Назад, у вёску. Такі покліч з'яўляецца ў гараджан часта. У каго яўна, у каго падсвядома, але з'яўляецца. Для беларусаў гэта натуральна, бо краіна, якая мела некалі прыкладна 80% сельскага насельніцтва, не магла нават за паўстагоддзя цалкам урбанізавацца. У нашых гарадах, як нідзе, здаецца, можна заўважыць гэтую моцную повязь з вёскай. Яшчэ ў 1963 годзе пісьменнік Міхась Стральцоў яскрава і проста апісаў словамі тую повязь — «Сена на асфальце». Гэта апавяданне добра паказала, як наваспечаныя гараджане сумавалі па вясковым жыцці, асабліва па касавіцы. Але час узяў сваё — праз пару пакаленняў людзі сталі лічыць сябе выключна гарадскімі. Толькі нядоўга гэта цягнулася. Ужо ў пачатку новага тысячагоддзя задумаліся аб тым, што трэба стварыць умовы для развіцця аграэкатурызму, каб беларусы маглі задаволіць спрадвечную прагу далучэння да вясковага жыцця. Дачныя кааператывы і садоўніцкія таварыствы — гэта, вядома, таксама няблага, але ж там на ўспаміны ды ўражанні часу не бывае — градка на градцы сядзіць і градкай паганяе... Так і нарадзіўся ў нас сельскі турызм.
Буйны рост
Аграэкатурызм — гэта параўнальна новы для Беларусі від адпачынку. Але сёння гасцей прымаюць ужо болей за 1800 сядзіб, якія месцяцца ў самых прыгожых кутках нашай краіны. Дзевяць гадоў таму быў прыняты Указ Прэзідэнта № 372 «Аб мерах па развіцці аграэкатурызму ў Рэспубліцы Беларусь». Гэты дакумент паклаў пачатак развіццю галіны — і як кампанента нашага турыстычнага патэнцыялу, і як складніка эканомікі. Відавочна, што тады з указам пацэлілі «ў дзясятку». Знайшлося шмат людзей, якія загарэліся гэтай ідэяй.
Многія сёння прызнаюць, што агратурызм — гэта ў нейкай ступені турызм настальгічны. Едуць у аграсядзібы гараджане. Яны, магчыма, на ўзроўні падсвядомасці цягнуцца да вытокаў, бо нехта ў першым пакаленні, нехта — у другім, трэцім, але ўсе мы прыйшлі адтуль, з вёскі. І мы хочам паглядзець, як жылі нашы бацькі, дзяды, прадзеды. Відаць, менавіта таму быў такі рост попыту на гэты від адпачынку.
Цяпер жа настаў час, калі колькасць павінна перайсці ў якасць. Дзяржаву не турбуе, што многія аграсядзібы выйшлі за межы гэтага паняцця. Сталі фарміравацца цэлыя комплексы, дзе праводзяцца буйныя карпаратывы, вяселлі. Калі чалавек прыязджае з горада ў тыя ж самыя ўмовы, толькі за межамі горада, то ці аграсядзіба гэта? Рэстараннаму комплексу няма сэнсу даваць падатковыя льготы. Зразумела, што дзяржава і гэтыя формы бізнесу падтрымлівае, аднак іншым чынам.
Людзям цікава прывезці сваіх дзяцей, унукаў, каб яны паглядзелі, як жылі іх продкі. Прывесці ў вясковую хату, акуратную, чыстую, аднак, можа быць, і з прыбіральняй на дварэ, з печкай і ляжанкай.
Не нашкодзь
Валерыя Кліцунова, старшыня праўлення ГА «Адпачынак у вёсцы», лічыць, што галоўнымі прынцыпамі ў працы з аграсядзібамі павінны быць — «не нашкодзь» і кітайская прыказка «Няхай растуць усе кветкі». «Калі рабіць зусім простыя хаткі, то сядзібы не пройдуць праверкі санстанцыі і пажарнікаў, — дадае кіраўнік аб'яднання. — І ёсць прыклады пераходу ў агратурызм людзей з вялікага бізнесу — яны маюць капітал і могуць значна больш, чым узвесці простыя дамкі і хаткі. Тым больш што людзі таксама хочуць камфорту. І майце на ўвазе, што вёска не горад. Калі сядзіба і прыме 5 вяселляў за год — не вялікая бяда. Я, вядома, супраць «катэджаў на суткі», але не трэба нічога забараняць. Ёсць шмат таго, што ва ўказ не ўкладваецца, але калі мы пачнём яго змяняць, то загубім галіну». Валерыя Кліцунова паведаміла, што гаспадары аграсядзіб згодны праводзіць спецыяльную сертыфікацыю, якая дапаможа людзям арыентавацца. А па словах Часлава Шульгі, намесніка міністра спорту і турызму, цяпер ідзе абмеркаванне захадаў, патрэбных для большай даступнасці паслуг аграсядзіб. «Думаем стварыць адзіную сістэму браніравання, укаранення электронных дагавораў», — заявіў прадстаўнік міністэрства.
Дарэчы, нейкіх прэтэнзій да гаспадароў як бізнесменаў няма. Намеснік старшыні праўлення Белаграпрамбанк Уладзімір Падкавыраў падкрэсліў, што ўсе крэдыты, ўзятыя на развіццё, вяртаюцца па графіку: «500 аграсядзіб было пракрэдытавана нашым банкам. Цікава, што праблемная запазычанасць складае толькі 0,5%».
