Антаніна КАРПІЛАВА: «Сфера мастацкасці, эстэтыкі, вобразнасці пайшла ў малыя формы: у дакументальнае кіно і анімацыю»

«Ра­за­брац­ца ў па­няц­ці «мас­тац­тва кі­но» — тое ж са­мае, што знай­сці сэнс жыц­ця. Але ж ка­лі по­шу­кі сэн­су жыц­ця ні­ко­лі не спы­ня­лі­ся, то і спро­бы зра­зу­мець, у чым за­клю­ча­ец­ца сут­насць мас­тац­тва кі­но і яго ад­роз­нен­не ад кі­на­пра­дук­ту, ма­юць пра­ва на іс­на­ван­не.

У гэ­тых по­шу­ках да нас да­лу­ча­юц­ца лю­дзі са све­ту кі­не­ма­то­гра­фа. Яны рас­ка­жуць пра сваю пра­цу, сваё ба­чан­не кі­но, пра ме­та­фі­зіч­нае і рэ­аль­нае, пра су­свет­нае і вуз­ка­са­цы­яль­нае, пра важ­нае і ба­наль­на прос­тае. Маг­чы­ма, гэ­тыя ін­тэр­в'ю да­па­мо­гуць нам ад­да­ліц­ца ад ня­зруч­ных са­цы­яль­ных умоў­нас­цяў».

На­пры­кан­цы мі­ну­ла­га го­да бе­ла­рус­кае кі­но ад­зна­чы­ла юбі­лей. Яго гіс­то­рыя ства­ра­ла­ся 90 га­доў — доў­га, слаў­на, пры­го­жа — але яго су­час­нае ста­но­ві­шча вы­клі­кае шмат­лі­кія на­ра­кан­ні. На­цы­я­наль­ны кі­не­ма­то­граф, мо­жа, і не ідэа­льны, але не­ча­га вар­ты. Ча­го ме­на­ві­та, мы змаг­лі вы­свет­ліць у раз­мо­ве з за­гад­чы­цай ад­дзе­ла эк­ран­ных мас­тац­тваў Цэнт­ра да­сле­да­ван­няў бе­ла­рус­кай куль­ту­ры, мо­вы і лі­та­ра­ту­ры На­цы­я­наль­най ака­дэ­міі на­вук, кан­ды­да­там мас­тацт­ва­знаў­ства, ад­ным з чле­наў кон­курс­най ка­мі­сіі па ад­бо­ры філь­маў рэс­пуб­лі­кан­ска­га кон­кур­су кі­на­пра­ек­таў Ан­та­ні­най Кар­пі­ла­вай.

— У вас, ка­лі ка­заць пра бе­ла­рус­кі кі­не­ма­то­граф, не ўзні­кае па­чуц­ця на­сталь­гіі па са­вец­кім ча­се?

— Па­чуц­цё на­сталь­гіі звя­за­на з эле­мен­там смут­ку, а я на­ад­ва­рот — за­хап­ля­ю­ся, та­му што за амаль ве­ка­вую гіс­то­рыю бе­ла­рус­ка­га кі­но за­ла­ты век пры­паў на 1960-1980-я. Так, за­ла­тыя га­ды бы­лі і пад­час ня­мо­га кі­не­ма­то­гра­фа, у 1920-я, што ў пер­шую чар­гу бы­ло звя­за­на з твор­час­цю Юрыя Та­ры­ча. Але вы­лу­чы­ла­ся ме­на­ві­та па­ка­лен­не 1960-1980-х, якое скон­чы­ла ВГІК і ўсё па­кла­ла на ал­тар бе­ла­рус­ка­га кі­на­мас­тац­тва. Гэ­та Вік­тар Ту­раў, Ігар Даб­ра­лю­баў, Ба­рыс Сця­па­наў, Ва­ле­рый Ру­бін­чык, Ві­таль Чац­ве­ры­коў... Гэ­та бы­ло за­ла­тое двац­ца­ці­пя­ці­год­дзе. Не­вы­пад­ко­ва, што ў гэ­ты час быў ство­ра­ны леп­шы фільм пра вай­ну, які ўвай­шоў у спіс ЮНЕС­КА, — «Я ро­дам з дзя­цін­ства» Вік­та­ра Ту­ра­ва.

