Любоў Чаркашына: «Алімпіяда — гэта мая вяршыня…»

Пра жыццё на гімнастычным дыване і за яго межамі

Вечар панядзелка, на гадзінніку ўжо каля дзевяці, а ў зале мастацкай гімнастыкі не спыняецца праца — на дыване Станюта і Чаркашына. У нядаўнім мінулым дзеючая спартсменка, а сёння ўжо трэнер, Любоў Віктараўна дапамагае Меліціне, «першаму нумару» зборнай, ставіць праграму на адкрыццё сезона.

Пасля Алімпіяды ў Лондане прайшло ўжо два гады, бронзавы прызёр Гульняў па мастацкай гімнастыцы Любоў Чаркашына перастала выступаць, але гімнастыку не пакінула. Сёння яна дапамагае трэніраваць нацыянальную зборную, праводзіць майстар-класы і зборы для дзяцей, а таксама прадстаўляе інтарэсы спартсменаў у міжнароднай федэрацыі. Пра тое, як прайшоў пераход са спартсменкі ў трэнеры, як удаецца сумяшчаць шчыльны графік з сямейным жыццём і пра тое, чым заваяваў гімнастку муж-футбаліст, распавяла бронзавы прызёр Алімпіяды‑2012, неаднаразовы прызёр чэмпіянатаў свету і Еўропы Любоў Чаркашына.

10 секундаў, каб пайсці

—Пасля Алімпіяды прайшло ўжо больш за два гады, за гэты час ці былі ў вас пачуцці, падобныя да «лонданскіх»?

—Наўрад ці мой эмацыйны стан, які быў тады, можна з чымсьці параўнаць. Акрамя таго, што была непараўнальная ні з чым успышка радасці і шчасця, быў і велізарны стрэс… А цяпер я расслабілася, разумею, што зрабіла сваю справу.

Вядома, для кожнага спартсмена Алімпійскія гульні — гэта самае лепшае, што можа быць у кар'еры, тым больш калі заваёўваеш медаль. Я адкрывала фінал, выступала першай. Вы не паверыце: стаю, разумею, што трэба настройвацца, а ў галаве толькі адна думка — у мяне ёсць 10 секундаў, каб развярнуцца і пайсці, 10 секундаў! А далей чую: «Запрашаецца Любоў Чаркашына, Беларусь» і думаю — не паспела! Цяпер у маім жыцці ўсё спакойна.

—Завяршыць прафесійную кар'еру цяжка для кожнага спартсмена, але, наколькі я разумею, вы да гэтага былі гатовы?

—Так, я ведала, што скончу свае выступленні пасля Алімпіяды, але як бы спартсмен ні рыхтаваўся да гэтага, усё роўна развітанне са спортам адбываецца цяжка. На заўтра прачынаешся, як без рук, без дыхання, без сваёй прафесіі. Што тычыцца мяне, то я разумела: Алімпіяда — гэта мая вяршыня, хоць многія казалі, што я магла б застацца яшчэ на год. На той момант я адчувала, што ўсё будзе ўжо не тое. Магчыма, я скончыла б той год з добрымі вынікамі, выйграла медалі, але тым самым я б закрыла дарогу маладым, а трэба было працаваць на будучы першы нумар, каб даказваць, што ў нас у гімнастыцы ёсць вартая моладзь.

—Далёка ад мастацкай гімнастыкі вы не пайшлі…

—Не кожны чэмпіён пераходзіць на трэнерскую дзейнасць, бо гэта таксама цяжка — атрымліваецца, што ты ўсё жыццё ў адных і тых жа ўмовах. Я не адразу зразумела, што хачу быць трэнерам, прыходзіла ў залу, дапамагала, потым мяне ўцягнулі ў працу камісіі «Жанчыны і спорт» у НАКу. Тут жа за нітачку пацягнулі, выбралі ў Міжнародную федэрацыю мастацкай гімнастыкі прадстаўніком спартсменаў. Я зразумела, што мяне ўжо ўцягнулі ў сістэму: калі б нават захацела выбрацца з гімнастыкі — не атрымалася б (смяецца). Вось так усё закруцілася. Апынулася на трэнерскай пазіцыі і не шкадую. Вядома, першы год было складана. Я не магла многія рэчы растлумачыць словамі, часам не хапала цярпення, падхоплівалася, пачынала паказваць, скакаць. Цяпер ужо магу ўсё растлумачыць.

