У трохгадзінны фільм, які перамог на Канскім кінафестывалі
Яшчэ ёсць магчымасць схадзіць на карціну «Зімовая спячка» турэцкага рэжысёра Нуры Більге Джэйлана, уладальніка «Залатой пальмавай галіны» апошняга Канскага кінафестывалю. На фільм па рускай класіцы (Джэйлан — яе вядомы прыхільнік), у якім праўдзівыя чэхаўскія персанажы, па-чалавечы знаёмыя псіхалагічныя недасканаласці і стылая зіма.
Як і ў мінулы раз, калі «Звязда» анансавала пракат фільма, кажу, што прапусціць паказ «Зімовай спячкі» недаравальна. Не толькі таму, што цікава паглядзець фільм, які заваяваў Каны. Але і таму, што гэты фільм з ювелірнай дакладнасцю (з увагай да жэстаў, мімікі, інтанацыі, слоў, выявы пачуццяў, смеху і слёз) адлюстроўвае такія персанажы, у якіх асабістаму дзядзечку Фрэйду хочацца пакапацца. І калі твор мастацтва (а гэты фільм у катэгорыі «прадукцыя/мастацтва» трапляе ў апошняе пазначэнне) робіць нас іншымі людзьмі, то «Зімовая спячка» каменя на камені ад уяўленняў пра чалавека не пакідае.
Ёсць у Чэхава аповесць «Жонка». Аб састарэлым мужчыну і маладой жонцы, кожны з якіх жыве сваім жыццём. Ён піша «Гісторыю чыгункі» і наогул ведае, чым сябе заняць. Яна мужа не любіць і спрабуе знайсці для сябе сэнс жыцця ў дабрачыннасці. Сюжэт пераказваць складана, бо ў кожным чэхаўскім радку можна шукаць сэнсавыя прычынна-выніковыя сувязі. Варыянтаў шмат, і кожны можна аспрэчыць. Гэтай аповесцю натхніўся Джэйлан пры стварэнні «Зімовай спячкі», і дакладныя, іранічныя, дасканалыя словы Чэхава атрымалі візуальнае ўвасабленне (можна знайсці не толькі Чэхава). Дзеянне адбываецца ў турэцкай курортнай мясцовасці, дзе Айдын, галоўны герой, мае сваю гасцініцу. Тут ён жыве з сястрой і жонкай, якая, складаецца такое ўражанне, ненавідзіць любы кантакт са сваім мужам. Яна незадаволеная жыццём і мужам, бо выходзіла ж яна за таленавітага акцёра, а тут нейкі стары крывадушны мужчына пад бокам піша свае артыкулы ў мясцовую газету. Гэтае расчараванне атруціла ўсё яе існаванне, і цяпер яна з халоднай пагардай глядзіць на ўсіх навакольных. Бо яна «пакутуе» і ў гэтай пакуце наўмысна затрымалася.
Сястра нядаўна развялася
з п'яніцам і наогул шмат у чым вінаватым чалавекам. Але, тым не менш, яна натхнілася ідэяй папрасіць у яго прабачэння і вярнуцца да яго, каб не жыць з братам. Таму яна прыдумала паняцце «непраціўленне злу» і развіла цэлую тэорыю аб тым, што калі не перашкаджаць здзяйсненню злога ўчынку, то злыдзень раскаецца і зменіць сваё жыццё. Здаецца, гэта не адзіная навеяная нудой тэорыя, якой яна бянтэжыць свайго брата ў кабінеце пасля фразы «Я толькі пагартаю часопісы».
Наспелыя канфлікты «муж-жонка» і «брат-сястра» будуць развівацца па наступальнай, пакуль не наступіць кульмінацыя і рэзкія словы не будуць кінуты на ўсе бакі барыкад. Кожную сцэну можна смакаваць і, калі б была такая магчымасць, варта было б ставіць на паўзу момант пасля кожнай фразы (а дыялогі і ёсць галоўная вартасць фільма), каб асэнсаваць і, што ўжо там утойваць, атрымаць асалоду. Ад рэзкасці і дакладнасці.
Такое пільнае сачэнне рэжысёра за персанажамі, выяўленне і выстаўленне напаказ нізкага і дурнога прычашчае гледача практычна да вуаерызму, і ён вымушаны на гэта пагадзіцца, бо іначай нельга. Бо занадта цікава (тры з лішнім гадзіны як пару хвілін), і ўсе мы ўпотай любім за іншымі назіраць. І калі пачынае праяўляцца гэтая «нізкая душонка» — Айдын, у бытавых дробязях, жэстах і зусім непатрэбным смеху, — адарвацца немагчыма, бо захапіла. І панесла віхурай па чалавечых персанажах, побач з якімі мы жывём. Можа, і не побач з Айдынам, але той, хто побач, зараз таксама будзе для нас выяўляцца ў дробязях. Магчыма, не самых прыемных, але шматслоўных.
Рэжысёр стварыў прыгожы свет для фільма. Гэта не знаёмая нам па яркіх паштоўках сонечная турыстычная краіна, а бязлюдная гасцініца, у якой характары галоўных персанажаў завязваюцца ў гордзіеў вузел, які нам з дзядзечкам Фрэйдам не так проста рассячы. Стылыя зімовыя пейзажы, недагледжаныя дамы, утульны кабінет Айдына, прыемнае святло ад камінаў і таршэраў. Пагрузіцца і забыцца.
Айдын з сястрой і жонкай — не ўсе, хто прадставіць тэму для разважанняў. Іншыя персанажы могуць не проста зацікавіць, але і выступіць для некага ў ролі галоўных і вызначальных. У гэтым трэба разабрацца.
Фільм можна паглядзець да 10 верасня ў кінатэатры «Ракета».
Ірэна КАЦЯЛОВІЧ
Выбар саджанца для садавода — той момант, значнасць якога складана пераацаніць.
Канцэрт для дзяцей і моладзі, пластычны спектакль Ягора Дружыніна і «Рок-панарама».