9 нашых адрасоў у Вільні

Збі­ра­е­це­ся па­ванд­ра­ваць па Віль­ні? Хо­ча­це не толь­кі вы­піць ку­ба­чак доб­рай ка­вы ў ад­ной з мяс­цо­вых ка­вяр­няў, але і ўба­чыць штось­ці са­праў­ды ці­ка­вае? Зна­чыць, вам прос­та не­аб­ход­на прай­сці­ся па бе­ла­рус­кіх ад­ра­сах Віль­ні. А каб ад­шу­каць іх, вазь­мі­це з са­бой на­бор паш­то­вак «Vіlnіus — Віль­ня. Ста­лі­ца Літ­вы ў гіс­то­рыі Бе­ла­ру­сі», вы­да­дзе­ных жур­на­ліс­там і гіс­то­ры­кам, супрацоўнікам газеты «СБ. Беларусь сегодня» Вік­та­рам Кор­бутам у вы­да­вец­тве «Рыф­тур». На се­рыі з 9-ці кар­та­чак зме­шча­ны вы­явы і апі­сан­ні мес­цаў жыц­ця і пра­цы на­шых куль­тур­ных дзея­чаў.

Для та­го, каб са­браць ін­фар­ма­цыю, Вік­та­ру Кор­бу­ту да­вя­ло­ся пра­ліс­таць пад­шыў­кі бе­ла­рус­кіх га­зет, якія вы­хо­дзі­лі ў Віль­ні ад 1906-га да на­шых дзён. Да та­го ж ён вы­ву­чаў ме­му­а­ры на­шых дзея­чаў, на­прык­лад, Вац­ла­ва Лас­тоў­ска­га, браў звест­кі з ра­ма­на Мак­сі­ма Га­рэц­ка­га «Ві­лен­скія ка­му­на­ры», цал­кам пры­све­ча­на­га гэ­та­му го­ра­ду.

Ці­ка­ва, што пло­шчы, кас­цё­лы, цэрк­вы, ву­лі­цы Віль­ні ня­рэд­ка згад­ва­юц­ца ў вер­шах. Ян­ка Ку­па­ла, Якуб Ко­лас апя­ва­лі Зам­ка­вую га­ру. След у твор­час­ці на­шых пес­ня­роў па­кі­ну­лі і ін­шыя мяс­ці­ны лі­тоў­скай ста­лі­цы.

Ад­мет­ным бы­ло і на­вед­ван­не Віль­ні Мак­сі­мам Баг­да­но­ві­чам, які пры­ехаў сю­ды па за­пра­шэн­ні рэ­дак­цыі га­зе­ты «На­ша ні­ва». На­ча­ваць ён за­стаў­ся ў ква­тэ­ры Вац­ла­ва Лас­тоў­ска­га, які па­ка­заў твор­цу сваю ка­лек­цыю слуц­кіх па­ясоў, кніг на ста­ра­бе­ла­рус­кай мо­ве. Па­эт так ура­зіў­ся, што ска­заў: «Гэ­та ёсць фун­да­мент на­ша­га ад­ра­джэн­ня! Гэ­та і за ты­ся­чу га­доў бу­дзе свед­чыць аб нас!» Ме­на­ві­та пас­ля та­кой на­чоў­кі Баг­да­но­віч на­пі­саў «Слуц­кіх тка­чых». Пра­гу­ляў­шы­ся паз­ней ка­ля Вост­рай Бра­мы, па­эт ства­рыў свой шэ­дэўр — «Па­го­ню».

Вік­тар Кор­бут ад­зна­чае, што на не­ка­то­рых з бе­ла­рус­кіх да­моў у Віль­ні сён­ня ёсць ме­ма­ры­яль­ныя шыль­ды, якія свед­чаць пра сла­ву­тых жы­ха­роў і вы­зна­чаль­ныя ар­га­ні­за­цыі. Ін­шыя ж яшчэ ча­ка­юць, ка­лі даў­нія па­дзеі бу­дуць ад­зна­ча­ны на іх ха­ця б над­пі­са­мі.