—Працягваеце прымаць удзел у паказальных выступленнях і цяпер?

—Майстар-класы даю і цяпер, а што тычыцца паказальных выступленняў і паездак па ўсім свеце, то думаю, што сёлета ўжо буду згортвацца, таму што вельмі цяжка — спіна баліць, не гнецца. Да таго ж цяпер у мяне іншая прычоска — я не ўпісваюся ў класічныя рамкі мастацкай гімнастыкі.

«А што ім, Люба, яны ў планшэце садавіну пальцам ловяць»

—На пасадзе трэнера адчуваеце сябе камфортна?

—Камфортна, але разумею, наколькі гэта складана. Часам у зале затрымліваюся даўжэй, чым калі трэніравалася сама. Ёсць не толькі праблемы тэхнічнага характару: вялікую ролю ў спорце адыгрывае псіхалогія. Часам застаешся ў зале пасля трэніроўкі і бачыш, што плача дзяўчынка. Падыходзіш, яна пачынае распавядаць пра свае праблемы. Спрабую са свайго вопыту падказаць, супакоіць. Плюс, вядома, гэта адказнасць зусім іншая, ты ўжо не сам за сябе, тут ты яшчэ павінен навучыць правільна, адчуць дзіця, зразумець яго сутнасць, яго фізічныя здольнасці. Зрабіць так, каб дзяўчына «не зламалася».

Летась я курыравала 2003 год, у гэтым, думаю, таксама. Па ўсёй Беларусі мы цяпер сочым за кожным годам, каб у нас дзеці «не губляліся». Гэта львіная доля працы, таму што ў нацыянальнай камандзе, куды прыходзяць сталыя гімнасткі, ім трэба выправіць толькі становішча рукі, а дзецям трэба паставіць тэхніку, навучыць. Там відавочна не сядзіш на крэсле: скачаш, выпраўляеш. Акрамя гэтага я не магу працаваць не эмацыйна. Толькі што вярнулася з двухтыднёвых збораў 2004 года — у мяне голас, як у пракуранага чалавека. Усе пытаюцца, ці не захварэла, а я проста вельмі моцна крычала на дзяцей. Гэта не ў плане таго, што яны дрэнныя: я давала ім эмоцыі, гэта проста неабходна.

—У будучыні ў нас будуць новыя Чаркашыны і Станюты?

—Дзеці цяпер змяніліся, вядома. Ёсць такія, што вельмі хочуць паказаць вынік, гэта ў асноўным дзяўчаткі з абласцей: іх відаць адразу, яны гараць жаданнем. Цяпер у нас ёсць Станюта, далей будзе яшчэ нехта. Рэзерв ёсць, галоўнае — яго захоўваць. Мы не можам параўнацца з Расіяй, таму што ў іх шырокая, вялікая краіна, і яны робяць адбор сваіх гімнастак, а мы робім набор.

Спартсменка, трэнер, чыноўнік

—Погляд на мастацкую гімнастыку змяніўся, калі вы сталі займаць розныя афіцыйныя пасады?

—Вядома! Усё гэта складана. Седзячы за судзейскім сталом, вельмі цяжка заставацца нейтральнай, калі выходзіць гімнастка з маёй краіны або мая сяброўка. У мяне за яе сэрца баліць, і, вядома, не хочацца бачыць нейкіх памылак. Але я стрымліваю сябе: калі пачынаю судзіць, у мяне ёсць толькі чорнае і белае; я не задумваюся, хто выступае, і ацэнкі, натуральна, атрымліваюцца іншыя.

—Любоў Чаркашына — спартсменка, трэнер і чыноўнік — гэта розныя людзі?

—Не. Я, у прынцыпе, напэўна, заўсёды аднолькавая, ніколі не ўтойваю таго, што думаю. Часам бываю вельмі рэзкай; калі мне нешта не падабаецца ў трэніровачным працэсе, я магу зрабіць вымову, нават павысіць голас.

Калі казаць аб працы ў камісіі, то я не сяджу, схаваўшы язык. Калі разбіраюся ў чымсьці, то абавязкова выкажу сваю думку; калі не, то павучуся або спытаю, як правільна ў гэтых сітуацыях рабіць.

