Так казалі і, дзякаваць Богу, па-ранейшаму кажуць беларусы, жадаючы некаму прыемнага апетыту...
Але ж самі яны на хлеб не налягаюць, шкадуючы фігуры, на соль— і пагатоў, маўляў, шкодная, асабліва — праз меру.
Вось тут можна паспрачацца, бо карысць таксама бывае! Прычым вялікая... Не верыце? Тады слухайце, што расказаў мне знаёмы пячнік. Бажыўся, што праўда!
Запрасілі яго ў суседнюю вёску печ рабіць. Справа для майстра прывычная, распачаў, кельмаю памахвае, цаглінкі кладзе. Гаспадар паблізу круціцца— то гэта падасць, то тое паднясе. Гамоняць паміж сабою... А вось гаспадыні, прычым абедзве (і свякроў, і нявестка) нешта не ў гуморы: ні з кім не размаўляюць...
Ну і няхай сабе— пячнік на іх скрозь пальцы глядзіць (яго справа печ змайстраваць), але ж вочы не завязаны. Міжволі бачыць, што маладая гаспадыня ўзялася абед гатаваць. Паставіла на пліту чыгунок, наліла вады, бульбы накрышыла, пасаліла, недзе адышлася. Тым часам свякроў яе да пліты падступілася: зазірнула ў чыгунок, пакрышыла бульбы, пасаліла...
Зразумеў майстар, што ў абед варыва каштаваць не варта, бо не аматар ён перасоленых страў. А таму, улучыўшы момант, выцер ад гліны рукі, зачарпнуў солі і... таксама пасаліў— шчодра, не шкадуючы.
Прыйшла пара палуднаваць. Гаспадыні наставілі нейкіх талерак на стол, запрасілі мужчын і самі на лаўцы паселі. Гаспадар самагонкі ў чаркі наліў, выпілі... Міску з булёнам пячнік адразу ў бок адставіў: маўляў, не буду, і ўсё тут... Салам з гурком прыкусвае, а заадно пазірае, што далей будзе.
Бачыць— гаспадыні за лыжкі ўзяліся, варыва сваё паспыталі і скрывіліся.
Сербануў гарачага і гаспадар...
— Хто саліў?— пытае ў жанчын, грымнуўшы лыжкай.
— Я, — адказваюць абедзве.
— Самі салілі, дык самі і ешце!— загадвае ён.
Тыя адразу ж схіляюцца над міскамі.
...Пасмяяўся пячнік, гледзячы на гэта і, магчыма, забыўся б. Але...
Недзе праз месяц-другі пашчасціла яму вярнуцца ў гэтую хату і зноў жа міжволі заўважыць, што многае там змянілася. Прынамсі, нявестка, стоячы ля пліты, спытала ў свекрыві:
— Мама, ты суп саліла?
— Ды не... Салі ўжо сама, а то зноўку ўдзвюх пасолім,— адказала тая, і абедзве яны засмяяліся.
Так што лішак солі і напраўду шкодны, але ж не заўжды.
Іван Курсевіч,
в. Суботнікі, Іўеўскі раён.
Выйсці замуж трэба знаць...
«З мілым рай і ў будане»,— кажуць так досыць часта і многія дзяўчаты, жанчыны... Кажуць, аж пакуль не пабачаць тое жытло, пакуль не паспрабуюць пажыць.
Мой сусед Мікола ў школе быў ледзь не першым гультаём і неслухам. «Мусіць, не будзе з яго чалавека»,— уздыхалі часам вяскоўцы. Але ж, як высветлілася, моцна памыляліся, бо пасля службы на флоце хлопца нібы падмянілі, ён, што называецца, узяўся за розум, прычым літаральна: самастойна адолеў і матэматыку, і замежную мову, змог паступіць у ваенна-марское вучылішча імя Фрунзэ, паспяхова скончыць яго...
Там жа, у горадзе на Няве, заваяваў ён сэрца тамтэйшай прыгажуні, згуляў вяселле. Праўда, вузкім колам, без сваіх бацькоў, бо яны ў тую паўночную сталіцу неяк не выбраліся. «Не пусціла», відаць, спрадвечная сялянская занятасць ды сарамлівасць. А яшчэ— надзея, што нявестка на іх не пакрыўдзіцца, прыедзе сюды, у вёску— тут і пазнаёмяцца.
