У Мінску ўжо не першы год рэалізуецца праект «Пажылыя — старым». За дзвюма тысячамі пенсіянераў, якія страцілі навыкі самаабслугоўвання і па розных прычынах не выходзяць з дому, прыглядаюць больш за 500 валанцёраў. Паколькі ў сталіцы расце колькасць старых і па-ранейшаму не хапае сацыяльных работнікаў, тэрытарыяльныя цэнтры сацабслугоўвання толькі рады дапамозе добраахвотнікаў з ліку пажылых людзей. Мы сустрэліся з валанцёрамі атрада «Клопат» Першамайскага раёна, каб даведацца, як яны падтрымліваюць мясцовых пенсіянераў і ці лёгка ім, самім ужо не юным, дапамагаць старэйшым.
Пусціць у сваё жыццё і кватэру
Вольга Пуцінцава, якая цяпер узначальвае атрад «Клопат», пачала займацца валанцёрствам чатыры гады таму.
— Калі паступова зыходзяць з жыцця твае сяброўкі, страчваеш родных, разумееш, наколькі страшна застацца аднаму. Таму я і падтрымліваю нашых бабуль, — кажа жанчына, якой самой ужо за 70.
Па адукацыі Вольга Мікалаеўна медык і педагог, доўгі час працавала загадчыцай дзіцячага садка. Сваю валанцёрскую справу яна пачала з таго, што правяла сярод знаёмых рознага ўзросту апытанне: як яны ставяцца да старых людзей, якія стэрэатыпы наконт пенсіянераў замацаваліся ў грамадстве? Адказы збольшага былі негатыўнымі. Моладзь пісала, што старыя бурклівыя, незадаволеныя. Ды і самі пенсіянеры, якія запаўнялі анкеты, бачылі сябе абузай, не лічылі сваё жыццё цікавым і не імкнуліся яго такім зрабіць.
— Мне хацелася неяк змяніць такі настрой, — тлумачыць Вольга Мікалаеўна, — аб'яднаць нашых самотных бабуль, каб яны маглі кантактаваць паміж сабой. Мы збіраемся і абмяркоўваем кнігі, слухаем вершы. Купляем па асобніку розных часопісаў і газет, а потым абменьваемся. Займаемся рукадзеллем: вучым адзін аднаго таму, што самі ўмеем. Рыхтуем падарункі да свят. Адной з падапечных, напрыклад, звязалі тапкі і цёплы шалік.
Валанцёркі (іх у атрадзе «Клопат» шэсць чалавек) прыносяць старым прадукты на дом, суправаджаюць жанчын на культурныя мерапрыемствы, наведваюць іх у бальніцы. Так, пенсіянерцы Марыі Іванаўне дапамаглі зрабіць рамонт у кватэры.
— Суседзі зверху былі затапілі яе, у кухні пабелка са столі асыпалася. Мы пачалі рамонт з кухні, а потым і астатнія пакоі захапілі. Вядома, не самі ўсё рабілі, нанялі рабочых. З грашыма дапамог тэрытарыяльны цэнтр сацыяльнага абслугоўвання. Разумееце, у нашым узросце задумаць рамонт — гэта сапраўдны подзвіг, — усміхаецца Вольга Пуцінцава.
Іншую падапечную, 93-гадовую бабулю, валанцёры завялі ў паліклініку, каб паставіць бясплатныя зубныя пратэзы. Вольга Мікалаеўна ўзгадвае, як гэтай жанчыне хацелася паесці мяса, але, з-за таго, што яго цяжка жаваць, прыходзілася абмяжоўвацца сасіскамі ці варанай каўбасой. Тады валанцёрка адварыла дома кавалачак мяса, здрабніла яго ў блендары, прыправілі спецыямі і аднесла пакаштаваць бабулі. Пенсіянерцы так спадабалася страва, якая, у прамым сэнсе, была па зубах, што на наступны дзень яна з Вольгай Мікалаеўнай схадзіла ў краму і набыла сабе блендар.
Аднак часцей старым, многія з якіх не маюць блізкіх, патрэбна не матэрыяльная, а псіхалагічная падтрымка. Валанцёры размаўляюць з пенсіянерамі, суцяшаюць іх. Часам, праўда, бывае складана наладзіць кантакт: не ўсе хочуць выходзіць з зоны камфорту, пускаць незнаёмых людзей у сваё жыццё і кватэру. Тая 93-гадовая бабуля ніколі не запрашае да сябе, а калі хоча пагаварыць, прыходзіць у госці да валанцёркі.