—Многія скардзяцца на нізкую наведвальнасць спаборніцтваў па мастацкай гімнастыцы ў краіне. Што думаеце з гэтай нагоды?

—Гэтая праблема існуе не толькі ў нас. Проста ёсць краіны, дзе больш развіты гэты від, дзесьці менш. Я ўспамінаю чэмпіянат Еўропы, які прайшоў у Мінску, была дастатковая колькасць гледачоў нават для «Мінск-Арэны».

Можа быць, мы дзесьці ў маркетынгавым плане не настолькі моцныя, але, з іншага боку, наш народ цяжка разгайдаць. Ёсць яшчэ адзін фактар — сёння да нас у Мінск столькі шоу і канцэртаў прывозяць, што ў людзей перанасычанасць. Нават на «зорак» сталі рэдка хадзіць. Нядаўна была на выступленні Эміра Кустурыцы і здзівілася — народу было мала, а чалавек вельмі неардынарны, цікавы. Вядома, на фоне КХЛ, гандбола, футбола, здаецца, што наведвальнасць у нас нізкая, але вось нядаўна прайшоў Bаbу сuр, і людзей было дастаткова. Спадзяюся, што і на чэмпіянат Еўропы, які пройдзе ў Мінску вясной, народу будзе шмат.

«Добры дзень, мая новая матуля!»

—Як праходзіць дзень Любові Чаркашынай?

—Насамрэч нічога цікавага. Мой муж кажа так: «Калі ты выступала, я думаў, цябе дома няма, а цяпер разумею, што дома цябе няма цяпер!» Раніцай прыязджаю ў залу, пакуль у дзяўчат харэаграфія, размінаюся сама, потым трэнірую, у абед трэба заехаць у НАК або сустрэцца па якім-небудзь праекце, вяртаюся на другую трэніроўку, у 8–9 вечара заканчваю. Вось так пастаянна кручуся, еду на спаборніцтвы, зборы. Езджу ў Лазану на нарады тэхнічнага камітэта або на камісію атлетаў. Клопатаў хапае.

—Як атрымліваецца сумяшчаць такую актыўную дзейнасць з сямейным жыццём?

—Многія абавязкі, вядома, пераходзяць на мужа, але не скажу, што я наогул нічога не раблю. Я не трачу шмат часу на гатаванне і не адчуваю з‑за гэтага праблем. Мы можам прыйсці вечарам дадому і разам з мужам прыгатаваць вячэру, з гэтай нагоды канфліктаў у нас не бывае. Я чалавек творчы, магу ісці, пакласці нешта, забыцца, але ў гэтым хаосе заўсёды ведаю, дзе ўсё ляжыць. Ужо 6 гадоў так жывём.

—Апішыце свой характар.

—Я дастаткова камунікабельная, досыць добрая і даволі мэтанакіраваная. Гэтыя тры якасці вельмі дапамагаюць мне па жыцці і ў працы.

—Што вы цэніце ў людзях?

—Адкрытасць, дабрыню і калі людзі працуюць па сумленні, для мяне гэта самае важнае. Цяпер у нас столькі ўсяго ў свеце адбываецца, што часам не хапае проста ісці па вуліцы, дастаць сасіску, якую ты нёс сабе на абед, і аддаць яе кату. Сёння важна не станавіцца эгаістам.

Не разумею, калі людзі працуюць абы-як. Я на сваіх дзяцей і ў нацыянальнай камандзе заўсёды сваруся, калі бачу, што нехта падхалтурвае. Гэта мяне так раздражняе, што я не магу маўчаць, я нават не хачу глядзець, колькі там яна разоў зрабіла практыкаванне, але ў мяне настолькі развіты перыферычны зрок, што я магу сказаць: «Як ты зрабіла дзесяць, калі я налічыла сем». І не магу прамаўчаць, разумееце?

—Чым вас заваяваў ваш муж?