— Я ха­це­ла як­раз спы­таць пра «за­ла­ты пе­ры­яд». Яго ме­жы маг­чы­ма акрэс­ліць?

— Па­чаць трэ­ба з дэ­бю­ту Вік­та­ра Ту­ра­ва «Праз мо­гіл­кі», за­сна­ва­на­га на аў­та­бія­гра­фіч­ных ма­тэ­ры­я­лах. На­огул лас­таў­кай-прад­вес­ні­кам уз­лё­ту бе­ла­рус­ка­га кі­но стаў аль­ма­нах, пра які мно­гія за­бы­лі­ся, — «Апа­вя­дан­ні пра юнац­тва». Яго ку­ры­ра­ваў Юрый Та­рыч, чым пе­ра­даў эс­та­фе­ту ад за­ла­то­га ча­су ня­мо­га кі­но да гу­ка­зро­ка­ва­га і ўпер­шы­ню аб'­явіў све­ту ім­ёны Вік­та­ра Ту­ра­ва і Ба­ры­са Сця­па­на­ва. За­вяр­шыць мя­жу вар­та 1986 го­дам, сла­ву­тым філь­мам Эле­ма Клі­ма­ва «Ідзі і гля­дзі», які на­зы­ва­юць і кі­на­пры­па­вес­цю, і кі­на­тра­ге­ды­яй. Так, Элем Клі­маў — мас­коў­скі рэ­жы­сёр, але ён на­столь­кі пра­сяк­нуў­ся ду­хам бе­ла­рус­кай гіс­то­рыі, про­зай Але­ся Ада­мо­ві­ча, што мы лі­чым яго і бе­ла­рус­кім аў­та­рам. Ён зды­маў на мес­цах, дзе ад­бы­ва­лі­ся тра­ге­дыі бе­ла­рус­кіх ха­ты­няў. 1986 год па­ка­заль­ны і зна­ка­вым філь­мам Мі­ха­і­ла Пта­шу­ка «Знак бя­ды», эк­ра­ні­за­цы­яй апо­вес­ці Ва­сі­ля Бы­ка­ва.

Гэ­ты пе­ры­яд вы­раз­ны ў мас­тац­кім, эс­тэ­тыч­ным пла­не (не ад­цяг­ва­ю­чы­ся на ідэа­ла­гіч­ныя мо­ман­ты), хоць мас­тац­тва — вель­мі тра­пят­кая тка­ні­на, якая ад гэ­тых па­лі­тыч­ных, ідэа­ла­гіч­ных рэ­чаў за­ле­жыць.

— У той час на пер­шым мес­цы ста­яў та­лент, аў­тар ці ўсё ж ідэа­ло­гія?

— Гэ­та час пра­явы ін­ды­ві­ду­аль­нас­ці, без­умоў­на. Кі­но Вік­та­ра Ту­ра­ва — аў­тар­скае кі­но, хоць сцэ­на­рыі да яго філь­маў пі­са­лі зна­ка­мі­тыя Ге­надзь Шпа­лі­каў ці Алесь Ада­мо­віч. Але яны бы­лі ад­на­дум­цы, ра­док ад дэ Сэнт-Эк­зю­пе­ры «Усе мы ро­дам з дзя­цін­ства...» моц­на ўвай­шоў у іх лёс. Я ўжо не ка­жу пра Ва­ле­рыя Ру­бін­чы­ка, які заў­сё­ды браў удзел у на­пі­сан­ні сцэ­на­ры­яў (гэ­та і «Вя­нок са­не­таў», і «Апош­няе ле­та дзя­цін­ства», і, вя­до­ма ж, «Дзі­кае па­ля­ван­не ка­ра­ля Ста­ха»). Гэ­та і Ва­ле­рый Ры­ба­раў з філь­ма­мі «Чу­жая Баць­каў­шчы­на» і «Свед­ка».