Дарэчы, пакуль мы размаўлялі, Вользе Мікалаеўне патэлефанаваў хтосьці з падапечных. Расхваляваная жанчына расказала, што пасварылася з сынам, прасіла валанцёрку тэрмінова зайсці да яе, каб пагаварыць. Сама Вольга Мікалаеўна лічыць, што дапамога павінна быць кваліфікаванай, таму чытае псіхалагічную літаратуру. Разам з другімі жанчынамі з атрада наведвала курсы пры Чырвоным Крыжы па аказанні дапамогі хворым і псіхалагічнай падтрымкі людзям у крызісных сітуацыях. А таксама навучылася карыстацца камп'ютарам і лічбавым фотаапаратам — каб не адставаць ад жыцця.
Успаміны і чаканне
З іншай валанцёркай атрада «Клопат», Вольгай Матвеевай, мы ідзём наведаць адну з мясцовых бабуль. Па дарозе Вольга Валянцінаўна расказвае, што ў гэтай жанчыны некалькі гадоў таму адразу загінулі муж, дачка і зяць. З родных застаўся толькі ўнук. Рэчы, што захаваліся ад памерлых блізкіх, самотная пенсіянерка прымаць не дазваляе. Жыве ўспамінамі: усё стаіць на тых жа месцах, што і некалькі гадоў таму.
Раіса Часнова, маленькая худая бабулька, узрадавалася нашаму прыходу. Калі даведалася, што мы са «Звязды», узгадала, як сама некалі працавала фотакарэспадэнтам у «Чырвонцы». Дастала з шафы кнігу Беларускага саюза мастакоў, дзе на адной са старонак напісана пра яе — журналіста-мастацтвазнаўцу.
У кватэры Раісы Пятроўны творчы беспарадак. Усё завалена кнігамі, фотаздымкамі, паперкамі. Побач з ложкам стаіць тэлевізар, чайнік, тэлефон, некалькі зэдлікаў. З-за хворага калена і арытміі старой цяжка шмат рухацца, таму неабходныя рэчы павінны быць пад рукой.
Мясцовы тэрытарыяльны цэнтр сацабслугоўвання прапаноўваў жанчыне сацыяльнага работніка, які б прыносіў прадукты, прыбіраўся ў кватэры. Але пенсіянерка адмовілася: была патрэбна іншая дапамога. З валанцёркай Вольгай Валянцінаўнай яна пазнаёмілася два гады таму.
— Нават не ведаю, што б я рабіла без яе, — прызнаецца Раіса Пятроўна. — Вольга Валянцінаўна дапамагла мне перажыць страту блізкіх, гэты шокавы, стрэсавы стан. У ёй я адчула блізкага чалавека. Для мяне цяпер галоўнае — духоўныя зносіны. З Вольгай Валянцінаўнай мы можам гаварыць пра што заўгодна. Аднолькавыя праграмы пра культуру па тэлевізары глядзім.
Дарэчы, блізкасць інтарэсаў валанцёраў і іх падапечных — заслуга Вольгі Пуцінцавай, якая свядома адбірае людзей, падобных па духу.
Два гады Раіса Пятроўна амаль не выходзіць на двор. Сёлета толькі тры разы выбралася з кватэры: на Новы год да ўнука, на лецішча і да ўрача. Знаёмых, з якімі можна было б проста пагутарыць, у бабулі мала. Суседзі ўсе новыя, не пойдзеш жа да іх: няёмка, дый у людзей свае планы. Жанчына папрасіла нас пакінуць нумары, каб мець магчымасць камусьці патэлефанаваць.
Унук, што застаўся сіратой, жыве ў Мінску асобна. Завочна вучыцца ва ўніверсітэце, працуе. Па магчымасці наведвае сваю бабулю, купляе ёй усё неабходнае. Прыносіць корм для ката, якога, дарэчы, сам і падарыў, каб жанчыне было не так сумна.
Удзень пенсіянерка чытае, робіць нейкія нататкі. Кажа, што піша эсэ для ўнука, разважанні пра тое, як старэць.
Вольга Валянцінаўна, у якой побач жыве дачка, часта наведвае самотную бабулю:
— Маёй маці было 98 гадоў, калі яна памерла, таму я ведаю, што яны адчуваюць. Маці жыла ў вёсцы і сядзела ля акна, чакала майго прыезду. Памятаю, як яна мяне сустракала, заўсёды са слязамі.
Валанцёркі прызнаюцца, што ў іх саміх часам не хапае сіл: немаладыя ўжо. Але жанчыны не могуць пакінуць сваіх падапечных, бо разумеюць, што без падтрымкі старыя зноў замкнуцца ў сабе і будуць жыць, адарваныя ад грамадства.
Наталля ЛУБНЕЎСКАЯ
Выбар саджанца для садавода — той момант, значнасць якога складана пераацаніць.
Канцэрт для дзяцей і моладзі, пластычны спектакль Ягора Дружыніна і «Рок-панарама».