—Мы пазнаёміліся з ім у вучылішчы алімпійскага рэзерву. Ведаеце, як гэта заўсёды адбываецца: ты прыдумляеш сабе, якім ён павінен быць, а потым — раз! І закахалася зусім у іншага. Пры нашым першым знаёмстве Віця не вельмі ўдала пажартаваў, і я падумала: «Вось хам!» Але… Ёсць моманты, якія я магу сабраць у мазаіку і атрымліваецца: вось яно тваё, роднае. Ён прыйшоў знаёміцца з маёй мамай і сказаў: «А я Любін Віця». Мама адказала: «А я Любіна мама». Мяне да гэтага часу здзіўляе, што ён можа мяне не будзіць, сам пайсці пагуляць з сабакамі, каб я лішнія паўгадзіны паспала. Мы 6 гадоў ужо жывём разам, а ён можа даслаць мне якое-небудзь мілае відэа ці песню пра каханне. Такія моманты вельмі каштоўныя. Прылятаю адкуль-небудзь — ён мне заўсёды нешта прыгатуе. Здавалася б, гэтага і не трэба, але такі клопат прыемны. Нямногія гімнасткі, будучы яшчэ прафесійнымі спартсменкамі, выходзяць замуж. Гэта цяпер я разумею, наколькі рызыкоўна тады я паступіла. Уяўляеце, я прыходжу і кажу Ірыне Юр'еўне Ляпарскай (галоўны трэнер нацыянальнай зборнай па мастацкай гімнастыцы. — Аўт.): «А ў мяне вяселле».

-І што яна адказала?

- Савет вам, ды каханне! Вельмі суха і па сутнасці. Яна магла падумаць, што я займуся сям'ёй, вырашу завесці дзяцей, і ёй трэба будзе шукаць чалавека, якога яна павязе на Алімпіяду. А так атрымалася, што наадварот муж мне вельмі дапамог у спорце. Ён быў тым чалавекам, які падтрымліваў, выцягваў з складаных сітуацый: калі былі дрэнныя спаборніцтвы, калі я страціла маму. Калі б яго не было ў той момант, можна было бы сысці з розуму, а так ты разумееш, што жыццё працягваецца за кошт таго, што ў цябе ёсць родны чалавек, які ўсе куты зрабіў круглымі.

- У вас ёсць яшчэ тата, брат і сястра, як складваюцца ўзаемаадносіны з імі?

- Тата і брат жывуць у Брэсце, а сястра ў Мінску, вядома, з ёй мы больш цесна маем зносіны. Яе дачка, мая племяшка, ходзіць займацца мастацкай гімнастыкай. Тата па працы таксама прыязджае часта ў Мінск, брата вельмі рэдка бачу, таму што рэдка бываю ў Брэсце. Я зразумела адно - злучным звяном у нас была мама, гэта велізарная каштоўнасць жанчыны ў сям'і, таму што часцей за ўсё на ёй усё трымаецца. Цяпер мне не падабаецца заходзіць у кватэру, дзе я адчуваю пустэчу.

- Яшчэ адны члены вашай сям'і гэта мопсы.

- Так, гэта мае монстры. Я без іх сваё жыццё ўжо не ўяўляю. Спачатку ў мяне быў толькі адзін - Чупа, потым зразумела, што мне трэба другі, каб у мяне быў Інь-Ян. На гэта ў мужа былі квадратныя вочы, таму што я-та заўсёды на спаборніцтвах, а ён з імі. Сябры, напэўна, гады 4 казалі, мы падорым, вам жывога мопса, муж адказваў: «Падорыце мопса - страціце сяброў!». Яны мне дарылі, то торт з мопсам, то падвеску. На 25-годдзе, калі я ўжо скончыла з гімнастыкай, дораць мне скрыначку, я адкрываю, там фатаграфія мопса, думаю, цудоўная паштоўка, перагортваю, а там напісана: «Добры дзень, мая новая матуля!». І тут я разумею, што мне падарылі мопса. Зараз гляджу на мужа, ён душы не чуе ў Шані. Яна чорная, у ёй энергіі вышэй даху, яна ўжо з'ела мой тэлефон, гадзіннік, праверыла ўсе куты.

- Кажуць, што хатнія жывёлы падобныя на сваіх гаспадароў.

-Я- Шані, ёй вечна не маецца, яна правярае ўсе касякі ў доме, а я правяраю ці прабягу паўмарафон. Чупа больш сузірае - гэта Віця.

—Ці ёсць у вас заганы?

—У мяне дзве заганы. Першая — гэта тое, што я не ўмею казаць «не». А другая — мне могуць тэлефанаваць, пісаць SMS, я прачытаю, пакладу тэлефон і ўспомню пра гэта толькі дні праз тры. Гэта жахліва, таму што, бывае, людзям трэба імгненна даць інфармацыю.

—З якім літаратурным героем вы маглі б параўнаць сябе?

