Разам — лягчэй

23 снеж­ня ў Маск­ве ад­бы­ло­ся чар­го­вае па­ся­джэн­не Са­ве­та ка­лек­тыў­най бяс­пе­кі кра­ін АДКБ з удзе­лам пер­шых асоб дзяр­жаў-удзель­ніц. Яшчэ на­пя­рэ­дад­ні, у рам­ках су­стрэ­чы кі­раў­ні­коў знеш­не­па­лі­тыч­ных ве­дам­стваў, мі­ніст­раў аба­ро­ны і сак­ра­та­роў на­цы­я­наль­ных са­ве­таў бяс­пе­кі быў уз­год­не­ны шэ­раг да­ку­мен­таў аб су­пра­цоў­ніц­тве ў вай­ско­вай, вай­ско­ва-пра­мыс­ло­вай сфе­рах, ба­раць­бе з тэ­ра­рыз­мам, про­ці­дзе­ян­ні нар­ка­ма­ніі і вы­клі­кам ін­фар­ма­цый­най бяс­пе­кі.

АДКБ не ха­пае суб'­ект­нас­ці

Між­на­род­нае ста­но­ві­шча, у тым лі­ку на ме­жах АДКБ у Азіі, За­каў­каз­зі, Еў­ро­пе, за­ста­ец­ца тры­вож­ным, а свет, па мер­ка­ван­ні ай­чын­ных і за­меж­ных ана­лі­ты­каў, зна­хо­дзіц­ца на па­ро­зе паў­та­рэн­ня «ха­лод­най вай­ны», ка­лі кра­і­ны АДКБ і дзяр­жа­вы — чле­ны НА­ТА зноў ака­жуц­ца па роз­ныя ба­кі ба­ры­ка­даў.

Між тым, ана­лі­зу­ю­чы ад­но­сі­ны па­між дзвю­ма ар­га­ні­за­цы­я­мі, боль­шасць спе­цы­я­ліс­таў звы­чай­на «зваль­ва­ец­ца» да ана­лі­зу ста­сун­каў па­між асноў­ны­мі дзяр­жа­ва­мі бло­каў — Ра­сі­яй і ЗША. Пры гэ­тым, ка­лі ЗША са­праў­ды з'яў­ля­юц­ца «пер­шы­мі ся­род роў­ных» і ма­юць ад­на­знач­ны ўплыў на па­зі­цыю НА­ТА, то стра­тэ­гія АДКБ не так моц­на за­ле­жыць ад па­зі­цыі на­цы­я­наль­ных ура­даў, у тым лі­ку ра­сій­ска­га.

Гэ­та звя­за­на не столь­кі з раў­на­праў­нас­цю кра­ін-удзель­ніц, коль­кі з тым, што, ня­гле­дзя­чы на пос­пе­хі на асоб­ных кі­рун­ках, АДКБ так і не ста­ла паў­на­вар­тас­ным вай­ско­ва-па­лі­тыч­ным бло­кам, а па шэ­ра­гу вост­рых пы­тан­няў ка­лек­тыў­ны ме­ха­нізм АДКБ уво­гу­ле не за­дзей­ні­чаў­ся.

Та­кое іг­на­ра­ван­не суб'­ект­нас­ці АДКБ з бо­ку са­міх удзель­ні­каў, у пер­шую чар­гу Ра­сіі, не­га­тыў­на ўплы­вае на ўспры­ман­не гэ­тай ар­га­ні­за­цыі з бо­ку НА­ТА, які ад­дае пе­ра­ва­гу кан­так­там з на­цы­я­наль­ны­мі ўра­да­мі па­асоб­ку.

Ні­хто не хо­ча вай­ны?

У кан­цы ліс­та­па­да ге­не­раль­ны сак­ра­тар НА­ТА Ёнс Стол­тэн­берг за­явіў, што Паў­ноч­на­ат­лан­тыч­ны Аль­янс «аб­са­лют­на не хо­ча» но­вай «ха­лод­най вай­ны» з Ра­сі­яй.

Па мер­ка­ван­ні спа­да­ра Стол­тэн­бер­га, ка­лі Ра­сія бу­дзе су­пра­цоў­ні­чаць з НА­ТА, «ад гэ­та­га вый­гра­юць і Ра­сія, і НА­ТА». Дум­кі Ён­са Стол­тэн­бер­га ад­нос­на мэ­та­згод­нас­ці та­ко­га су­пра­цоў­ніц­тва з'яў­ля­юц­ца аб­са­лют­на слуш­ны­мі не толь­кі з па­зі­цый раз­віц­ця двух цэнт­раў сі­лы, але з пунк­ту гле­джан­ня пла­не­тар­най бяс­пе­кі.

