Добрая навіна для аматараў творчасці Алеся Адамовіча. Яшчэ летась «Звязда» распачала цыкл публікацый у падтрымку стварэння музея гэтага пісьменніка на яго малой радзіме ў пасёлку Глуша Магілёўскай вобласці (28.10.15, 6.01.16, 26.01.16). Менавіта там прайшло яго ваеннае дзяцінства, якое стала лейтматывам будучых твораў. Тут, у Глушы, ён і пахаваны. Размовы пра тое, што музей павінен быць, вяліся ўжо каля 20 гадоў. Але безвынікова. Планавалася, што ён адкрыецца летась, але і гэта не атрымалася. Рэканструкцыю аўтэнтычнага будынка — цэнтра партызанскага падполля, вакол якога адбываюцца падзеі дылогіі «Партызаны» (раманаў «Вайна пад стрэхамі» і «Сыны ідуць у бой»), з самага пачатку збіраліся рабіць за спонсарскія грошы. Па ацэнках спецыялістаў, спатрэбіцца больш за адзін мільярд рублёў, каб вярнуць гэтую пабудову да жыцця. У бюджэце такіх грошай няма, але ёсць людзі, якія лічаць справай гонару зрабіць музей пісьменніка. І цяпер з'явілася магчымасць рэалізаваць гэты праект. Пры аддзеле ідэалагічнай работы, культуры і па справах моладзі Бабруйскага райвыканкама адкрыты мэтавы рахунак на стварэнне музея. Кожны неабыякавы да ўвекавечання памяці Алеся Адамовіча зможа далучыцца да добрай справы.
«Звязда» працягвае інфармаваць чытачоў, як развіваюцца падзеі. У папярэднім нумары мы ўжо пачалі расказваць, як будуць выглядаць музейныя экспазіцыі. Сёння — працяг тэмы. Але спачатку слова тым, дзякуючы каму гэтая ідэя пачала ўвасабляцца ў жыццё.
Начальнік галоўнага ўпраўлення ідэалагічнай работы, культуры і па справах моладзі Магілёўскага аблвыканкама Андрэй Кунцэвіч:
— Ідэя аб стварэнні музея нашага славутага земляка абмяркоўваецца даўно. Таму сімвалічна, што менавіта ў Год культуры прынята канчатковае рашэнне: музею быць. Сродкі будзем збіраць на гэту добрую справу ўсёй грамадой. Мы спадзяёмся падключыць прамысловыя прадпрыемствы, прыватных спонсараў, грамадскасць і ўсіх, хто не абыякавы да творчасці геніяльнага чалавека, які па праву з'яўляецца нацыянальным гонарам Беларусі.
Старшыня Беларускага добраахвотнага таварыства аховы помнікаў гісторыі і культуры Антон Астаповіч:
— Адкрыццё рахунку — вялікая справа, гэта вельмі паспрыяе адкрыццю музея. Некалькі гадоў таму мы на спонсарскія грошы пачалі падрыхтоўку праектна-каштарыснай дакументацыі. Зараз паявілася добрая магчымасць яе дапрацаваць і прыступіць да капітальнага рамонту будынка. Будзем актыўна ўдзельнічаць у рэалізацыі праекта і заахвочваць іншых. Будзем прыцягваць прадстаўнікоў беларускага бізнесу, якія падтрымліваюць значныя беларускія культурныя праекты.
Музей абавязкова будзе запатрабаваны, у гэтым можна не сумнявацца. Кажу гэта як сузаснавальнік турыстычнага прадпрыемства. Ужо сёння мы робім маршруты ў Бабруйскі раён з заездам у Глушу. 13 сакавіка будзе чарговая вандроўка туды з наведваннем магілы Адамовіча. Калі ў Глушы запрацуе музей, у маршрута з'явіцца зусім іншая сэнсавая нагрузка.
У стылі нон-фікшн
Алеся Адамовіча лічаць бацькам жанру нон-фікшн (дакументальнага) у беларускай літаратуры. Ён вельмі магутна перадаў у сваіх творах усю трагедыю нямецка-фашысцкай акупацыі. «Ні адзінаю літарай не лгу», — спяваў Высоцкі. Гэтыя словы вельмі трапна характарызуюць творчасць Адамовіча. Лёс звёў іх менавіта дзякуючы Глушы. Бо тыя песні, якія Уладзімір Высоцкі напісаў да фільмаў «Вайна пад стрэхамі» і «Сыны ідуць у бой», з'явіліся пасля яго размоў з аўтарам пра мужнасць жыхароў гэтага пасёлка — прататыпаў экранных герояў.
Назва музея «Вайна пад стрэхамі» — ідэя дачкі Алеся Адамовіча — Наталлі.