Амаль усе філь­мы гэ­тых аў­та­раў ад­но­сяц­ца да да­лі­кат­най, тра­пят­кой і заў­сё­ды ак­ту­аль­най тэ­ма­ты­кі: дзе­ці і вай­на. У Вік­та­ра Ту­ра­ва бы­лі аў­та­бія­гра­фіч­ныя ма­ты­вы: яго баць­ка за­гі­нуў у пар­ты­зан­скім атра­дзе, а сяст­ра бы­ла ад­праў­ле­на ў Гер­ма­нію. У Ва­ле­рыя Ру­бін­чы­ка і Ва­ле­рыя Ры­ба­ра­ва тэ­ма вай­ны да­дзе­на як бы ад­люст­ра­ва­на, ад­рэ­флек­са­ва­на, яны са­мі яе не пе­ра­жы­лі. Але яны па­глы­бі­лі­ся ў тэ­му, што мо­жа свед­чыць толь­кі пра вы­со­кі ўзро­вень та­лен­ту. Гэ­ты пе­ры­яд асвят­ляе, без­умоў­на, Ігар Даб­ра­лю­баў, яго фільм «Іван Ма­ка­ра­віч», мо­жа быць, не­да­стат­ко­ва ацэ­не­ны су­час­най кі­не­ма­та­гра­фіч­най прак­ты­кай. У кар­ці­не зна­хо­дзі­лі ад­га­лос­кі філь­ма Анд­рэя Тар­коў­ска­га «Іва­на­ва дзя­цін­ства», але, ня­гле­дзя­чы ні на што, тут ёсць бе­ла­рус­кая рэ­аль­насць. Ві­таль Чац­ве­ры­коў пай­шоў па ін­шым шля­ху, вель­мі скла­да­ным: яму на­ле­жыць фільм рэд­ка­га жан­ру — кі­на­эпас — «По­лы­мя», пры­све­ча­ны сла­ву­тай апе­ра­цыі «Баг­ра­ці­ён». Да гэ­та­га ча­су фільм «По­лы­мя» за­ста­ец­ца ўні­каль­ным. Ві­таль Чац­ве­ры­коў на­столь­кі цес­на да­тык­нуў­ся да ар­хіў­ных ма­тэ­ры­я­лаў і на­столь­кі маш­таб­на ўва­со­біў тэ­му, што па гэ­тым шля­ху сцэ­на­рыс­ты і рэ­жы­сё­ры не ад­ва­жы­лі­ся пай­сці да­лей. «Бе­ла­русь­фільм» невы­пад­ко­ва на­зы­ва­лі «Пар­ты­зан­філь­мам». Ва­ен­ная тэ­ма пра­ніз­ва­ла за­ла­ты век бе­ла­рус­ка­га кі­но.

— Мо­жа, ці­ка­васць да ва­ен­най тэ­ма­ты­кі і ёсць уні­каль­ная асаб­лі­васць на­ша­га кі­но?

— Ка­лі ка­заць у гіс­та­рыч­ным ас­пек­це, то фе­но­мен бе­ла­рус­ка­га кі­но, са­праў­ды, у тым, што яно бы­ло пас­ля­доў­ні­кам ва­ен­най тэ­ма­ты­кі. Гэ­тая тэ­ма не на­ду­ма­ная, яна кры­ва­віць і да гэ­тых ча­соў. Акра­мя та­го, на­шае кі­но лі­та­ра­ту­ра­цэнт­рысц­кае, на­шым ба­зі­сам заў­сё­ды бы­ла кла­січ­ная лі­та­ра­ту­ра. Тут тво­ры Ва­сі­ля Бы­ка­ва, Іва­на Ме­ле­жа, Ула­дзі­мі­ра Ка­рат­ке­ві­ча... Трэ­цім мо­ман­там з'яў­ля­ец­ца гу­ма­ніс­тыч­ная на­кі­ра­ва­насць, якая за­хоў­ва­ец­ца і ў су­час­ным кі­не­ма­то­гра­фе, ня­гле­дзя­чы на яго кры­зіс­ны стан. Гэ­ты гу­ма­нізм вы­яў­ля­ец­ца і ў тым, што кі­не­ма­то­граф зноў звяр­нуў­ся да дзі­ця­чай тэ­ма­ты­кі. Але­на Ту­ра­ва, Сяр­гей Сы­чоў і Аляк­сандр Ані­сі­маў у апош­нія два га­ды ства­ры­лі ці­ка­выя філь­мы.

