Яна лічыць сябе мінчанкай, хоць жыве за горадам. З аднаго боку да зусім «гарадскога» трохпавярховага дома падступае сасновы лясок. Літаральна пад вокнамі — грады, дзе ўлетку расце і дае ўраджай усё тое, па што не наездзішся кожны дзень у сталіцу. У ёй адразу распазнаеш добрую гаспадыню: па вымытай да бляску падлозе, па дагледжаных кветках у вазончыках, па чароўных пахах, якія даносяцца з кухні і ўжо самі па сабе ўзбуджаюць апетыт…
Ужо больш за гадзіну мы сядзім і размаўляем. Яна мне — свае беды, я ёй — свае. Дзвюм жанчынам з даволі значным сямейным стажам заўсёды знойдзецца чым падзяліцца адна з адной… Бразгаюць ключы ў замку, і Марына выходзіць у калідор.
— Ну што?.. Здаў? Віншую. Ідзі снедай і кладзіся адпачываць.
Вярнуўшыся, шчыльна зачыняе за сабой дзверы і тлумачыць шэптам:
— Гэта ён, пасынак. Сёння экзамен ва ўніверсітэце здаваў. Вось скончыць праз паўгода вучобу, паедзе працаваць па размеркаванні, і буду я вольнай птушкай, куды захачу — туды і палячу, праўда? — яна падміргвае па-змоўніцку і ўсміхаецца. Але ўсмешка атрымліваецца сумнай. Можна пайсці з хаты, з'ехаць з абрыдлага пасёлка. Толькі ад сябе нікуды не збяжыш…
Дваццаць з невялікім гадоў сямейнага жыцця праляцелі, як сон. «Ты спытай мяне, што было ў ім, і я адкажу: сваркі, абразы, хваробы дзяцей і спрадвечны недахоп грошай. Гэта запомнілася добра. А вось каб што светлае, радаснае — хоць забі, адразу не прыгадаю».
Цяпер ужо і дзеці выраслі, і ў кватэры тое-сёе з'явілася, і на працы паважаюць і цэняць. Ды і гадоў яшчэ не так шмат — усяго «крыху за сорак». Здавалася б: жыві, радуйся… Толькі вось няма для каго.
— Эх, закахацца б зноў, галаву страціць, забыцца пра ўсё… Каб быў чалавек, якому ты сапраўды патрэбна. Усялякая — і ў святочнай сукенцы, і ў хатнім халаце, і здаровая, і хворая… І што б ты ні рабіла, дзе б ні была, заўсёды адчувала б гэта, нават на вялікай адлегласці, — марыць яна ўголас.
Устае з канапы, ціхенька падыходзіць да дзвярэй, прыадчыняе іх і прыслухоўваецца: што там робіць пасынак? Чуваць, як на кухні ён бразгоча каструлямі і лыжкамі, уключае і выключае ваду… Марына зноў усміхаецца — на гэты раз задаволена, зачыняе дзверы і вяртаецца на канапу.
«Танцулькі» адышлі ў мінулае, але Марына не перажывала. Па натуры вясёлая і смяшлівая, жыць старалася, быццам песню спявала… Праз год нарадзіўся Саша. А яшчэ праз пару гадоў у Андрэя памерла маці, пакінуўшы сіротамі васьмярых дзяцей. Разам паехалі на пахаванне. Пасля памінак Марына, каб не пакідаць на волю лёсу гаспадарку свекрыві, узялася за сад-агарод. Маленькі Сашка круціўся пад рукамі. «Мама, назбірай ягад!» — папрасіў. Яна нахілілася, каб сарваць. І раптам пачула з другога боку: «Мама, і мне таксама!» Хлопчык гадоў трох-чатырох, самы малодшы Андрэеў брацік, стаяў побач…
Гэта нечаканае «мама» і запала ў душу. Праз некалькі дзён цягніком яны вярталіся ў Мінск. Маленькі Віталік таксама ехаў з імі. Марына так і не здолела пагадзіцца аддаць яго ў дзіцячы дом, не змагла здрадзіць дзіцяці, якое само яе выбрала.
— За Сашку свайго я так не баюся, як за Віталіка. Сашка ў мяне прабіўны, у камерсанты падаўся, нават да арміі больш за мяне зарабляў. Сучасны хлопец, карацей. А вось Віталік… Нічога не зробіць, не спытаўшы парады, дазволу. Ціхі, спакойны: калі ў хаце, дык нават і не чуваць. Ледзь што — адразу: «Мама, а як ты думаеш?». Не ведаю, здагадваецца ці не, што я яму не родная, а мой муж — не бацька, а старэйшы брат. Вельмі шкадавала я яго… Некалі, памятаю, Андрэй прыйшоў дадому нападпітку, запытаўся ў Віталькі пра дзённік. Паглядзеў адзнакі — і давай «выхоўваць». Біся, кажа, галавой аб сцяну, калі не хочаш вучыцца, — бо ўсё роўна дурнем вырасцеш. Я якраз на кухні нешта рабіла — чую плач, ды такі моцны, столькі болю ў ім… Прыбегла, убачыла… Тады мы з мужам упершыню сур'ёзна пасварыліся. Ды што там пасварыліся. Ён мяне так «размаляваў», што тыдзень на работу не хадзіла: на кожным воку — па метцы. Аднак Віталіка больш не чапаў. У крайнім выпадку мацюкамі абложыць — і ўсё. А вось мне з‑за пасынка даставалася часта. Ды і ўвогуле — муж пачаў злавацца з любой нагоды і спаганяць сваю злосць на мне.