—Апошнім часам чытаю кнігі па псіхалогіі, там асабліва сябе не параўнаеш ні з кім. Па дзяцінстве я б параўнала сябе з Піпі Доўгая-
панчоха. Наўрад ці магу быць падобная да каго-небудзь з класікі, таму што сёння ў нас мала Наташ Растовых, усё ж такі свет ужо іншы.

—Што любіце глядзець?

—Фільмаў гляджу няшмат; апошняе, што спадабалася, гэта «Белыя ночы паштальёна Аляксея Трапіцына». Ёсць над чым задумацца. Да кінатэатра дайсці ніяк не магу, дома засынаю, ды і па тэлевізары ў нас часцей за ўсё ідзе футбол.

—Якая краіна вам падыходзіць больш за ўсё «па характары»?

—Італія і Беларусь. Маё апошняе персанальнае выступленне было менавіта ў Італіі, там я зрабіла свае татуіроўкі. Я не адчуваю сябе там чужой, мне людзі там стварылі такую аўру. Мне падабаецца ў гэтай краіне ўсё: ад ежы да архітэктуры, да кожнага самага маленькага мястэчка, да ўкладу жыцця. Гэтак жа камфортна я сябе адчуваю ў Беларусі.

—У вас ёсць хобі?

—Хтосьці малюе, хтосьці вышывае, а я… Калі ў мяне ёсць вольны дзень, больш чытаю, у добрыя сонечныя дні шмат гуляю з сабакамі. І, вядома, калекцыянірую мопсаў.

—Ёсць рэчы, якія вы хацелі б змяніць у сваім жыцці?

—Пару «касякоў» у мяне было, я іх памяняла б, вядома, але, як той казаў, гэта ўжо гісторыя.

—Як вы бачыце сябе праз гадоў 5–10?

—Не ведаю, я такая непрадказальная. Ніколі не магла падумаць 5 гадоў таму, што буду такой, як ёсць цяпер: і ў НАКу, і ў ФІЖы, і чымсьці ўжо кіраваць. Можа быць, праз 5 гадоў я буду заўзятай сем'янінкай і скажу: не, цяпер я ўжо гатую сняданак абед і вячэру, з дома не выходжу. А можа, мяне так зацягне ў гэтую кіраўнічую дзейнасць, што я застануся там. Ці набяру дзяцей пачатковай падрыхтоўкі і пачну праводзіць увесь час з імі — не ведаю. Пасля страты мамы я перастала задумвацца пра далёкую будучыню, таму што адна справа, што я сабе да гэтага напрыдумвала, і іншае, што атрымалася і мяне зусім не радуе. Не тое, каб я жыву, як набяжыць: я, вядома, прадумваю на 2–3 дні, на тыдзень, бо само жыццё да гэтага прымушае.

Гутарыла Дар'я ЛАБАЖЭВІЧ

Фота Надзеі ГАРБАЧОВАЙ

Даведка «Звязды»

Любоў Чаркашына нарадзілася 23 снежня 1987 года ў Брэсце. Пачала займацца мастацкай гімнастыкай у 9 гадоў. Дэбютавала на міжнародных спаборніцтвах у 2003 годзе — на Кубку Балтыі заняла трэцяе месца. Затым атрымала дзве «бронзы» ў камандным першынстве на чэмпіянатах свету ў Будапешце (2003) і Баку (2005), а таксама на чэмпіянаце Еўропы ў Маскве (2005). Заваявала «серабро» на чэмпіянатах свету ў камандзе ў 2007‑м, 2009‑м, 2010 гадах. У 2011‑м выйграла сярэбраны медаль на ЧС у Манпелье (каманднае першынство) і бронзу ў практыкаваннях з мячом, а таксама дзве залатыя, сярэбраную і бронзавую ўзнагароды на ЧЕ ў Мінску. У 2012 годзе двойчы стала бронзавым прызёрам у фінале Кубка Свету па мастацкай гімнастыцы — у індывідуальным мнагабор'і і ў практыкаваннях з мячом. Бронзавая медалістка ў асабістым мнагабор'і па мастацкай гімнастыцы Алімпіяды‑2012 у Лондане. У канцы лістапада 2012‑га Любоў Чаркашына заявіла аб завяршэнні кар'еры. Замужам за былым футбалістам Віктарам Малашкам.