«Бочка смеху» і сумны Шэкспір

Сёлетні фестываль «Белая вежа»ў Брэсце адкрыецца карнавалам

Восень для Брэста — гэта пара тэатралаў. 12 верасня 19‑ы раз узніме заслону міжнародны тэатральны фестываль «Белая вежа». У апошнія гады з'явілася традыцыя — прысвячаць фэст якой-небудзь тэме. Гэтым разам, паводле задумкі аўтараў, тэатральны форум павінен быў стаць прысвячэннем Шэкспіру. Не склалася. З‑за грошай. Як усё ў свеце ўзаемазвязана: фінансавы крызіс, плацежаздольнасць грамадзян, галін мастацтва, дзяржаў, і ў выніку — немагчымасць таго ці іншага тэатра дазволіць сабе лішні выезд на гастролі. (Вось вам і тэма для новай тэатральнай пастаноўкі…)

Адгалоскі крызісу

Аляксандр Казак, нязменны арганізатар фестывалю, дырэктар Брэсцкага акадэмічнага тэатра драмы, мысліць катэгорыямі канкрэтнымі. Калі кошт спектакля дасягае 50 тысяч еўра і больш, запрасіць яго да ўдзелу ў нашым фестывалі складана. Таму ад некаторых шэкспіраўскіх спектакляў з вялікім шкадаваннем давялося адмовіцца.

І не толькі ад шэкспіраўскіх. Заявак, як заўсёды, было нашмат больш, чым змяшчае сёлетняя праграма фестывалю. Але тэатрам усё цяжэй выязджаць. А гаспадары фэсту таксама павінны часткова пакрываць расходы гасцей: на дарогу, пражыванне і сам спектакль. І сёння нават некаторыя беларускія тэатры не могуць прыехаць за свой кошт у Брэст — прымаючы бок мусіць плаціць і за іх. Застаецца толькі зайздросціць самім сабе, успамінаючы, як дзясятак гадоў таму аб гэтых пытаннях амаль не думалі, а на брэсцкую сцэну выходзілі праслаўленыя ў свеце калектывы.

Але ж і сённяшні фестываль нельга назваць «бедным сваяком» папярэднікаў. На «Белай вежы» гэтым разам чакаюць 24 творчыя калектывы з 13 краін свету. Варта зазначыць, што ў афішы фэсту ўсё ж аказаліся тры пастаноўкі па матывах Вільяма Шэкспіра. Гэта «Бегчы з Эльсінора, або Гамлет навыварат» Рэспубліканскага тэатра беларускай драматургіі, «Кароль Джон» Нацыянальнага акадэмічнага тэатра імя Габрыэла Сундукяна з Арменіі і «Зімовая казка» Дзяржаўнага прафесійнага тэатра юнага гледача імя Надара Думбадзэ з Грузіі.

Спектакль Някрошуса —падзея «Вежы»

Цікава, але амаль за два дзясяцігоддзі фестывальнай гісторыі ў нас не было тэатра з Казахстана. Цяпер будзе. Тэатр з Алматы вязе ў Брэст гістарычную драму «Султан Бейрас». І, несумненна, падзеяй гэтага фэсту становіцца прыезд тэатра Meno Fortas з Вільнюса, якім кіруе вядомы рэжысёр Эймунтас Някрошус.

Аказалася, што гэты калектыў спрабавалі запрасіць на «Вежу» ўжо некалькі гадоў запар. Ды паездкі вільнюскіх калег распісаны на некалькі гадоў наперад. І вось нарэшце брастаўчанам удалося ўклініцца ў напружаны графік сусветна вядомага тэатра і яго рэжысёра. Тым больш прыемна, што вільнюсцы вязуць да нас прэм'еру. Спектакль «Кніга Іова» — тэатральная падзея мінулага сезона. Ён быў паказаны ўпершыню ў найстарэйшым крытым тэатры Еўропы «Алімпіка», які знаходзіцца ў італьянскім горадзе Вічэнца. Потым пастаноўка прайшла некалькі разоў у Літве і болей нідзе. І арганізатары брэсцкага фэсту ганарацца, што ў гэтым сэнсе апярэдзілі нават Маскву. Заслужана ганарацца.

«Сны Кабзара» і іншыя вулічныя дзеі

Адной з фішак «Белай вежы» даўно сталі вулічныя спектаклі. Калі нехта не можа дазволіць сабе набыць білет на фестывальны спектакль, то дакрануцца да высокага мастацтва можна і бясплатна, на вуліцы. Тым больш што на галоўнай плошчы горада не раз выступалі вядомыя тэатры. Вось і сёлета на плошчу Леніна выйдзе, можна сказаць, даўні сябар фестывалю — Львоўскі акадэмічны тэатр «Уваскрэсенне». За пастаноўку «Вішнёвы сад» у 2007 годзе ён, дарэчы, узяў Гран-пры «Белай вежы». На другі дзень фэсту тэатр з Львова пакажа спектакль «Сны Кабзара», прысвечаны Тарасу Шаўчэнку. А ў нядзелю брастаўчане ўбачаць яшчэ адзін вулічны спектакль — «Бочка смеху» «Тэатра на Чамаданах» з польскага горада Вроцлаў. Гэта дзіцячы вулічны спектакль, ён, трэба думаць, прыйдзецца даспадобы юным гледачам.

І зноў даводзіцца згадаць пра крызіс, гары ён гарам. Бо менавіта ён перашкодзіў запрасіць на фестываль знакаміты вулічны спектакль «Планета Лем». Усё было добра, але заяўлены кошт пастаноўкі — 30 тысяч еўра — прыглушыў імпэт арганізатараў. «Для вулічнай дзеі, на якую не прадасі білетаў, гэта занадта вялікая сума», — канстатаваў Аляксандр Казак.

Замест журы — рада фестывалю

Затое старт сёлетняму святу Мельпамены дае вясёлы карнавал. Тэатралізаванае шэсце пачнецца з плошчы Леніна і працягнецца да тэатра. А падорыць гэтае рознакаляровае відовішча гледачам калектыў з Эстоніі «Gіraffe Royal», які ў дзень адкрыцця выступіць са спектаклем у грамадска-культурным цэнтры. Гонар жа адкрыць фестываль 12 верасня выпаў на гэты раз айчыннаму калектыву — Нацыянальны акадэмічны драматычны тэатр імя Горкага дасць «Хітрыкі Ханумы».

Прысуджаць узнагароды «Белай вежы» вырашылі па леташнім узоры. Лёс Гран-пры вырашае не журы, а рада фестывалю, куды ўваходзяць члены аргкамітэта, тэатральныя крытыкі, журналісты. Рада выбірае і пераможцаў у намінацыях, напрыклад, за лепшую мужчынскую альбо жаночую ролю. А вось наступны, юбілейны фэст пакуль мяркуецца зрабіць наогул без узнагарод. Вядуцца перамовы з лепшымі тэатрамі, якія ў розныя гады прыязджалі на фестываль. Сярод іх, ёсць спадзяванне, будуць і пераможцы мінулых гадоў. Таму няма сэнсу наладжваць паміж імі спаборніцтва. Гэта будзе проста свята тэатральнага мастацтва.

Але да яго яшчэ год. Сёлета ж спаўняецца 70 гадоў Брэсцкаму акадэмічнаму тэатру драмы. І гэтая падзея будзе адзначана прэм'ерай спектакля «Гульня любові і выпадку». Дарэчы, названай пастаноўкай сем дзесяцігоддзяў таму і пачаўся тэатр у Брэсце. Ёсць нагода ўзгадаць мінулае.

Святлана Яскевіч