— Хацелася б, каб кожны з першых секунд мог перажыць тыя эмоцыі, што і героі раманаў, — кажа яна. — Трэба, каб музей ужо з парога пачынаў гаварыць. Кожны метр памяшкання, кожны кавалачак сцяны будзе расказваць пра «Вайну пад стрэхамі». Фонам могуць гучаць песні Высоцкага, якія ён напісаў да кінастужак. Трэба будзе аднавіць кавалачак аптэкі тых часоў. Павінен быць куток, які раскажа гісторыю Глушы і яе жыхароў. Бабуля пакінула свае ўспаміны. Там — канкрэтныя імёны і прозвішчы. Ганна Мітрафанаўна была актыўнай удзельніцай Глушанскага падполля з верасня 1941 года. Як загадчыца мясцовай аптэкі, яна прывозіла з Бабруйска медыкаменты і забяспечвала імі партызан атрада імя Кірава, разам са сваімі дзецьмі выконвала розныя заданні і даручэнні. Сябры бацькі ведаюць, што ў яго было два дні нараджэння. Афіцыйны — 3 верасня 1927 года і неафіцыйны — 3 жніўня 1926 года. Пацвярджэнне я знайшла ў запісной кніжцы бабулі. Яна вельмі баялася, што немцы забяруць сына ў Германію, як іншых маладых дзяўчат і хлопцаў. Немцы ўвесь час падазравалі яе ў сувязі з падпольшчыкамі, кожны крок быў пад кантролем, але ёй шчасціла. Жыццё праходзіла ў трохкутніку: аптэка, цераз дарогу дом, дзе Адамовічы здымалі кватэру, а побач — нямецкая камендатура. Да вайны там была бальніца, дзе працаваў дзед. У «Vіxі» (Пражыта) бацька піша, што ён падлеткам залазіў на дах і бачыў, што робіцца ў камендатуры.
— Кожны музей цікавы перш за ўсё сваімі экспанатамі. Якія можна будзе ўбачыць менавіта тут?
— Ёсць запісныя кніжкі, рукапісы, мэбля, адзенне — прадметаў, якія належалі бацьку і сям'і, хапае. І гэтым у свой час зоймецца спецыяліст. Будзе прадумана канцэпцыя музейнай экспазіцыі і выбраны прыярытэты. Наогул можна зрабіць шмат блокаў.
Вось рукапісы рамана. Гэта сцэнарый, які ён пісаў у агульных сшытках. А гэта дакумент, які пацвярджае, што ён скончыў вышэйшыя сцэнарныя курсы. Кнігі, падпісаныя маці як партызанцы. Пласцінкі Высоцкага. Фота, зробленыя падчас здымак фільма. Песні, якія могуць гучаць. Усё, што датычыцца гэтай тэмы, ёсць.
Захавалася кашуля, у якой тата разам з Уладзімірам Калеснікам і Янкам Брылём збіраў матэрыял да кнігі «Я з вогненнай вёскі». Гэту тэму таксама нельга не закрануць. І кашуля будзе дарэчы. Можна зрабіць акцэнт на фільме «Ідзі і глядзі». Круціць па крузе 30 кадраў на кінапраектары, каб можна было ўявіць момант здымак. Можна паказаць, як бацька вандраваў па ўсім свеце. У мяне ёсць кіёк, з якім ён разам з сябрам Кіслікам прайшоў дзясяткі кіламетраў уздоўж Волгі. Там напісана, дзе яны былі. А яшчэ ў таты былі любімыя ручкі з чарніламі. Ён прывозіў іх адусюль. Мы нават у труну яму паклалі акуляры і ручку. І нумар часопіса «Нёман», дзе быў надрукаваны яго апошні твор «Vіxі», які ён пісаў літаральна пад кропельніцай. Часопіс, на жаль, ён ужо не паспеў пабачыць.
Даведка «Звязды»
Пісьменнік, сцэнарыст, публіцыст, грамадскі дзеяч, прафесар, доктар філалагічных навук, член-карэспандэнт АН БССР, лаўрэат Дзяржаўнай прэміі БССР імя Якуба Коласа, прэміі Міністэрства абароны СССР за кнігу «Хатынская аповесць», Алесь Адамовіч шмат чаго паспеў зрабіць у сваім жыцці. Сярод ганаровых узнагарод — медаль «Партызану Вялікай Айчыннай вайны», ордэны «Знак Пашаны», Айчыннай вайны 2-й ступені, Працоўнага Чырвонага Сцяга. З 1953 года Алесь Адамовіч друкаваўся як крытык, з 1960 як празаік і публіцыст. Яго творы перакладзены на 21 мову свету. Ён — аўтар дылогіі «Партызаны», «Хатынскай аповесці», «Карнікаў», іншай мастацкай прозы. У суаўтарстве з ім напісаны «Блакадная кніга», «Я з вогненнай вёскі». Па яго творах зняты мастацкія і дакументальныя фільмы «Вайна пад стрэхамі», «Сыны ідуць у бой», «Франц+Паліна», «Я з вогненнай вёскі», «Ідзі і глядзі». Да трох першых сцэнарыі напісаны непасрэдна аўтарам, да двух астатніх — у суаўтарстве.
Фота аўтара і з архіва Наталлі Адамовіч
З мінулага тыдня ў Беларусбанку працуе рахунак, на які можна рабіць дабрачынныя ахвяраванні:
р/р 3642129272326 у філіяле 703
ААТ СБ «Беларусбанк», код 706 г. Бабруйск, 701226324 УНП.
Прызначэнне плацяжу «Для вырабу праектна-каштарыснай дакументацыі і рэканструкцыі будынка ў пасёлку Глуша пад музей Алеся Адамовіча».
А разам з імі навучанне, сацпакет і нават жыллё.
Беларусь — адзін з сусветных лідараў у галіне здабычы і глыбокай перапрацоўкі торфу.
«Мы зацікаўлены, каб да нас прыязджалі».
