Вы тут

Пра гэта сказана ў Праграме пяцігодкі


Эксперты каментуюць праект Асноўных палажэнняў Праграмы сацыяльна-эканамічнага развіцця Беларусі на 2016—2020 гады


Рынак працы — пад кантролем

Забяспечыць эфектыўную занятасць насельнiцтва — адна з прыярытэтных дзяржаўных задач. Шмат увагi пытанням працаўладкавання плануюць надаваць i ў наступную пяцiгодку. Пра актуальнасць захадаў у сферы занятасцi, прадугледжаных праектам Праграмы сацыяльна-эканамiчнага развiцця Беларусi на 2016—2020 гады, расказвае першы намеснiк мiнiстра працы i сацыяльнай абароны Андрэй ЛАБОВIЧ.

—  Андрэй Валянцiнавiч, згодна з праектам праграмы, афiцыйна зарэгiстраванае беспрацоўе будзе ўтрымлiвацца ў межах двух працэнтаў ад колькасцi эканамiчна актыўнага насельнiцтва. Наколькi сёння ўдаецца рэгуляваць гэты паказчык?

—  У вынiку рэалiзацыi палiтыкi занятасцi ў Беларусi захоўваецца кантраляваная сiтуацыя на рынку працы. Узровень зарэгiстраванага беспрацоўя на працягу 10 гадоў утрымлiваецца ў сацыяльна дапушчальных межах — да 1,5 працэнта ад эканамiчна актыўнага насельнiцтва, а ў 2012—2014 гадах — 0,4-0,5 працэнта. Сёння ўзровень беспрацоўя хоць i крыху павялiчыўся да 1,1 працэнта, ён у нас адзiн з самых нiзкiх у СНД. У Расiйскай Федэрацыi на канец красавiка 2016-га гэты паказчык складаў 1,4 працэнта.

Цяперашнi ўзровень беспрацоўя з'яўляецца аптымальным для развiцця канкурэнцыi за працоўнае месца, што стымулюе работнiкаў павышаць свой прафесiяналiзм. Пры гэтым наймальнiку прадастаўлена магчымасць выбару найбольш квалiфiкаваных кадраў.

—  Праграма таксама абяцае стварыць максiмальна спрыяльныя ўмовы для самазанятасцi насельнiцтва...

—  Сёння грамадзяне зацiкаўлены ў адкрыццi сваёй справы, а служба занятасцi дапамагае iм у гэтым. Дзейным заканадаўствам вызначаны формы i парадак садзейнiчання беспрацоўным у арганiзацыi прадпрымальнiцкай i рамеснiцкай дзейнасцi, дзейнасцi ў сферы агра- i экатурызму. Беспрацоўным прадастаўляюцца субсiдыi ў памеры 11-разовай велiчынi бюджэту пражытковага мiнiмуму ў сярэднiм на душу насельнiцтва, а калi яны пражываюць у малых гарадах з высокiм узроўнем напружанасцi на рынку працы цi ў сельскiх населеных пунктах — 15 БПМ. Калi ж будучая прадпрымальнiцкая дзейнасць звязана з укараненнем навуковых даследаванняў i распрацовак, памер субсiдыi роўны 20 БПМ.

За перыяд з 2011 года фiнансавую падтрымку ў арганiзацыi ўласнай справы атрымалi каля 12 тысяч беспрацоўных.

—  Сярод задач на наступную пяцiгодку — павышаць мабiльнасць рабочай сiлы, пераразмяркоўваць кадры ў рэгiёны з дэфiцытам працоўных рэсурсаў. Як сёння наладжана гэта дзейнасць?

—  У мэтах стымулявання працоўнай мабiльнасцi грамадзян створаны Агульнарэспублiканскi банк вакансiй, у якiм акумулююцца звесткi аб наяўнасцi свабодных месцаў на прадпрыемствах рэспублiкi, у тым лiку i з магчымасцю прадастаўлення жылога памяшкання. Банк вакансiй дынамiчны, яго актуалiзацыя адбываецца некалькi разоў на дзень.

Функцыянуе механiзм па перасяленнi грамадзян з лiку беспрацоўных i членаў iх сем'яў на новае месца жыхарства i працы з прадастаўленнем наймальнiкам жылля. Беспрацоўным, якiя заключаюць адпаведны дагавор са службай занятасцi i прадпрыемствам, выплачваюць грашовыя сродкi ў памеры 7-разовай велiчынi БПМ, а пры перасяленнi з гарадоў у малыя i сярэднiя гарадскiя паселiшчы, у сельскую мясцовасць, а таксама ў гарады-спадарожнiкi — у памеры 9 БПМ. Апроч таго, кампенсуюць выдаткi на пераезд беспрацоўнага i членаў яго сям'i (затраты на праезд, перавозку маёмасцi, сутачныя за час знаходжання ў дарозе).

