Барацьба з карупцыяй — аснова стабільнасці дзяржавы.
У маі гэтага года Прэзідэнт прымаў з дакладам генеральнага пракурора Аляксандра Канюка, які канстатаваў рост карупцыйных злачынстваў. Гэта стала штуршком для падрыхтоўкі законапраекта «Аб барацьбе з карупцыяй». Зараз ён вынесены на грамадскае абмеркаванне.
Часцей за ўсё карупцыйныя злачынствы заснаваны на факце атрымання хабару. У праекце закона неабходна максімальна ўлічыць адказнасць і тых, хто дае хабар. Так, акрамя хабарнікаў, пра якіх ідзе гаворка ў праекце дакумента, ёсць такія катэгорыі асоб, як «хабарадавальнікі» і так званыя пасрэднікі. Неабходна прапрацаваць і іх адказнасць. Гэта звязана з тым, што шэраг парушэнняў, якія дапускаюцца кіраўнікамі прадпрыемстваў (напрыклад, у сферы будаўніцтва), тычацца фальсіфікацыі вынікаў тэндараў, конкурсаў і інш., калі па злачыннай змове заключаюцца здзелкі ў шкоду дзяржаўным інтарэсам.
Сёння злачыннымі прызнаюцца дзеянні, спачатку накіраваныя на перадачу службовай асобе хабару, але па абставінах, якія не залежаць ад волі таго, хто хоча «даць» (у прыватнасці, калі дзейнасць гэтага чалавека была спынена праваахоўнымі органамі), не завяршыліся прыняццем «падарунка». Такія дзеянні расцэньваюцца як замах на дачу і атрыманне хабару. Важным сродкам прафілактыкі праяў карупцыі павінна стаць устанаўленне адказнасці за прапанову службовай асобе атрымаць нелегальны прыбытак. Падобныя нормы існуюць у заканадаўстве многіх замежных краін і даўно абмяркоўваюцца беларускай правазнаўчай супольнасцю. Як вядома, попыт нараджае прапанову, так што важна ліквідаваць саму спакусу прапанаваць чыноўніку грошы за спрыяльнае вырашэнне пытання. Таму ў гэтым кірунку, хутчэй за ўсё, карэкціроўкі таксама будуць уносіцца.
Падрыхтоўка праекта закона з'яўляецца своечасовай мерай, а той факт, што пытанне выносіцца на грамадскае абмеркаванне, сведчыць пра яго высокую сацыяльную значнасць і пра жаданне распрацоўшчыкаў дакумента пачуць і ўлічыць наватарскія прапановы актыўнай часткі грамадства. Падобныя грамадскія абмеркаванні — цалкам натуральная практыка, калі прымаецца тое ці іншае значнае дзяржаўнае рашэнне ў Беларусі. Нагадаю, калі прымалася лёсавызначальнае рашэнне аб будаўніцтве атамнай электрастанцыі, па ўсёй краіне праходзілі грамадскія слуханні.
Што тычыцца нормаў, пазначаных у праекце дакумента, то па шэрагу палажэнняў ён дубліруе мінулую рэдакцыю. Пры гэтым існуе шэраг прынцыповых новаўвядзенняў, якія ўяўляюць цікавасць для развіцця грамадскай дыскусіі. Па-першае, гэта канфіскацыя пенсій дзяржаўнага служачага ў асоб, якія дапусцілі злачынства супраць інтарэсаў службы ці ўчынілі цяжкія і асабліва цяжкія злачынствы. Такая норма выглядае абсалютна справядлівай, таму што калі чалавек працаваў на высокай дзяржаўнай пасадзе і здзейсніў цяжкае злачынства супраць інтарэсаў службы, то ўзнікае пытанне: ці мае ён законнае і маральнае права карыстацца нейкімі льготамі, якія яму давала яго мінулае становішча? Калі ён свядома здзейсніў злачыннае дзеянне і зганьбіў гонар дзяржслужачага, то наўрад ці грамадства можа даць яму якія-небудзь прывілеі.
Яшчэ адзін пункт тычыцца парадку перасаджвання з аднаго крэсла ў іншае кіраўнікоў, якія раней правалілі адказны ўчастак работы і былі звольнены з займаемай пасады, або якія дапусцілі злачыннае дзеянне, правапарушэнне, цяжкія дысцыплінарныя правіны. На жаль, такая практыка нават у Беларусі мела месца быць. Але з прыняццем закона прававыя, фармальныя падставы для падобных дзеянняў будуць ліквідаваны.
Акрамя таго, кажучы пра важнасць вынесенага на абмеркаванне праекта закона, неабходна канстатаваць, што Рэспубліка Беларусь дасягнула значных вынікаў у сферы барацьбы з карупцыяй, — а гэта фактычна з'яўляецца адной з асноў унутранай дзяржаўнай палітыкі. У нашай краіне ўзровень карумпіраванасці дзяржаўнай службы найбольш нізкі ў параўнанні з краінамі постсавецкай прасторы, узровень латэнтнай (невыяўляемай) карупцыйнай злачыннасці таксама на парадак ніжэй, чым у іншых дзяржавах. Трэба памятаць, што менавіта хабарніцтва давяло Лівію, Украіну да грамадзянскай вайны: вырашэнне пытанняў «па блаце» стала каталізатарам сацыяльнай напружанасці ў грамадстве. Барацьба з гэтай з'явай у нас — апора для моцнай і стабільнай дзяржаўнай улады.
Алясандр ШПАКОЎСКІ,
дырэктар інфармацыйна-асветніцкай установы «Актуальная канцэпцыя»
Канцэрт для дзяцей і моладзі, пластычны спектакль Ягора Дружыніна і «Рок-панарама».