Еўразійскі эканамічны саюз у кантэксце палітыкі ЗША
Падпісанне дагавора аб стварэнні з 1 студзеня 2015 Еўразійскага эканамічнага саюза (ЕАЭС), якое адбылося 29 мая, выклікала велізарную і цалкам заслужаную цікавасць ва ўсім свеце. Сёння рэалізуюцца планамерныя крокі па ўвасабленні ў жыццё асноўных яго палажэнняў з пачатку наступнага года. Палітыкаў і экспертаў Расіі, Беларусі і Казахстана не можа не насцярожваць адназначна негатыўнае стаўленне ЗША да фарміравання новага інтэграцыйнага аб'яднання. Узнікае натуральнае пытанне: у чым прычына такога непрымання ЕАЭС з боку амерыканцаў?
Асноўны ўплыў цяпер на сусветную геапалітыку аказвае змяненне стратэгіі знешняй палітыкі ЗША. У Вашынгтоне перажываюць, што такія канкурэнты, як Еўрасаюз, Расія і Кітай, набіраюць сілу, якая аднойчы можа пазбавіць ЗША звыклай ролі сусветнага гегемона. Каб затармазіць развіццё канкурэнтаў, замест ранейшай ролі «сусветнага жандара» ЗША ў апошнія гады перайшлі да ролі «сусветнага правакатара беспарадкаў».
Злучаныя Штаты насаджаюць чужыя іншым краінам каштоўнасці і прыводзяць да ўлады ўрады, якія падвяргаюць рэзкаму перагляду традыцыйны распарадак жыцця. Такім чынам яны ствараюць нестабільную сітуацыю, у якой новыя ўрады залежаць ад падтрымкі амерыканцаў. Для таго, каб яны не перасталі залежаць ад падтрымкі ЗША, у рэгіёнах «раздзімаюцца» старыя канфлікты і ствараюцца новыя. Ва ўрадзе ЗША ёсць упэўненасць, што ачагі нестабільнасці, якія ствараюцца ўдалечыні ад амерыканскага кантынента, не перакінуцца на амерыканскую тэрыторыю. Але самае галоўнае — яны створаць патэнцыйным канкурэнтам, якія маглі б кінуць выклік Злучаным Штатам, мноства праблем, вырашэнне якіх паралізуе іх знешнепалітычную волю да глабальнага дамінавання.
У сітуацыі штучнай сусветнай нестабільнасці ЗША прадае нацыянальным дзяржавам свой фірменны тавар — бяспеку, якая падразумявае магчымасць забяспечыць падтрымку з боку самай буйной у свеце ваеннай машыны Вашынгтона ў абмен на ўступкі амерыканцам па важных для іх пытаннях.
Асаблівасці гэтай стратэгіі можна разгледзець на прыкладзе Еўрасаюза і Расіі. Уварванне ў Ірак і Афганістан, падзеі арабскай вясны 2011 года, заахвочванне амерыканцамі курсу Украіны на еўраінтэграцыю стварылі мноства выклікаў бяспекі на блізкіх подступах да Еўрасаюза і Расіі, пасварылі Брусель і Маскву, стварылі магутныя ачагі тэрарызму, бліжэйшай мэтай якіх з'яўляюцца перш за ўсё тэрыторыі ЕС і Расіі. Такім чынам ЗША спрабуюць штучна зацягнуць сваё геапалітычнае дамінаванне, ствараючы праблемы для патэнцыйных канкурэнтаў. Разуменне гэтага імкнення вашынгтонскіх эліт выклікала збліжэнне Кітая і Расіі і падтрымку Пекінам Масквы па сірыйскіх і ўкраінскіх пытаннях. Кітай бачыць спробы стварэння амерыканцамі для яго праблем у Паўднёвай і Усходняй Азіі і разумее асцярогі Расіі. Ёсць прыкметы таго, што ўсведамленне амерыканскіх планаў адбываецца і на тэрыторыі Еўрасаюза. Сігналам можна лічыць нядаўнюю прапанову Пуціна, Аланда і Меркель аб падаўжэнні перамір'я на тэрыторыі Украіны, якое ідзе насуперак з устаноўкамі Вашынгтона, і шпіёнскі скандал з агентамі ЦРУ на тэрыторыі Германіі.
У сувязі з падобнай сітуацыяй ЗША застаюцца асноўнай пагрозай для ЕАЭС. Любыя дамоўленасці з амерыканскім урадам, спробы знайсці агульныя інтарэсы ў пытаннях бяспекі або прадухіленні распаўсюджвання ядзерных матэрыялаў будуць нікчэмнымі для амерыканцаў, няхай на словах і заключаныя. Ключавымі інтарэсамі Вашынгтона ў Еўропе будзе стварэнне супярэчнасцяў паміж ЕС і Расіяй, дэстабілізацыя на тэрыторыі створанага Еўразійскага эканамічнага саюза. ЕС у выніку амерыканскіх планаў павінен адкінуць намеры па далейшай цэнтралізацыі ўлады, што магло б з цягам часу стварыць з ЕС звышдзяржаву, Расія — страціць амбіцыі па знешнепалітычным рэваншы і вярнуцца пад крыло ЗША, як гэта было пры Ельцыну. З гэтай мэтай тэрыторыі Украіны і Беларусі павінны стаць арэнай абвастрэння супярэчнасцяў паміж Расіяй і Еўрасаюзам, адначасова падвергнуўшы рызыцы пастаўкі расійскіх энергарэсурсаў у ЕС.
Не меншыя праблемы могуць чакаць і Казахстан. Гэтая краіна з'яўляецца ключавым пунктам у Цэнтральнай Азіі, і яе дэстабілізацыя можа падарваць як ЕАЭС, так і ўплыў у рэгіёне Расіі. Дастаткова нестабільныя не толькі Афганістан і Пакістан, якія знаходзяцца побач, але і такія краіны, як Узбекістан, Кыргызстан і Таджыкістан. Не палягчае сітуацыю і тое, што ў Кыргызстана і Таджыкістана ёсць сур'ёзныя праблемы ў адносінах з Узбекістанам з‑за спажывання водных рэсурсаў.
Зыходзячы з сённяшняй геапалітычнай сітуацыі, можна канстатаваць, што галоўнай знешнепалітычнай задачай Беларусі як краіны — члена ЕАЭС з'яўляецца садзейнічанне ў прымірэнні Расіі з Еўрасаюзам. Калі тэндэнцыя ўсведамлення дэструктыўных планаў ЗША будзе развівацца ў ЕС, у Беларусі і Еўрасаюза знойдзецца мноства пляцовак для супрацоўніцтва, у тым ліку не звязаных з Расіяй. Калі Еўрасаюз не зможа пераадолець сваю дэзарганізаванасць і залежнасць ад унутраных агентаў уплыву ЗША, то адносіны Расіі і ЕС застануцца абвостранымі, і роля Беларусі як эксперта па Расіі таксама будзе значная для Еўрасаюза.
Сяргей КІЗІМА,
доктар палітычных навук
Канцэрт для дзяцей і моладзі, пластычны спектакль Ягора Дружыніна і «Рок-панарама».
Выбар саджанца для садавода — той момант, значнасць якога складана пераацаніць.
Актрыса НАДТ імя М. Горкага — пра шлях да сцэны і натхненне.
Тата і мама — два самыя важныя чалавекі ў жыцці кожнага дзіцяці.