Стаж і пенсія
А многія ўладальнікі сядзіб і выглядаюць, як добрыя прадпрымальнікі, — нешматслоўныя, засяроджаныя, гавораць у асноўным толькі па справе, добра ведаюць свае патрэбы і жаданні, але нікому не скардзяцца. Сярод іх людзі рознага ўзросту, розных характараў, але з адной ідэяй — падзяліцца з ахвотнымі ўсімі радасцямі вясковага жыцця, дзеля якога амаль усе яны наўмысна паз'язджалі з гарадоў. І, зразумела, зарабіць, бо гэта ўсё ж такі бізнес. Ён для гаспадароў аграсядзіб стаў сэнсам жыцця. Шмат хто ўцягнуў у бізнес усю сям'ю: дзеці пачынаюць займацца тым жа і самааддана развіваюць пачатую бацькамі справу. Прычым у сувязі з гэтым узнікае дзве праблемы — адукацыя і сацыяльнае забеспячэнне.
Калі з першым справа зварухнулася (на факультэце міжнародных адносін БДУ на турыстычнай спецыяльнасці ёсць спецыяльны курс па экатурызме), то другое непакоіць сельскіх прадпрымальнікаў не на жарт. Абмеркаванне гэтага пытання стала адной з асноўных тэм ІV міжнароднай канферэнцыі «Аграэкатурызм — стан і перспектывы развіцця», што зладзіў у вёсцы Ляскавічы на базе Нацыянальнага парку «Прыпяцкі» Белагра-прамбанк. «Я ўжо на пенсіі. І для мяне аграсядзіба — як хобі, — адным з першых узняў праблему гаспадар вельмі паважанага ўзросту. — А мае дзеці і ўнукі, якія таксама сталі гэтым займацца, не маюць магчымасці зарабіць сабе на старасць, на пенсію. Стажу няма. Але яны ж працуюць, ды яшчэ як».
Галоўнае — добрыя суседзі
Пра што ж яшчэ гаварылі экабізнесмены? Кожны стараўся выказаць нейкія думкі наконт далейшага развіцця ці сваіх дасягненняў. Нехта пераконваў у тым, што няма нічога страшнага ва ўзбуйненні сядзіб: «У мяне пяцёра дзяцей. Хутка будзе шостае. Дзеці мне дапамагаюць. Усё, што зарабляем, мы ўкладваем у беларускую эканоміку праз будматэрыялы, калі будуем новыя гасцявыя дамы. І разумееце, людзі хочуць камфорту, каб усё было сучаснае. Прырода — так, але мала тых, хто згодны адмовіцца ад камфорту». Хтосьці скардзіўся на абыякавасць людзей да чысціні прыроды: «Мы жылі ў Мінску, а нядаўна прадалі кватэру і цяпер жывём толькі ў вёсцы. За свой кошт паставілі вакол возера сметніцы, прыбіраем лес. Але людзі нас не разумеюць. Гэтым вельмі важна займацца».
Абмяркоўваліся і прапановы па будаўніцтве больш «гістарычна правільных» хат: «Трэба будаваць гістарычна. А як? Былі сяляне, была шляхта. У розных раёнах розныя пабудовы. Патрэбны нейкія праекты, стандарты». З гэтым многія пагадзіліся.
Хвалюе ўсіх і тое, куды далей будуць развівацца аграсядзібы? Магчыма, некаторыя пяройдуць у сялянска-фермерскія гаспадаркі. Гэта, у прынцыпе, класічная схема паводле Маркса, калі гаспадар аграсядзібы назапашвае першапачатковы капітал і трансфармуецца ў паспяховае камерцыйнае прадпрыемства, выходзячы з-пад дзеяння
372-га Указа.
А вось за сталом пасля канферэнцыі і ў аўтобусе па дарозе дадому прадпрымальнікі ў асноўным размаўляюць... таксама пра свой бізнес. Як знізіць выдаткі? Асабліва ў зімовы перыяд на ацяпленне. Якія забавы прапаноўваць кліентам, бо «людзі патрабуюць камфорту і новых уражанняў»? А яшчэ гутараць пра суседзяў. Бо вельмі важна, каб яны нармальна рэагавалі на іх бізнес.
— У мяне добрыя суседзі, — кажа адзін. — Могуць прыйсці і сказаць: «У цябе ўчора госці добра спявалі. А сёння хацелася прыйсці ды песеннік прынесці, каб словы падвучылі».
— А ў мяне сусед увогуле просіць, каб запрашаў часцей каго-небудзь, бо яны з жонкай з задавальненнем слухаюць добрую музыку.
Адны гаспадары раскрылі сакрэт свайго поспеху — яны маюць адрыну. А яна, па іх словах, карыстаецца вельмі вялікім попытам сярод кліентаў.
Напрыканцы бяседы ўсе спявалі «Купалінку». Можам і мы іх падтрымаць:
Купалінка, купалінка,
Цёмная ночка...
Уладзіслаў КУЛЕЦКІ.
Жыткавіцкі раён.
Дарэчы
Падчас канферэнцыі абвясцілі пераможцаў рэспубліканскага конкурсу «Лепшая аграэкасядзіба 2013 года». Гран-пры атрымала сядзіба «Мазычы» (Кобрынскі раён Брэсцкай вобласці).
Выбар саджанца для садавода — той момант, значнасць якога складана пераацаніць.
Канцэрт для дзяцей і моладзі, пластычны спектакль Ягора Дружыніна і «Рок-панарама».