Усе мы, вя­до­ма, па­мя­та­ем кі­но Льва Го­лу­ба, ад­ра­са­ва­нае ме­на­ві­та дзе­цям, па­чы­на­ю­чы з філь­маў «Мі­кол­ка-па­ра­воз», «Дзяў­чын­ка шу­кае баць­ку». Мы па­мя­та­ем мю­зік­лы Ле­а­ні­да Ня­ча­е­ва, пры­зна­на­га ге­нія бе­ла­рус­кай кі­не­ма­та­гра­фіі, — «Пры­го­ды Бу­ра­ці­на», «Пра Чыр­во­ны Кап­ту­рок. Пра­цяг ста­рой каз­кі» і ін­шыя — да на­ша­га дзі­ця­ча­га кі­но на фо­не та­кой ма­гут­най тра­ды­цыі мож­на прад'­яў­ляць пэў­ныя па­тра­ба­ван­ні. Су­час­ны кі­не­ма­то­граф зды­ма­ец­ца ў рам­ках ся­мей­на­га кі­но, а філь­маў для дзя­цей не ха­пае. Вя­до­ма, гэ­та вы­дат­ная жан­ра­вая фор­ма, яна раз­лі­ча­на на пра­гляд кар­ці­ны ўсёй сям'­ёй, але ўлас­на на дзя­цей бе­ла­рус­кі іг­ра­вы кі­не­ма­то­граф ма­ла скі­ра­ва­ны. Мы ра­ды ад­ра­джэн­ню гэ­тай ні­шы, але трэ­ба іг­раць на больш тра­пят­кіх стру­нах, звяр­тац­ца да больш па­тра­ба­валь­най дзі­ця­чай аў­ды­то­рыі.

— А што мож­на ска­заць пра ані­ма­цыю ў тэх­ні­цы вы­ці­нан­кі-вы­ра­за­нкі? Гэ­та мож­на на­зваць на­шай асаб­лі­вас­цю?

— Тое, што ро­біць Мі­ха­іл Ту­ме­ля (рэ­жы­сёр-ані­ма­тар, які пра­цуе ў тэх­ні­цы вы­ці­нан­кі. — Аўт.), — прос­та вы­тан­ча­ны, не­ве­ра­год­ны цуд. З гэ­тых па­пя­ро­вых вы­ра­за­нак ён ства­рыў цэ­лы свет бе­ла­рус­ка­га фальк­ло­ру. Іг­ра­вое кі­но Бе­ла­ру­сі пра­бук­соў­вае, зна­хо­дзіц­ца ў скла­да­най, кры­зіс­най сі­ту­а­цыі, мы ўсё час­цей ужы­ва­ем па­няц­це «пра­дукт». А сфе­ра мас­тац­кас­ці, эс­тэ­ты­кі, воб­раз­нас­ці пай­шла ў ма­лыя фор­мы: у да­ку­мен­таль­нае кі­но і ані­ма­цыю. Ігар Вол­чак, Ула­дзі­мір і Але­на Пят­ке­ві­чы, Іры­на Ка­дзю­ко­ва, Тац­ця­на Куб­ліц­кая, на­шы ані­ма­та­ры, гэ­та не­звы­чай­на сціп­лыя, ад­каз­ныя і та­ле­на­ві­тыя лю­дзі. Яны на­дзе­ле­ны да­рам аб­стракт­на­га, ме­та­фа­рыч­на­га мыс­лен­ня, якое па­тра­буе воб­раз­на­га асэн­са­ван­ня і па­ста­ян­на­га по­гля­ду на свет як не­звы­чай­на­га, не­рэ­аль­на­га. На­ша ані­ма­цыя сла­віц­ца тым, што за­ста­ец­ца шмат у чым ру­катвор­най. Дзе яшчэ бу­дуць зай­мац­ца гэ­тай кар­пат­лі­вай пра­цай у тэх­ні­цы пе­ра­клад­кі або па­пя­ро­вай ма­ры­я­нет­кі? Леп­шыя на­шы май­стры прай­шлі шко­лу ў Маск­ве, ву­чы­лі­ся ў Фё­да­ра Хіт­ру­ка, Юрыя На­рштэй­на і ін­шых — ад­сюль гэ­тая скру­пу­лёз­насць, шмат­па­вяр­хо­васць. Су­час­ны ані­ма­тар Ігар Вол­чак заў­сё­ды ад­сы­лае фор­му сва­іх філь­маў да му­зыч­най фор­мы, яго ра­зам з Але­гам Бе­ла­уса­вым мож­на на­зваць ства­раль­ні­кам бе­ла­рус­кай ані­ма­цый­най шко­лы. Пра гэ­та трэ­ба ка­заць уго­лас, та­му што на­ша ані­ма­цый­ная шко­ла іс­нуе, і гэ­та па­цвяр­джа­юць шмат­лі­кія пры­зы на кі­на­фес­ты­ва­лях.

