На самым ускрайку свету

Гэтая вершаваная падборка знаёміць беларускіх чытачоў з творчасцю некалькіх маладых паэтаў Арменіі. Аруцюн Авакімян, Марыам Карапецян, Ншан Абасян, Рузанна Васканян, Эдуард Арэнц… Кожны з іх паспеў выдаць дзве-тры кніжкі, якія былі заўважаны не толькі аматарамі паэзіі, але і крытыкай. Адзначу таксама, што шэраг іх твораў быў перакладзены на іншыя мовы. Думаю, што і беларускі чытач знойдзе ў іх творчасці нямала прыцягальнага, сугучнага яго душы.

Эдвард Мілітанян, старшыня Саюза пісьменнікаў Арменіі

---

Аруцюн Авакімян

Нарадзіўся ў Ерэване ў 1990 годзе. Скончыў медыцынскі каледж па спецыяльнасці фармацэўт, а таксама Ерэванскую дзяржаўную акадэмію мастацтваў па спецыяльнасці мастак-мадэльер. Член Саюза пісьменнікаў Арменіі. Друкаваўся ў армянскіх і расійскіх літаратурных часопісах. Аўтар паэтычнага зборніка на армянскай мове «Калі мы перасталі маліцца». Перакладзеныя на англійскую мову вершы друкаваліся ў анталогіях «IN THE BEGINNING», «CONTEMPORARY ARMENIAN POETRY». Прызёр літаратурнага конкурсу «Маленькі прынц» (2009—2012), фіналіст «Ілля-прэміі» (2009). Лаўрэат некалькіх літаратурных прэмій.

 

Я дараваў табе, Мічурын…

Я плод дрэва, што ты калісьці прышчапіў,

Яблыні чужы, для абрыкоса няздатны,

Ды такі жаданы для слюнявых іклоў.

Іду па маскоўскіх вуліцах,

Услед мне крычаць: чорны, чорны,

Я апрануў бялюткі касцюм,

Я быў празрыстым у Ерэване,

Мяне не заўважаў дырэктар у дні выдачы заробку,

Родныя пасля прагулянкі,

Нават Усявышні мяне часам не заўважаў,

Хоць я маліўся яму шчыра, душу да дна адкрываючы,

Мінак з зоркім вокам Кутузава,

Мінак, што перамог Напалеона,

Так і не ўбачыў мяне блізарукім вокам мінулага,

Я не адзін, у маіх думках пакаленні ад Ноя і да сённяшніх дзён,

У клетках — пакаленні пасля сённяшняга дня.

Я, праўнук кулака Аруцюна,

Я, унук камуніста Завена,

Я, сын натхнёнага незалежнасцю Армена,

Я не велікан ні як Напалеон, ні як Кутузаў.

Я глухі мураш,

Я сляпы мураш,

Уверх паўзу па зялёным сцябле сланечніка,

Вам мяне не завабіць, вам не спыніць мяне,

Я ўмею маўчаць на мове малітвы…

Я дараваў табе, Мічурын…

 

***

Зімнім днём

Адна старая

Ў чорнай вопратцы

Ля дома

Сіты доўга прадавала.

І гукала:

Сіты, сіты!

Снег кружыў,

І мне здалося,

Быццам неба ў чорнай хустцы

Соль прасейвае праз сіта —

Раны беднасці прысыпаць…

Ды было ў маіх кішэнях

Дзірак шмат,

Нібыта ў сіце,

Сіта я купіць не змог…

І пайшла ні з чым старая,

А вятрыска,

Падшыванец,

Паляцеў услед жанчыне,

Што ішла хадой нямоглай,

Паўтараючы са здзекам:

Сі-ты, сі-ты,

Сі-ты, сі-ты…

 

***

На самым ускрайку свету

Ад ерэванскай спёкі —

Кап-кап васковыя хмары,

А я, быццам муха,

Скок-скок па вуліцах,

Дзе столькі смуроду…

Шафёрскай лаянкай вакол

Паветра напоўненае,

Людзі змарыліся

Быць людзьмі,

І кап-капаюць

Васковыя вочы…

 

***

З гукам электрапілы прыходзіць

Восень да мяне на радзіму,

Адлятаюць птушкі бяздомныя,

Застаюцца птушкі бяздомныя,

Тыя, што крылаў не маюць…

Няма пілы, але яны ўмеюць марыць…

---

Марыам Карапецян

Нарадзілася ў 1987 годзе ў Арменіі. У 2004 годзе паступіла на факультэт журналістыкі Ерэванскага дзяржаўнага ўніверсітэта. З 2010 года выкладае на гэтым факультэце. Летась абараніла кандыдацкую дысертацыю, атрымаўшы ступень кандыдата філалагічных навук. У 2014 годзе выйшаў яе першы зборнік вершаў — «Палотны для мірных дзён». Аўтар казак, эсэ, навуковых артыкулаў.