І вось той доўгачаканы прыезд. Маладзіца, апынуўшыся ў вёсцы, ва ўсе вочы глядзіць на пыльную (каравул, без асфальту!) вуліцу, на драўляныя хаты з комінамі, на коней ды курэй на сметніку... Усё для яе незнаёмае, усё, як у кіно, прычым вельмі... дрэнным.
А трэба ж і ў хату зайсці, за сталом пасядзець, нечым пачаставацца. Трэба пасля гэтага, як належыць нявестцы, посуд памыць.
Гарачая вада, ёй сказалі,— у печы.
Ад аднаго толькі выгляду яе (так званай рускай, вялізнай...) маладзіцу апанаваў страх. З цяжкасцю бедная саўладала з засланкай. Жахнулася ад памераў чыгуна, які трэба было неяк выцягнуць, разгубілася, гледзячы ў качарэжнік, дзе стаялі розныя вілкі, качарга, чапяла...
І падбадзёрвалі яе новыя сваякі, і дапамагалі, а ўсё роўна... не дагадзілі: дасталося потым Міколу і за тую печ, і за прыбіральню ў двары ў выглядзе шпакоўні, і за ложак у агульным пакоі, дзе ім давялося ночыць... Завяршыўся ж гэты нявестчын маналог кароткай высновай: «Нагі маёй тут болей не будзе!»
...З-за гэтага ці не, але ж сумеснае жыццё іх пайшло наперакос і неўзабаве скончылася: Мікола і тая сталічная «фіфа» разышліся, як у моры караблі.
І адзін год пасля расстання прайшоў, і другі ніхто не сустракае капітана, ужо бывалага марскога воўка, з далёкіх паходаў. Маці ды сёстры хвалююцца, перажываюць...
А ж нарэшце навіна: едзе Мікола ў госці! І не адзін— з нявестай, дачкой... генерала!
Ад гэтага, апошняга, у маці і рукі апусціліся. Ну яшчэ б... Калі той, першай сынавай абранніцы, проста гараджанцы, тут не спадабалася, то што ўжо казаць пра гэту, генеральскую дачушку...
А «гэта», між тым, нічому не здзівілася. Павітаўшыся ды параздаваўшы падарункі радні, крутанулася да студні, сама дастала вады, весела паплёскалася ля рукамыйніка. Затым напрасілася паглядзець ды пакарміць трусоў і качак, накапала бульбы...
— Нейкая ж ты, дачушка, дужа свойская, нібы наша, вясковая, — з замілаваннем гледзячы на яе, прызнала свякроўка. — Мусіць, ты пажартавала, мусіць, няпраўда, што твой татка генерал?
— Праўда... Але ж ён, пакуль даслужыўся да гэтага звання, па гарнізонах паездзіў. А мы з мамай — за ім. Дзе толькі ні жылі... Так што я ўсяму навучылася, да ўсяго прывыкла...
А значыць, пашчасціла капітану першага рангу: хоць з другой спробы, але ж знайшоў ён спадарожніцу жыцця, згодную стварыць рай... Нават у шалашы... Абы для каханага!
Таццяна Раманава,
г. Наваполацк.
Пяць лыжак... ікры
Даўно было... «Наш тата толькі шкла не ўмее рабіць», — пасля доўгіх назіранняў прызнаў мой брат.
І тым самым — як для дзіцяці — дык досыць мудрую выснову зрабіў, бо тата наш (светлай памяці!) і сапраўды быў на ўсе рукі майстар: і шавец, і бондар, і цясляр, і сталяр... Да таго ж, што важна, — харошы. Не дзіва, што многа заказчыкаў меў — і ў ваколіцах, і ў горадзе, і сярод простага люду, і сярод начальства.
Двое, напрыклад, дзядзька Валодзя і дзядзька Вася (малыя мы іх так называлі), у Рагачове жылі. Тата ім хаты зрубіў, абсталяваў. Працы, ну вядома ж, не на тыдзень меў і нават не на месяц. А таму не дзіва, што пасябраваў ён з заказчыкамі. Ды так, што і праз гады яны дарогу да нас помнілі. Абодва (а ўжо ж розныя... Адзін — з простых вясковых хлопцаў, другі — што па адзенні, што па гутарцы — чалавек з прэзідыума) часцяком заязджалі, прывозілі розныя гасцінцы. Якія? Перафразуючы вядомы выраз: дзецям — цукеркі, бацьку — бутэльку. Бо любілі яны пасядзець...
