Удзельнікі вайны атрымалі да свята трохкутнікі
Знакамітыя трохкутнікі — лісты з фронту — своеасаблівыя сімвалы мінулай вайны, людскога спадзявання, радасці, а часам і гора... Да свята 70-годдзя вызвалення Беларусі ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў у тэрытарыяльным цэнтры сацабслугоўвання насельніцтва Першамайскага раёна Мінска прайшла акцыя — уручэнне ветэранам, удзельнікам і сведкам вайны трохкутных канвертаў-паштовак.
Сем дзесяцігоддзяў таму запаветныя трохкутнікі не пакідалі абыякавым нікога, прыносячы як радасныя, так і сумныя весткі з фронту. Цяпер жа ўсіх, хто атрымаў такія лісты (а ў Першамайскім раёне гэта больш за 1000 чалавек), унутры чакаў прыемны змест — віншаванне са святам ад Прэзідэнта. Разам з інспектарам па асноўнай дзейнасці тэрытарыяльнага цэнтра сацабслугоўвання Вольгай Селезневай, якая ўручала канверты і падарункі ад упраўлення сацабароны Першамайскага раёна, карэспандэнт «Звязды» завітала па некалькіх адрасах.
«Такі малады — толькі жыць...»
— О, франтавыя канверты, — адразу адрэагавала на падарунак дачка загінулага на вайне марака-падводніка Людміла Аляксандраўна Фядотава. — Я ад бацькі такія атрымлівала...
Пра падзеі вайны Людміла Аляксандраўна, якая нарадзілася ў 1935-м, не можа гаварыць без трымцення — у голасе і ў руках. Сям'я, у якой было чацвёра дзяцей, жыла недалёка ад Ленінграда. У 1936 годзе Людмілу, якой тады не было яшчэ і двух гадоў, разбіў паралюш, і яна назаўжды засталася інвалідам.
— Была нядзеля, сонечны дзень, — узгадвае жанчына, — і з радыёпрыёмніка мы пачулі, што пачалася вайна. Мама, цяжарная пятым дзіцем, стала плакаць, а бацька пайшоў запісвацца на фронт.
Пасля быў блакадны Ленінград, курсіраванне з эвакашпіталем, смерць сясцёр і нованароджанага брата, блуканне з маці ў Архангельску, Мічурынску...
— У 1942 годзе ў мамы нарадзіўся хлопчык. Бацька пісаў зялёным чарнілам у такім вось канверце: «Валя, калі народзіцца сын, назаві Віктарам...» Нарадзіўся, дзве гадзіны паплакаў і адышоў... А маці пісала яму, што ўсе дзеці жывыя-здаровыя, бо нельга на фронт пісаць страшныя лісты.
— Як мы чакалі гэтых лістоў! — зноў пераводзіць погляд на канверт жанчына. — Памятаю, бэз квітнеў. Мама мыла бялізну. Прыходзіць паштальён і працягвае маме ліст, толькі не трохкутны, а прамавугольны. Мама ўпала, начоўкі перакуліліся... Яна адразу зразумела, што бацька загінуў... Такі малады, такі прыгожы — 38 гадоў, толькі жыць...
...Першы дзень міру, узгадвае Людміла Аляксандраўна, быў сапраўды неверагодным: людзі плакалі (скончыліся пакуты), цалавалі, абдымалі салдат, падкідвалі іх у паветра... Маці з дачкой пайшлі на вакзал і не ведалі, куды ісці. Вырашылі ехаць у Кёнігсберг. Даехалі да Вільнюса і сустрэлі там колішнюю маміну каляжанку, якая ўгаварыла застацца ў горадзе. З 1951 года Людміла Аляксандраўна жыве ў Мінску. Кажа, што пенсіі хапае, ёсць хлеб і да хлеба — жыць можна. Турбуе толькі тое, што не можа нікуды выехаць на калясцы: у старой «хрушчоўцы» няма ліфта, ды і на вуліцы бардзюры высокія...
На сувязі з вызваленнем
— Мне не было каму дасылаць лісты і ад каго іх атрымліваць, — кажа
94-гадовы ветэран Маргарыта Іванаўна Кальмаева. — Мама памерла перад самай вайной, а брат пайшоў на фронт добраахвотнікам.
— Я ўдзельнічала ў аперацыі «Баграціён», за што была ўзнагароджана ордэнам Чырвонай Зоркі. Працавала тады ў органах дзяржбяспекі, рыхтавала радыстаў у партызанскія атрады. Падрыхтавала не менш за 50 чалавек, — расказвае Маргарыта Іванаўна.
Падчас аперацыі «Баграціён», калі вызвалілі Гомель, цэнтр па сувязі з партызанамі сам аказаўся без сувязі. Маргарыту, у якой быў выключны слых, паклікалі на дапамогу. І дзяўчына здолела наладзіць сувязь з адным з партызанскіх радыстаў і ў адзіночку падтрымлівала яе двое сутак без сну.
Сухенькая кволая жанчына — калі меркаваць па фатаграфіях, сапраўдная прыгажуня ў маладосці — адна з тых, хто непасрэдна спрычыніўся да набліжэння вызвалення Беларусі. Таму 3 ліпеня сямідзесяцігадовай даўніны яна памятае выдатна.
— Мы ездзілі па горадзе, бачылі, як зусім не знаёмыя людзі радаваліся, абдымаліся, цалаваліся. Такое было лікаванне, што вам не перадаць!
З тых часоў Маргарыта Іванаўна жыве ў Мінску, да выхаду на пенсію працягвала працу ў органах дзяржбяспекі старшым оперупаўнаважаным, мае званне старшага лейтэнанта. Атрымала шмат падзяк ад кіраўніцтва. На працы пазнаёмілася і з мужам. У сям'і нарадзілася двое дзяцей. Ёсць унучка і дзве праўнучкі. У сваім узросце Маргарыта Кальмаева па-ранейшаму мае выдатныя слых і памяць.
— Старалася, як магла, — кажа жанчына на развітанне, маючы на ўвазе ці то свой аповед, ці то набліжэнне вызвалення Беларусі.
Дзіяна СЕРАДЗЮК.
Фота аўтара.
Выбар саджанца для садавода — той момант, значнасць якога складана пераацаніць.
Канцэрт для дзяцей і моладзі, пластычны спектакль Ягора Дружыніна і «Рок-панарама».