 

***

Мы адзін аб адным ведаем

гэтыя словы крохкія,

наш візіт у раніцу

вакол тых жа слоў круціцца.

Гісторыі збіраем

для нашых вачэй,

тыя, што доўга застаюцца

ў вачах.

Мы так мала ведаем,

толькі ўмела,

і дні нашыя з густам перасякаюцца…

 

***

Кожную ноч

ты з маёй палічкі

здымала ружу

сухую.

Я, мая лепшая цярплівасць,

гэтыя сем’і

для малітваў

і рэчы з густам

суцэльныя…

 

Час прыходу паэзіі

Гісторыя:

калі зможаш,

для чужынцаў і мясцовых.

Узор спелай пшаніцы,

паўнацэнны, чужы і поўны.

Судакранаецца паміж сабой гэтае хараство:

вонкавымі бакамі

з аксамітавымі сонцамі.

Вось думкі, якія змірыліся,

гаворкі чужынцаў,

вось памылковыя погляды.

Сустракаюцца

гэтыя чужынцы

ў гісторыях…

---

Ншан Абасян

Нарадзіўся 6 кастрычніка 1985 года ў Арменіі. Скончыў факультэт армянскай філалогіі Армянскага дзяржаўнага педагагічнага ўніверсітэта імя Х. Абавяна. Аўтар трох кніг вершаў на армянскай мове — «Аўторак», «Абрыкосавае дрэва», «Іншая цішыня». Удзельнік міжнароднага фестывалю паэзіі ў Генуі, іншых міжнародных літаратурных фэстаў. Працуе рэпарцёрам на «Шогакат ТВ».

 

Перад дажджом

Неба навісла з балкона;

на лесвіцы скамянела кветка;

панурая цішыня…

 

***

Сумнае шапаценне дрэва пад дажджом,

зеляніна лістоты раздзірае сэрца…

 

***

Занядбаны балкон,

вецер разгойдвае арэлі…

 

Пасля дажджу

Шоргат пшанічнага поля пад ветру пяшчотай,

Водар вільготнай зямлі…

 

***

Эстэр басанож прайшла праз трапічны сад,

лёгка слізгануў па кветках саламяны падол…

Недасягальны свет…

 

***

На чырвоных скалах застыла ў маўчанні сонечная цішыня…

Адзінокая кветачка скамянелай абочыны…

Шлях пілігрымаў…

 

***

Адно крысо сонца на вільготных каменьчыках,

Другім крысом яно загулялася з раўчуком…

 

***

Вось апусцілася ноч на ваколіцы Храма…

Ды на грудзях цішыні затаіўся цвыркун…

---

Рузанна Васканян

Нарадзілася ў 1989 годзе ў Ерэване. Аспірантка філалагічнага факультэта Ерэванскага дзяржаўнага ўніверсітэта. Член Саюза пісьменнікаў Арменіі. Друкавалася ў армянскай літаратурнай перыёдыцы і агульных зборніках. Мае дзве кнігі паэзіі — «Празрыстыя дажджы» і «Пазней, яшчэ пазней». Лаўрэат шэрагу прэмій, у тым ліку і Моладзевай прэзідэнцкай прэміі (2008). Перакладае з рускай і англійскай моў на армянскую.

***

Горад, узрадуйся,

мяне больш няма…

Я даўно не баюся ўжо зграі, мой Бог,

я баюся ваўкоў-адзіночак,

што па чарзе нападаюць,

я баюся, што не хопіць сілы…

Горад, узрадуйся,

апладзіруй, танцуй,

мяне больш няма…

За сабой абяцаю не плакаць,

нават калі б пажадала,

то наўрад ці змагла б,

таму што ўсе слёзы мае,

мае рукі і ногі, што следам ідуць,

горад мой, ты павёў за сабой…

Хто ж зможа мяне пакахаць

такую раздзёртую на кавалкі

(ваўкі-адзіночкі — не зграя — па мне прайшліся),

хто ж такую аслеплую зможа мяне пакахаць,

такую, што не мае ні рук, ні ног…

Горад, хто за мяне праліваць стане слёзы…

Не, ты ўзрадуйся, горад,

я заплачу…

…хоць і без слёз…

 

***

Няма — я кажу — ні ночы

і ні дня,

ёсць толькі ты.