— У 2012 го­дзе ў кра­і­не ўве­дзе­на но­вая сіс­тэ­ма дзярж­фі­нан­са­ван­ня, згод­на з якой пра­ек­ты, каб атры­маць срод­кі з бюд­жэ­ту, па­він­ны прай­сці кон­курс...

— Ры­нак Бе­ла­ру­сі над­звы­чай аб­ме­жа­ва­ны: кі­на­сту­дыя «Бе­ла­русь­фільм», не­каль­кі кі­на­кам­па­ній і аў­та­раў-адзі­но­чак ства­ра­юць на­ша кі­не­ма­та­гра­фіч­нае по­ле. Ся­род сцэ­на­ры­яў кон­кур­су (Ан­та­ні­на Кар­пі­ла­ва — член кон­курс­най ка­мі­сіі ў га­лі­не ані­ма­цый­на­га кі­но і кі­но для дзя­цей. — Аўт.) у асноў­ным да­мі­ну­юць тэкс­ты «Бе­ла­русь­філь­ма». Мы доб­ра­сум­лен­на чы­та­ем пра­ек­ты, аб­мяр­коў­ва­ем па мно­гіх па­ра­мет­рах, вя­до­ма ж, у пер­шую чар­гу з пунк­ту гле­джан­ня ад­люст­ра­ван­ня на­цы­я­наль­най тэ­ма­ты­кі, на­цы­я­наль­на­га ха­рак­та­ру, та­му што ва ўсім све­це пад­трым­лі­ва­юць, вя­до­ма ж, сваю кі­не­ма­та­гра­фію. Дзе, ка­лі не ў ані­ма­цыі і дзі­ця­чых філь­мах, ад­люст­роў­ваць ду­хоў­ныя, гу­ма­ніс­тыч­ныя каш­тоў­нас­ці, ар­хе­ты­пы куль­ту­ры, уз­ні­ма­ю­чы­ся вы­шэй — куль­тур­ны код на­цыі? З гэ­та­га пунк­ту гле­джан­ня мы за­цвяр­джа­ем сцэ­на­рыі. Трэ­ба ска­заць, што наш вер­дыкт но­сіць толь­кі рэ­ка­мен­да­цый­ны ха­рак­тар, ха­ця ча­сам на нас «ко­цяць боч­кі». Усе тры ка­мі­сіі (яшчэ ў га­лі­не іг­ра­во­га і да­ку­мен­таль­на­га кі­но) спра­вяд­лі­ва пра­цу­юць, а хто ўрэш­це вы­ра­шае — не­вя­до­ма. Бо сцэ­нар — пункт ад­лі­ку. Вя­до­мы вы­раз: для доб­ра­га філь­ма па­трэ­бен сцэ­нар, сцэ­нар і сцэ­нар. Хоць праб­ле­ма рэ­жы­су­ры ста­іць вель­мі вост­ра. З да­ку­мен­таль­ным кі­но, з ані­ма­цы­яй — у нас нар­маль­на. А іг­ра­вое пра­ві­сае.