Ад­нак за­раз, на жаль, ба­кі да­лё­кія адзін ад ад­на­го як ні­ко­лі ў гіс­то­рыі з мо­ман­ту раз­бу­рэн­ня СССР. На­ват «ко­саў­скі кры­зіс» і апе­ра­цыя НА­ТА ў Юга­сла­віі ў 1999 го­дзе не ме­ла та­ко­га не­га­тыў­на­га ўздзе­ян­ня на ха­рак­тар уза­е­ма­ад­но­сін Ра­сій­скай Фе­дэ­ра­цыі і Паў­ноч­на­ат­лан­тыч­на­га аль­ян­су.

Укра­і­на ста­ла той са­май лі­ні­яй па­дзе­лу на мя­жы ін­та­рэ­саў, што пры­му­шае су­свет­ныя кі­раў­ні­чыя элі­ты, у тым лі­ку ва­ен­ныя, да пры­няц­ця прын­цы­по­ва­га ра­шэн­ня: дыя­лог або кан­фран­та­цыя.

Ра­сій­скае кі­раў­ніц­тва вус­на­мі сва­іх дып­ла­ма­таў дэ­ман­струе па­зі­цыю, па­доб­ную на тую, якую зай­мае кі­раў­ніц­тва НА­ТА — фар­маль­на «ні­хто не хо­ча вай­ны». Пад­час ня­даў­ня­га пле­нар­на­га па­ся­джэн­ня Ар­га­ні­за­цыі Аб'­яд­на­ных На­цый па­ста­ян­ны прад­стаў­нік Ра­сій­скай Фе­дэ­ра­цыі Ві­таль Чур­кін пад­крэс­ліў не­аб­ход­насць су­пра­цоў­ніц­тва НА­ТА і дзяр­жаў — чле­наў АДКБ па пы­тан­ні бяс­пе­кі ў Аф­га­ні­ста­не.

Ло­гі­ка гіс­та­рыч­на­га мо­ман­ту аб'­ек­тыў­на дык­туе Ра­сіі і НА­ТА па­трэ­бу вяр­тан­ня да дыя­ло­гу ў імя пе­ра­адо­лен­ня яшчэ больш сур'­ёз­ных вы­клі­каў су­свет­най бяс­пе­кі, чым ця­пе­раш­ні геа­па­лі­тыч­ны кан­флікт ва Укра­і­не.

За­па­тра­ба­ва­насць уза­е­ма­дзе­ян­ня

Не­ста­біль­нае ва­ен­на-па­лі­тыч­нае ста­но­ві­шча ў Аф­га­ні­ста­не па­гра­жае пе­ра­рас­ці ў гра­ма­дзян­скую вай­ну, якая мо­жа ўцяг­нуць эт­ніч­на бліз­кія ся­рэд­не­азі­яц­кія дзяр­жа­вы.

Ін­шай сур'­ёз­най па­гро­зай з'яў­ля­ец­ца бес­прэ­цэ­дэнт­ны рост аф­ган­скай нар­ка­выт­вор­час­ці і па­ве­лі­чэн­не тра­фі­ку нар­ко­ты­каў у Ра­сію і дзяр­жа­вы ЕС. Ужо за­раз што­год праз кра­і­ны АДКБ пе­ра­праў­ля­ец­ца ка­ля 120 тон нар­ко­ты­каў з Аф­га­ні­ста­на. Спе­цы­я­ліс­ты праг­на­зу­юць да­лей­шы рост вы­твор­час­ці і па­ста­вак нар­ко­ты­каў з Аф­га­ні­ста­на і дзяр­жаў Цэнт­раль­най Азіі ў Ра­сію, а гэ­та ўжо ства­рае не­па­срэд­ную па­гро­зу на­цы­я­наль­най бяс­пе­цы дзяр­жаў-су­се­дзяў, у тым лі­ку Рэс­пуб­лі­кі Бе­ла­русь, якая не мае па­меж­на­га і мыт­на­га кант­ро­лю з Ра­сій­скай Фе­дэ­ра­цы­яй.

Асноў­ным жа фак­та­рам су­свет­най не­ста­біль­нас­ці, без­умоў­на, з'яў­ля­ец­ца тэ­ра­рыс­тыч­ная гру­поў­ка «Іс­лам­ская дзяр­жа­ва», якая кант­ра­люе част­ку тэ­ры­то­рыі і наф­та­зда­бы­чы Сі­рыі і Іра­ка, а ам­бі­цыі тэ­ра­рыс­таў рас­паў­сюдж­ва­юц­ца знач­на шы­рэй — ад Бліз­ка­га Ус­хо­ду да поўд­ня Еў­ро­пы і Азіі.

«Іс­лам­ская дзяр­жа­ва», якая пер­ша­па­чат­ко­ва ка­рыс­та­ла­ся аме­ры­кан­скай пад­трым­кай, ця­пер ус­пры­ма­ец­ца ў якас­ці га­лоў­най па­гро­зы су­час­най ва­шынг­тон­скай ад­мі­ніст­ра­цы­яй, што ўжо пры­вя­ло да пе­ра­за­груз­кі ад­но­сін па­між ЗША і Іра­нам.