 

У люстраным адбітку раблюся дарослай:

ты глядзіш на мяне,

на цябе пазіраю,

затым — толькі пустэча небыцця.

 

Састрыгчы хачу валасы свае,

каб непадобнай быць, непаўторнай,

але з мяне пасмяешся ты:

і так ужо збылася мара мая.

Затым — толькі пустэча небыцця.

 

Акрэсліваю кругі,

яны замкнуцца там,

дзе пачаліся,

дзе ты,

а я — па за кругам:

а можа, я і ёсць сама акружнасць.

Затым — толькі пустэча небыцця.

Няма — я кажу — ні ночы і ні дня…

 

***

Ты ўсміхаешся так пяшчотна,

калі табе трэба зманіць…

і я складваю ў канверт

свае сэрца, рукі, вочы

і адсылаю ў невядомым напрамку.

І ў нязграбных літарах нейкая маленькая дзяўчынка

хавала свае маленькія вёсны,

калі ў дзесяць вечара лялька, якую паклалі на крэсла,

зноўку пачынала маніць, усміхаючыся ўсмешкай тваёй…

Ты ўсміхаешся так пяшчотна,

калі табе трэба зманіць…

Ты не ведаеш, як пакутуе маўчанне,

што схаванае ў скрыні,

калі… паўсюдна стаіць цішыня.

Ты не ведаеш, што адчувае раздзёрты прамень світанку,

радасць цялеснага колеру

вясёлкі пасля дажджу.

Ты не ведаеш, што шукае адзінокі цень незнаёмца

ў позірках мінакоў…

Ты ўсміхаешся так пяшчотна,

калі табе трэба зманіць…

І вечар кожны ў куточку пакоя

нейкая маленькая дзяўчынка

ў канверце без адраса сэрца знаходзіць сваё,

і кожны вечар дзесяцігадовая лялька

зноўку пачынае маніць, усміхаючыся ўсмешкай тваёй…

---

Эдуард Арэнц

Нарадзіўся ў 1981 годзе. Скончыў факультэт арабскай мовы і літаратуры ў Каірскім дзяржаўным універсітэце і факультэт усходазнаўства ў Ерэванскім дзяржаўным універсітэце. Аўтар шасці паэтычных зборнікаў. Член Саюза пісьменнікаў Арменіі. Лаўрэат шматлікіх літаратурных прэмій. Вершы перакладзены на 45 моў свету.

 

***

Ван Гог пазбавіў сябе вуха,

яно яму было непатрэбнае:

ён ужо чуў Генія.

 

Аль-Маары ў жыцці пабачыў столькі,

што вочы для яго

сталі не вельмі і патрэбнымі.

 

У Чарэнца няма магілы,

бо ён

не памёр аж да гэтага часу.

 

Я вітаюся левай рукой,

таму што правай

я павітаўся ўжо з Богам…

 

Магдаліна

Вярні мне камяні,

што я кінуў у цябе:

у сценах маёй спальні ёсць шчыліны,

а ў іх — пустэча…

 

Адпачынак, якога не было

І яшчэ раптоўна,

гуляючы ў хованкі, —

 

калі чатырнаццацігадовы падлетак

уласную дамавіну знаходзіць

на гарышчы…

 

Гэтае месца, што ўзнікла з гульняў

лёсу,

і гэтае неспякотнае красавіцкае лета

з яго апечанага і пякучага дзяцінства…

 

Ну і што ж яму рабіць?

Ці ўвайсці туды? Ці схавацца?

Ці збегчы?

 

Малітва

Ты снішся Усявышняму ў сне:

два субяседнікі перад ім —

узмах тваёй кісці і птушка вядуць свой маналог…

 

Охра до мажор

Па няспешных каранях ночы ўверх

кругла-кругла набліжаюцца

заручыны світанку,

якія разводзяцца

паміж трохкутным песцікам кветкі,

дзе соль з’ядае шкілет рыбы

ў печані рыбака.

 

З тугі

цёмных водаў памірае

падсвядомасць Перадвелікодных

пятніц.

 

Перад дзвярыма

я агаляюся ад сябе,

і ад майго голасу застаецца

 

подпіс у стылі Іісуса —

на росах світанку…

 

З армянскай. Пераклад Генадзя Аўласенкі