— На чым за­сна­ва­на на­ша да­ку­мен­таль­нае кі­но?

— Да­ку­мен­таль­нае кі­но — наш го­нар, яно так­са­ма мае сваю за­ла­тую ста­рон­ку. З ча­соў Вік­та­ра Да­шу­ка, Мі­ха­і­ла Жда­ноў­ска­га, Юрыя Га­ру­лё­ва, Сяр­гея Пят­роў­ска­га і мно­гіх ін­шых гэ­та кі­но, якое ства­рае да­ку­мент ча­су. Зна­мя­наль­ны цыкл «У вай­ны не жа­но­чы твар» Вік­та­ра Да­шу­ка пры­ад­крыў вель­мі скла­да­ны стан жан­чы­ны ў эк­стрэ­маль­ных аб­ста­ві­нах. Рэ­жы­сёр пад­ня­ўся вы­шэй за­яў­ле­най за­да­чы, ён пе­рай­шоў на псі­ха­ана­лі­тыч­нае да­сле­да­ван­не па­во­дзін сла­вян­скай жан­чы­ны ў па­меж­ных сі­ту­а­цы­ях — гэ­та пра­цяг вя­лі­кіх тра­ды­цый сла­вян­скай лі­та­ра­ту­ры. Су­час­нае да­ку­мен­таль­нае кі­но так­са­ма да­сле­дуе бе­ла­рус­кую мен­таль­насць, бе­ла­рус­кі эт­нас. Тут лі­дзі­руе два іме­ні — Вік­тар Аслюк («Мы жы­вём на краі», «Ко­ла», «Драў­ля­ны на­род») і Га­лі­на Ада­мо­віч («Ге­ній мес­ца», «За­вя­дзён­ка», «Іна­кі­ня»). Яны пра­цяг­ва­юць да­сле­да­ван­не бе­ла­рус­ка­га ха­рак­та­ру ў ня­прос­тых су­час­ных са­цы­яль­ных умо­вах. Ка­лі ў Аслю­ка гэ­та ў асноў­ным пра­сто­ра бе­ла­рус­ка­га ся­лян­ства, то Га­лі­на Ада­мо­віч вы­хо­дзіць і на ін­шыя са­цы­яль­ныя ўзроў­ні. Трэ­ба ад­зна­чыць, што за­хоў­ва­юць сваю твор­чую сі­лу Мі­ха­іл Жда­ноў­скі і Юрый Га­ру­лёў, якія пра­цяг­ва­юць пра­ца­ваць у рэ­чы­шчы да­ку­мен­таль­на­га да­сле­да­ван­ня.

— Мы ў асноў­ным га­во­рым пра «Бе­ла­русь­фільм». Ці ёсць у нас ін­шае кі­но, пра якое вар­та зга­даць?

— Ся­род адзі­но­чак-эн­ту­зі­яс­таў ёсць лю­дзі, якія зды­ма­юць за свае гро­шы. Той жа Кі­рыл Нонг, фільм яко­га мож­на знай­сці ў ін­тэр­нэ­це. Ёсць над­зеі на На­тал­лю Га­лу­зу, якая не так даў­но прад­ста­ві­ла сваю кар­ці­ну «Ці­мур і ка­ман­да». Мож­на на­зваць се­ры­ял «Вы­шэй за не­ба» Анд­рэя Ку­рэй­чы­ка і Дзміт­рыя Ма­ры­ні­на, фільм Анд­рэя Мыч­ко «Ада­лень-тра­ва». Хо­чац­ца ве­рыць у гэ­тую ін­ды­ві­ду­аль­насць. На жаль, мно­гім не ха­пае пра­фе­сі­я­на­ліз­му, усе ама­тар­скія на­прам­кі зна­хо­дзяц­ца яшчэ ў по­лі паў­пра­фе­сій­на­га кі­но, хоць і па­чы­на­юць на­бы­ваць ва­гу. Але па­куль што «Бе­ла­русь­фільм» на не­вя­лі­кім ры­нач­ным по­лі з'яў­ля­ец­ца га­лоў­ным гуль­цом.