У хуткім часе муж на службовай машыне падаўся ў камандзіроўку. Быў канец лета, стаялі спякотныя дні. Пасля работы Марына выбралася з суседкай у невялікі лясок, што падступаў да іх пасёлка… Выйшлі на палянку — і ў яе ледзь не падкасіліся ногі: «жыгулі» са знаёмымі нумарамі. Побач — ні душы… «Давай вернемся назад!» — папрасіла яна прыяцельку. «Ты што, Марына, звар'яцела? — запярэчыла тая. — Калі яны там удваіх, пойдзем і паб'ем вокны!». Ледзь адгаварыла…
Муж прыехаў з «камандзіроўкі» на наступны дзень. Нагатавала прысмакаў, пераслала ложак… «Як з'ездзіў?» — спакойна спытала, калі Андрэй ужо сядзеў за сталом. «Нармальна, толькі вельмі стаміўся», — адказаў муж, думаючы, напэўна, што на гэтым далейшыя роспыты скончацца. «Ты ў наступны раз, перад тым як у лесе спыніцца, хоць нумар на машыне памяняй», — яна ні на паўтону не павысіла голас, але працяглае маўчанне растлумачыла ўсё без лішніх слоў.
Далей… А што далей? Ніякіх скандалаў Марына не ўчыняла. Ніякіх размоў накшталт «Як ты мог?!» не заводзіла. Жыла як у сне. Як лялька, якую прымусілі рухацца з дапамогай ключа ў механізме. Звонку дык нічога ў іх не змянілася. Боль жыў унутры. Яна прачыналася з ім і засынала. У ложку «перадумвала» ўсё сваё жыццё. Успамінала, як прывезлі дадому Віталіка, як не маглі ўладкаваць яго ў дзіцячы садок, як круцілася з двума малымі на адну маленькую зарплату, пакуль муж быў у працяглых камандзіроўках. І ў сталовую яна пайшла працаваць, каб мець магчымасць прыносіць дадому рэшткі ежы, а то і недаедкі… Пра сябе думала ў апошнюю чаргу. Можа, дарэмна? Па вялікім рахунку, мужыкі не надта цягнуцца да «правільных» жанчын, гатовых ахвяраваць усім дзеля сям'і. Ну, хіба што ў старасці. А ў маладосці… Не, яны, вядома, іх па-свойму цэняць і паважаюць, але словы кахання гавораць іншым.
Ужо год Саша служыць у войску. У хуткім часе Віталік таксама пакіне бацькоўскі (інакш не назавеш) дом… Дзеці выраслі, можна, нарэшце, падумаць і пра сябе?
— З месяц таму мы з мужам сядзелі за сталом, вячэралі. Удваіх — Віталік пайшоў да сябра. «Я ўдзячны табе за яго. Вырасціла ўсё ж чалавекам, — сказаў Андрэй. — Ну а цяпер можам ужо разбегчыся ў розныя бакі. Ты мне не патрэбна». У мяне, шчыра кажучы, і мову адняло… Сабралася і паехала да сяброўкі. Начаваць не вярнулася. Ад яе — адразу на працу. Але Андрэй мяне не шукаў, не хваляваўся. Толькі калі вечарам дадому прыехала, зыркнуў, як воўк: маўляў, магла б і не вяртацца. Цяпер так і жыву — чужая ў сваёй хаце. Скажы, за што? Праўду людзі кажуць: мужыка з самага пачатку ў абцугах трымаць трэба. Каб баяўся, нават глянуць налева, каб сваё месца ведаў. А я ўсё спадзявалася: адумаецца, зразумее… Вось і дачакалася…
Ну што тут было параіць? Гісторыя, якіх сотні, калі не тысячы. На жаль, каханне не можа быць вечным, што б там ні выдумлялі паэты і рамантыкі. На працягу жыцця пачуцці змяняюцца якасна і колькасна, страчваюць былыя фарбы, набываюць іншы змест… І ўсё ж мільёны нябачных капіляраў звязваюць аднаго чалавека з другім, нават калі ні ён, ні яна ў гэта ўжо не вераць. Новая закаханасць заўсёды здаецца лепшай за папярэднюю — напэўна, таму што нясе з сабой радасць адкрыцця нязведанага. Але, імкнучыся насустрач гэтаму адкрыццю, не трэба, напэўна, спяшацца ставіць крыж на мінулым. На тым жыцці, дзе вас разумелі. Дзе вам дагаджалі. Дзе разагравалі вам вячэру і мылі вашу бялізну. Дзе жадалі добрага дня і прыемнага сну. Магчыма, у будучыні гэта ўжо ніколі не паўторыцца…
Ала БЫВАЛАВА.
Набор на бюджэтныя месцы павялічыцца.
Колькі ж каштуе гэты важны кампанент здаровага рацыёну зараз?
Не выявіць ні секунды абыякавасці.