— Гэ­тыя дзея­чы з'яў­ля­юц­ца прад­стаў­ні­ка­мі не толь­кі бе­ла­рус­кай, але і су­мес­най бе­ла­рус­ка-лі­тоў­скай куль­ту­ры. Та­му ў пра­цы мне спры­я­ла лі­тоў­скае па­соль­ства ў Бе­ла­ру­сі і аса­біс­та па­сол Эвал­дас Іг­на­та­ві­чус, — га­во­рыць Вік­тар Кор­бут. — Дні бе­ла­рус­кай куль­ту­ры ў Віль­ні звы­чай­на пра­хо­дзяць уво­сень. Вар­та бы­ло б яшчэ больш бе­ла­рус­кіх бу­дын­каў аба­зна­чыць шыль­да­мі, пра­вес­ці су­мес­ныя твор­чыя су­стрэ­чы. Хоць шмат што ў гэ­тым кі­рун­ку ўжо ро­біц­ца. Ха­чу ад­зна­чыць, што пра­ект «Vіlnіus — Віль­ня. Ста­лі­ца Літ­вы ў гіс­то­рыі Бе­ла­ру­сі» з'яў­ля­ец­ца ў вы­гля­дзе края­знаў­чых на­ры­саў на ста­рон­ках га­зе­ты «СБ. Беларусь сегодня», за што вы­каз­ваю па­дзя­ку яе га­лоў­на­му рэ­дак­та­ру Паў­лу Яку­бо­ві­чу.

Ства­рыць кі­шэн­ны да­вед­нік для ванд­роў­ні­каў Вік­та­ру Кор­бу­ту да­па­маг­лі ды­рэк­тар вы­да­вец­тва «Рыф­тур» Сяр­гей Плыт­ке­віч, ды­зай­нер Але­на Жда­ноў­ская, прад­пры­маль­нік Па­вел Бе­ра­го­віч, яго ся­бар і да­рад­ца Аляк­сандр Гіль.

Да­рэ­чы, на­быць жа­да­ны на­бор паш­то­ва­чак з бе­ла­рус­кім мяс­ці­на­мі ў Віль­ні мож­на ў вы­да­вец­тве «Рыф­тур», якое зна­хо­дзіц­ца ў Мін­ску па ад­ра­се пра­спект Пе­ра­мож­цаў, 19а. Або не­па­срэд­на звяр­нуц­ца да аў­та­ра, на­пі­саў­шы ліст на яго элект­рон­ную скры­ню:
korbutvіktar@gmaіl.com.

Ні­на ШЧАР­БА­ЧЭ­ВІЧ.

Што нам ра­іць па­гля­дзець у лі­тоў­скай ста­лі­цы журналіст «СБ. Беларусь сегодня» Вік­тар Кор­бут:

Бу­ды­нак на ву­лі­цы Да­мі­ні­ко­ну (Да­мі­ні­кан­ская), 11 вя­до­мы з 1600 го­да як улас­насць Яў­ста­ха Ва­ло­ві­ча. У ім раз­мя­шчаў­ся па­лац Па­це­яў, за­тым — Умяс­тоў­скіх. У пер­шай па­ло­ве XX ста­год­дзя на Да­мі­ні­кан­скай мес­ці­ла­ся Лі­тоў­ская кні­гар­ня, у якой ганд­ля­ва­лі лі­тоў­скі­мі і бе­ла­рус­кі­мі га­зе­та­мі і кні­га­мі. Сю­ды ра­зам за­віт­ва­лі Ян­ка Ку­па­ла і Мі­ка­ло­юс Чур­лё­ніс.

Гіс­то­рыя бе­ла­рус­кай пе­ры­ё­ды­кі ка­лісь­ці па­чы­на­ла­ся на Пі­лі­ма (За­валь­ная), 5. У до­ме, па­бу­да­ва­ным у па­чат­ку ХХ ста­год­дзя, зна­хо­дзі­лі­ся рэ­дак­цыі га­зет «На­ша ні­ва», «Го­ман», «Krynіca», «Bіelaruskaja krynіca», ча­со­пі­саў «Са­ха», «Krywіcanіn». У свой час жы­лі і пра­ца­ва­лі там Вац­лаў Лас­тоў­скі, Ян Луц­ке­віч, Аляк­сандр Ула­саў, Ста­ні­слаў Стан­ке­віч (Кні­гар). За­віт­ва­лі сю­ды Мак­сім Баг­да­но­віч, Зміт­рок Бя­ду­ля, Ян­ка Ку­па­ла, Цёт­ка, Зось­ка Ве­рас.

Вар­та зай­сці і ў кас­цёл Свя­то­га Мі­ка­лая, што на ву­лі­цы Швян­та Мі­ка­ло­я­ус (Свя­то­га Мі­ка­лая), 4, збу­да­ва­ны ў па­чат­ку XVІ ста­год­дзя. На­ба­жэн­ствы ў ім даў­ней пра­хо­дзі­лі на бе­ла­рус­кай мо­ве, а ў 20-30-я га­ды мі­ну­ла­га ста­год­дзя на­ват дзей­ні­чаў бе­ла­рус­кі хор.