— Так склад­ва­ец­ца, што прак­тыч­на ўвесь бе­ла­рус­кі кі­не­ма­то­граф грун­ту­ец­ца на дзяр­жаў­ных гро­шах. Гэ­та ней­кім чы­нам на ім ад­бі­ва­ец­ца?

— Мы для па­чат­ку па­він­ны ска­заць дзяр­жа­ве дзя­куй. Вя­до­ма, дзяр­жаў­ныя гро­шы — зна­чыць са­цы­яль­ны за­каз, вы­ка­нан­не ідэа­ла­гіч­ных, стра­тэ­гіч­ных пла­наў. Але я ба­чу, што не­за­леж­нае кі­но ідзе ў рэ­чы­шчы агуль­на­дзяр­жаў­ных тэн­дэн­цый: гэ­та тыя ж ся­мей­ныя, гу­ма­ніс­тыч­ныя каш­тоў­нас­ці. Трэ­ба ска­заць, і сац­за­каз вы­кон­ва­ец­ца не ў поў­най ме­ры. На­прык­лад, пе­рад па­чат­кам Алім­пі­я­ды мы за­ста­лі­ся без спар­тыў­на­га філь­ма, хоць — я ве­даю — быў вар­ты сцэ­на­рый пра бія­тлон. Дзе ён згу­біў­ся?.. На­ша кі­на­сту­дыя на­зы­ва­ец­ца на­цы­я­наль­най, ха­ця на­цы­я­наль­ныя пра­ек­ты толь­кі ўмоў­на мож­на та­кі­мі на­зваць. Ёсць «Бе­лыя Ро­сы. Вяр­тан­не», але гэ­та рэ­мейк. Я ве­даю, што ёсць вы­дат­ны сцэ­на­рый Але­ны Ка­лю­но­вай «За­бра­ны край» пра лёс Ян­кі Ку­па­лы з доб­рым куль­ту­ра­ла­гіч­ным кан­тэкс­там, інт­ры­гай — мы бы­лі ў за­хап­лен­ні. У нас ля­жаць са­праўд­ныя жам­чу­жы­ны, якія толь­кі па­да­браць — пра­сла­віш­ся. Да­рэ­чы, ужо іс­нуе стра­тэ­гія раз­віц­ця кі­не­ма­то­гра­фа на 2015—2020 га­ды, дзе пра­пі­са­ны пункт пра дэ­бю­ты (што бы­ло і ра­ней), але ўпер­шы­ню пад­ра­бяз­на ідзе га­вор­ка аб фес­ты­валь­ных філь­мах, як мы ка­жам — арт-ха­ус­ных.

— Вы ка­за­лі, што апош­нім ча­сам у да­чы­нен­ні да кі­но ўсё час­цей вы­ка­рыс­тоў­ва­ец­ца па­няц­це «пра­дукт». А што та­кое мас­тац­тва кі­но?

— Па­няц­це «пра­дукт» цес­на звя­за­на з па­няц­цем «та­вар». Гэ­та ха­рак­та­рыс­ты­кі ка­мер­цый­на­га кі­но, дзе асноў­ная стаў­ка ро­біц­ца на эфек­тыў­ны пра­дукт. Так, якас­ны пра­дукт на­кі­ра­ва­ны на атры­ман­не срод­каў, на ма­тэ­ры­яль­ную ад­да­чу ад гле­да­ча. Між тым мас­тац­тва кі­но на­кі­ра­ва­на на по­шук но­вых фор­маў мас­тац­кай вы­раз­на­сці, вы­лу­ча­ец­ца ўні­каль­най кан­цэп­цы­яй све­ту і ча­ла­ве­ка, не­стан­дарт­ны­мі твор­чы­мі ідэ­я­мі. Яно ства­ра­ец­ца аў­та­ра­мі з ары­гі­наль­ным мыс­лен­нем і на­кі­ра­ва­на на глы­бо­ка­га і аду­ка­ва­на­га гле­да­ча. Але сён­ня пра­дукт амаль цал­кам вы­цес­ніў та­кія з'я­вы, як кі­на­твор, аў­тар­скі фільм.

Ірэ­на КА­ЦЯ­ЛО­ВІЧ.