Ся­род аса­біс­та­га скла­ду бай­цоў ІДзІЛ знач­ная коль­касць вы­хад­цаў з му­суль­ман­скіх рэ­гі­ё­наў Ра­сіі, а пла­ны ад­нос­на ства­рэн­ня «вя­лі­ка­га Хо­ра­са­на» на тэ­ры­то­рыі ся­рэд­не­азі­яц­кіх дзяр­жаў дык­ту­юць па­ра­дак дня для ўза­е­ма­дзе­ян­ня НА­ТА і АДКБ па пе­ра­адо­лен­ні чар­го­вай іс­лам­скай тэ­ра­рыс­тыч­най па­гро­зы.

Сцэ­на­рый та­ко­га ўза­е­ма­дзе­ян­ня не­ажыц­ця­ві­мы, па­куль іс­нуе ўкра­ін­скі кры­зіс, які нель­га вы­нес­ці за дуж­кі, ад­нак цал­кам маг­чы­ма вы­ра­шыць, ка­лі па­ды­хо­дзіць да праб­ле­мы з па­зі­цый за­ха­ван­ня мі­ру, раз­віц­ця пла­не­ты і прос­та зда­ро­ва­га сэн­су. Гэ­та маг­чы­ма, ка­лі Аль­янс пры­ме за асно­ву сва­ёй стра­тэ­гіі па Укра­і­не пункт 24 да­моў­ле­нас­цяў, рас­пра­ца­ва­ных аме­ры­кан­скі­мі і ра­сій­скі­мі ана­лі­ты­ка­мі пад­час су­стрэ­чы на фін­скім вост­ра­ве Бой­ста ле­там 2014 го­да, а ме­на­ві­та — «па­цвяр­джэн­не і га­ран­тыі ўза­ем­най па­ва­гі да па­за­бло­ка­ва­га ста­ту­су Укра­і­ны».

Ад­мо­ва ад узбро­е­най пад­трым­кі «пар­тыі вай­ны» ў Кі­е­ве, якую агу­чыў 12 снеж­ня ге­не­раль­ны сак­ра­тар НА­ТА Ёнс Стол­тэн­берг у Бру­се­лі, па­він­на мець сі­мет­рыч­ны ад­каз Ра­сіі ў вы­гля­дзе спы­нен­ня ва­ен­на­га за­бес­пя­чэн­ня се­па­ра­тыс­таў на тэ­ры­то­рыі Да­не­цкай і Лу­ган­скай аб­лас­цей Укра­і­ны. Пас­ля та­кіх кро­каў на­су­страч ве­ра­год­ны пе­ра­ход да вы­ка­нан­ня «мін­скіх да­моў­ле­нас­цяў» пад між­на­род­ным кант­ро­лем, што, у сваю чар­гу, ства­рае пе­рад­умо­вы для пе­ра­за­груз­кі па лі­ніі Ра­сія — НА­ТА і для су­пра­цоў­ніц­тва АДКБ і Паў­ноч­на­ат­лан­тыч­на­га аль­ян­су.

Кам­пра­міс у імя бяс­пе­кі

Апо­ра Ра­сіі на мер­ка­ван­не са­юз­ні­каў не толь­кі ўзмоц­ніць суб'­ект­насць АДКБ як роў­на­га з НА­ТА вай­ско­ва-па­лі­тыч­на­га аль­ян­су, але і за­сце­ра­жэ ад не­аб­ду­ма­ных кро­каў, што па­гра­жа­юць між­на­род­най іза­ля­цы­яй кра­і­ны. У гэ­тай су­вя­зі над­звы­чай па­зі­тыў­на ўспры­ма­ец­ца за­ява Прэ­зі­дэн­та Ра­сій­скай Фе­дэ­ра­цыі Ула­дзі­мі­ра Пу­ці­на на ка­ле­гіі Мі­ніс­тэр­ства аба­ро­ны 19 снеж­ня аб тым, што Ра­сія пла­нуе ўма­цоў­ваць свае ад­но­сі­ны з дзяр­жа­ва­мі АДКБ.

Рэс­пуб­лі­ка Бе­ла­русь вы­сту­пае за па­вы­шэн­не ро­лі АДКБ, пас­ля­доў­на вы­кон­вае свае аба­вяз­кі ў рам­ках ар­га­ні­за­цыі, ад­каз­на па­ды­хо­дзя­чы да ўзя­тых між­на­род­ных аба­вяз­каў. Ро­ля Бе­ла­ру­сі ва ўрэ­гу­ля­ван­ні ўкра­ін­ска­га кры­зі­су мо­жа быць вы­ка­ры­ста­на як у рас­пра­цоў­цы агуль­най стра­тэ­гіі АДКБ ва Ус­ход­няй Еў­ро­пе, так і ста­наў­лен­ня но­ва­га фар­ма­ту ста­сун­каў па­між АДКБ і НА­ТА.

Аляк­сандр ШПА­КОЎ­СКІ