароны. З мэтай ускладніць пранікненне немцаў у партызанскі раён узарвана і спалена 20 мастоў. Створаны замініраваныя завалы. Арганізацыю атрадаў працягваем». За чатыры з паловай месяцы невялікая група, што ў пачатку сакавіка перайшла лінію фронту, вырасла да 16‑ці атрадаў агульнай колькасцю больш за 2,5 тысячы чалавек, якія аб'ядналіся ў брыгаду пад той жа назвай «Няўлоўныя».
З данясення полацкіх акупацыйных улад у Берлін: «Дробныя разрозненыя атрады ператварыліся ў добра арганізаваныя баяздольныя падраздзяленні. Колькасць партызанаў у Полацкім і Расонскім раёнах намнога павялічылася. Партызаны сваімі налётамі парушаюць работу чыгункі. На шашы Ідрыца — Себеж, Полацк — Дрыса зносіны паміж фронтам і тылам амаль перапыніліся… Актыўнасць партызанаў прыгнятае маральна-псіхалагічны стан нямецкіх войскаў». Так заваёўнікі самі засведчылі, што дзеянні партызанаў дасягалі сваіх мэтаў.
У верасні 1943 года Міхаіл Пруднікаў быў удастоены звання Героя Савецкага Саюза.
Вопытны даследчык В. Баярскі ў 1980‑я гады запісаў успаміны многіх удзельнікаў тых падзей. Наколькі доўгім і складаным быў шлях пошуку, паказвае такі цікавы прыклад. У маі 1945‑га ваенурач М. П. Равякіна на дарозе ў Магдэбург падняла фотаздымак і шмат гадоў захоўвала яго сярод франтавых рэліквій. На пачатку 1970‑х даслала ў Маскву. Подпіс на звароце амаль сцёрся, аднак эксперты расшыфравалі: «Я, унтэр-афіцэр Франк Хаўз, сфатаграфаваў каменданта гвардыі Сталіна, які не захацеў здавацца ў палон і на нашых вачах застрэліўся». Хто гэты савецкі афіцэр? Фота змясцілі ў часопісе «Смена». І здарылася тое, што і павінна было здарыцца. На публікацыю адгукнуўся былы камсорг заставы, мінчанін Мікалай Рыгоравіч Раслякоў. «Я іх адразу пазнаў! Гэта начальнік чацвёртай пагранзаставы Богун, а за ім, забіты, намеснік палітрука, камсорг першай камендатуры Паша, дні за два да пачатку вайны ён прыбыў да нас…».
Расказаў Мікалай Раслякоў і пра сябе, пра свой ваенны лёс: кантузія, пабег з палону, доўгі шлях на радзіму. У маі 1942-га разам з таварышамі арганізаваў партызанскі атрад на тэрыторыі Капыльскага і Уздзенскага раёнаў. Пры злучэнні з Чырвонай арміяй атрад імя Д.А. Фурманава пад камандаваннем Раслякова ўдзельнічаў у разгроме нямецкіх войскаў паміж Мінскам і Дзяржынскам. Пасля вызвалення Мікалай Рыгоравіч застаўся тут жа, кіраваў Дзяржынскім райвыканкамам, працаваў на іншых адказных пасадах. Пры сустрэчы з Вячаславам Баярскім перадаў яму ўспаміны, змешчаныя ў кнізе «Правільная «няправільная» вайна». І яна, гэтая кніга — не толькі глыбокае даследаванне, але і прыклад надзвычай паважлівага стаўлення да сваіх герояў, падзей гісторыі, чаго сёння, на жаль, некаторым бракуе.
Марыя Андруковіч.
Выбар саджанца для садавода — той момант, значнасць якога складана пераацаніць.
Канцэрт для дзяцей і моладзі, пластычны спектакль Ягора Дружыніна і «Рок-панарама».