Дом па ву­лі­цы Віль­ня­ус (Ві­лен­ская), 37, што быў па­бу­да­ва­ны ў кан­цы ХІХ ста­год­дзя, ад­мет­ны тым, што ў ім жыў Язэп Драз­до­віч. Тут жа раз­мя­шча­ла­ся Та­ва­рыст­ва бе­ла­рус­кай шко­лы, Бе­ла­рус­кі сту­дэнц­кі са­юз ві­лен­ска­га Уні­вер­сі­тэ­та Стэ­фа­на Ба­то­рыя, Бе­ла­рус­кая ся­лян­ска-ра­бот­ніц­кая гра­ма­да, ві­лен­скі Бе­ла­рус­кі на­цы­я­наль­ны ка­мі­тэт. У гэ­ты дом пры­хо­дзі­лі на пра­цу Бра­ні­слаў Та­раш­ке­віч, Ян­ка Па­чоп­ка, Ан­тон Вой­цік, Сы­мон Рак-Мі­хай­лоў­скі, Ан­тон Луц­ке­віч і ін­шыя.

У бу­дын­ку на Віль­ня­ус, 14, па­бу­да­ва­ным у кан­цы XVІІІ ста­год­дзя, у 1914—1915 га­дах жыў і пра­ца­ваў Ян­ка Ку­па­ла. Пэў­ны час раз­мя­шча­лі­ся рэ­дак­цыі бе­ла­рус­кіх га­зет, пра­ца­ва­лі тут Зміт­рок Бя­ду­ля, Аляк­сандр Ула­саў, Вац­лаў Лас­тоў­скі.

Аў­шрос Вар­ту (Васт­раб­рам­ская), 7а — гэ­та ко­ліш­ні ба­зыль­ян­скі кляш­тар («ба­зы­лян­скія му­ры»), па­бу­да­ва­ны ў па­чат­ку XVІІ ста­год­дзя. Да 1827 го­да ён дзей­ні­чаў як тур­ма, дзе ў свой час бы­лі зня­во­ле­ны фі­ла­ма­ты Адам Міц­ке­віч і Іг­на­цы Да­мей­ка. Тут зна­хо­дзі­лі­ся рэ­дак­цыя га­зе­ты «Бе­ла­рус­кая дум­ка», Ві­лен­ская бе­ла­рус­кая ра­да. Ме­на­ві­та па гэ­тым ад­ра­се раз­мя­шча­ла­ся Ві­лен­ская бе­ла­рус­кая гім­на­зія і Ві­лен­скі бе­ла­рус­кі му­зей.

Ёсць мер­ка­ван­не, што дом па ву­лі­цы Дзі­джоі (Вя­лі­кая), 19, 19а, быў збу­да­ва­ны ў кан­цы XVІ — па­чат­ку XVІІ ста­год­дзя і на­ле­жаў куп­цам бе­ла­рус­ка­га па­хо­джан­ня Кузь­му і Лу­ка­шу Ма­мо­ні­чам. Яны ад­кры­лі на гэ­тым мес­цы дру­кар­ню, у якой ся­род ін­ша­га быў вы­да­дзе­ны на ста­ра­бе­ла­рус­кай мо­ве трэ­ці Ста­тут Вя­лі­ка­га Княст­ва Лі­тоў­ска­га.

Бу­ды­нак на ву­лі­цы Тра­ку (Троц­кая), 1 пры­ваб­лі­вае вы­тан­ча­ным аздаб­лен­нем. Ён вя­до­мы з па­чат­ку XVІ ста­год­дзя, ка­лісь­ці на­ле­жаў гра­фам Тыш­ке­ві­чам. Іх ро­да­вы герб «Ля­лі­ва» і сён­ня аздаб­ляе фран­тон до­ма. Яго фа­сад ад­мет­ны бал­ко­нам са скульп­ту­ра­мі двух ат­лан­таў. Яў­стах Тыш­ке­віч за­хоў­ваў у гэ­тым до­ме ка­лек­цыі бу­ду­ча­га Ві­лен­ска­га му­зея ста­ра­жыт­на­сцяў. Паз­ней у ко­ліш­нім па­ла­цы зна­хо­дзіў­ся суд, дзе пра­ца­ваў ад­ва­ка­там Фран­ці­шак Ба­гу­шэ­віч.

Дом па ву­лі­цы Бар­бо­рас Рад­ві­лай­цес (Бар­ба­ры Ра­дзі­віл), 3, па­бу­да­ва­ны, маг­чы­ма, яшчэ ў XVІІ ста­год­дзі. 10 апош­ніх га­доў свай­го жыц­ця ў ім пра­вёў Ула­дзі­слаў Сы­ра­ком­ля. Тут раз­мя­шча­лі­ся Бе­ла­рус­кі ка­а­пе­ра­тыў­ны банк, Бе­ла­рус­кае ка­а­пе­ра­тыў­нае та­ва­рыст­ва «Пча­ла», рэ­дак­цыя ча­со­пі­са «Бе­ла­рус­кая борць» (яго вы­даў­цом-рэ­дак­та­рам пра­ца­ва­ла Зось­ка Ве­рас).