Дык вось нейкага дня тыя дзядзькі-начальнікі заходзяць у хату. Рукаюцца з татам, тое, што прывезлі, раздаюць. Потым ставяць на стол гарэлку, паўлітровік паюснай ікры, побач кладуць батон. Мама таксама нешта з кухні прыносіць. Мужчыны рассаджваюцца за сталом, наліваюць у чаркі. Дзядзька Валодзя адразу ж бярэцца рабіць бутэрброды: намазвае на батон масла, лыжачкай накладвае ікру, падае нам, малым. Мы, вядома ж, у рот і...
Не, не сказаць, каб дужа скрывіліся,
але ж...
— Што, — смяецца дзядзька Валодзя, — не спадабалася? Вам цукеркі смачней?
«Ну яшчэ б!.. Знайшоў пра што пытацца»,— моўчкі пераглядваемся мы.
— А мне дык ікра да смаку прыйшлася, — прызнаецца госць, — прычым з першага ж разу!
Ну і далей узгадвае, як прызначылі яго на пасаду, як у хуткім часе трапіў ён на банкет, дзе ўсё раённае начальства за адным сталом сабралася. Напіткаў, расказвае, было — якіх хочаш, на выбар!.. Ну і закуска адпаведная. Дырэктар гандлёвай базы дзеля такой кампаніі нават слоічак ікры «падагнаў», частуе:
— А я ж хлопец з вёскі... Там падобных прысмакаў зроду не было: іх не тое, што не елі, нават у вочы не бачылі. Таму я і цяпер не гляджу— нечым іншым прыкусваю, смяецца дзядзька.— Бачу, дырэктару базы гэта не па нутру. Яшчэ б— ён стараўся, дэфіцыт дабываў, а тут нехта не каштуе — носам круціць ці што?
Каб высветліць гэта, бярэ ён лустачку батона, намазвае маслам, накладвае ікры, падае: на, маўляў, паспытай.
А заадно і той слоічак крыху бліжэй падстаўляе...
Як кажа цяпер сатырык Задорнаў — дарэмна ён гэта зрабіў, бо ёсць прадукты, якіх не хочацца, пакуль не пакаштуеш. А ўжо калі прылажыўся, спыніцца амаль немагчыма.
Вось і дзядзька Валодзя. З'еў ён той бутэрбродзік, рассмакаваў — захацеў яшчэ адзін. Зрабіў сабе сам, з'еў. А тут якраз чарговы тост. І чарговая чарка, — прыкусваць трэба. Дык ён той слоічак пад сябе, лыжку ў рукі і наперад: адзін раз зачарпнуў — не шкадуючы, з верхам і напрасткі ў рот, потым — другі, трэці...
Дырэктару базы ад гэтага відовішча аж млосна стала (у памяці, відаць, «Пяць лыжак заціркі» ўсплылі?). Ён давай прапаноўваць Валодзю штось іншае з закусак, а слоічак хацеў забраць... Дзядзька не аддаў. Тады дырэктар батон яму суне: на, маўляў, намазвай... «А навошта? — пытаецца Валодзя, — яно і без батона добра».
Так і «ўмяў» гэты дэфіцыт — можна сказаць, адзін...
Больш за тое — свой «подзвіг» хацеў паўтарыць: спытаў у дырэктара базы, калі гэты прадукт паступіць у продаж? Той адказаў, што цяпер не хутка... На жаль...
Прыйшлося дзядзьку апытаць ікру недзе ў Жлобіне. Заадно даведаўся кошт... І, як той казаў, тут жа зразумеў, чаму ікра «не паступае» ў Рагачоў...
Адзінае: у адрозненне ад таго дырэктара, дзядзька Валодзя наконт грошай не такі скупы быў: любіў некага пачаставаць, пасядзець у добрай кампаніі...
І наогул абодва дзядзькі — і Валодзя, і Вася— людзьмі былі шчырымі, простымі. Іх паважалі.
А ў нашых, дзіцячых вачах і наогул з іх прыездам звязаны ці не найлепшыя ўспаміны з маленства.
Соф'я Кусянкова,
в. Лучын, Рагачоўскі раён.
Рубрыку вядзе Валянціна Доўнар.
Інтэрв'ю з алімпійскім чэмпіёнам па фехтаванні.
Прафесійна, аператыўна, па-добраму.