За мiнулую пяцiгодку матэрыяльную дапамогу ў перасяленнi на новае месца жыхарства i працы атрымалi амаль 1,5 тысячы сем'яў незанятых грамадзян.

У цэлым рэалiзацыя Праграмы сацыяльна-эканамiчнага развiцця Беларусi на 2016—2020 гады будзе скiравана на далейшае забеспячэнне збалансаванасцi попыту i прапановы рабочай сiлы, павышэнне якасцi працоўных рэсурсаў i росту канкурэнтаздольнасцi спецыялiстаў. Плануецца стымуляваць эканамiчную актыўнасць насельнiцтва i ўцягваць у працоўную дзейнасць iнвалiдаў, жанчын, якiя маюць малалетнiх дзяцей, павышаць прэстыж рабочых прафесiй сярод моладзi.

Наталля ЛУБНЕЎСКАЯ

lubneuskaya@zviazda.by



Кожны з нас хоча ведаць, што будзе заўтра, як і ў якіх умовах ён будзе жыць. Мы папрасілі старшыню Мінгарвыканкама Андрэя Шорца пракаменціраваць асобныя палажэнні праекта праграмы сацыяльна-эканамічнага развіцця Беларусі на 2016-2020 гады, якія самым непасрэдным чынам могуць закрануць штодзённы побыт жыхароў сталіцы.


Будуць будавацца «разумныя дамы»

Праект праграмы сацыяльна-эканамічнага развіцця Беларусі на 2016-2020 гады прадугледжвае зрабіць сістэму «разумны дом» стандартам для новых дамоў і кватэр. У сувязі з гэтым, паводле слоў Андрэя Шорца, колькасць спажыўцоў дадзенай паслугі ў Мінску плануецца павялічыць. Гэта значыць у бліжэйшыя гады будуць будавацца дамы, у якія будзе праводзіцца оптавалакно з рознымі датчыкамі.

«Разумны дом» уяўляе сабой сістэму хатніх прылад, здольных выконваць дзеянні і вырашаць пэўныя задачы без удзелу чалавека. Напрыклад, гэтыя прылады могуць аўтаматычна ўключаць і выключаць святло, карэкціраваць працу ацяпляльнай сістэмы або кандыцыянера, аўтаматычна апавяшчаць аб узгаранні або працёку вады. А «разумныя разеткі» дадуць магчымасць дыстанцыйнага кіравання (падачы або адключэння напружання) працы ўключаных у сетку бытавых электрапрыбораў.

Сучасныя «разумныя дамы» бяруць на сябе і ахоўную функцыю. Яны здольныя абараняцца ад пранікнення ў іх старонніх людзей — з дапамогай відэаназірання і сігналізацыі. Таксама яны могуць уключаць час ад часу святло, музыку ці, напрыклад, гукі сабачага брэху, імітуючы тым самым наяўнасць жыцця ў доме. Калі ж пранікненне адбудзецца, сігнал аб гэтым адразу ж будзе пасланы не толькі ў міліцыю ці прыватнае ахоўнае агенцтва, але і ўладальніку дома.

Гэтую паслугу прапануе Белтэлекам. Спецыялісты сцвярджаюць, што «разумны дом» — выгадная сістэма, якая дазваляе эканоміць на асвятленні да 40% і на ацяпленні — да 30%. Зрэшты, па словах мінскага мэра, жыхары сталіцы самі змогуць прааналізаваць, ці дазваляе «разумны дом» аптымізаваць выдаткі.

Колькасць «разумных дамоў» будзе залежаць ад попыту. Пакуль ён невысокі. Тым не менш, як сцвярджае Андрэй Шорац, раней, напрыклад, былі вельмі дарагімі мабільныя тэлефоны і камп’ютары. Цяпер гэтыя прылады ёсць практычна ў кожнага жыхара нашай краіны. Тое ж самае, на яго думку, будзе і з сістэмай «разумны дом». Не за гарамі час, калі яна стане даступнай кожнаму.

Улады задумваюцца, як перасадзіць мінчан з асабістага аўто ў аўтобус

Значная частка жыцця сталічнага жыхара звязана з перамяшчэннем — на аўтамабілі або на грамадскім транспарце. Прычым, на думку экспертаў, ад таго, наколькі яно хуткае і зручнае, амаль на траціну залежыць якасць жыцця гараджан.

У Мінску ў апошнія гады лавінападобна расце колькасць аўтамабіляў, што ў сваю чаргу правакуе ўзнікненне затораў на дарогах. Да таго ж, многія беларусы, купіўшы машыну, не лічаць неабходным траціцца на паркоўку. Платныя паркінгі стаяць амаль пустыя, затое зялёныя зоны ў дварах застаўленыя аўтамабілямі.

Што тычыцца пробак у класічным разуменні, то старшыня Мінгарвыканкама лічыць, што ў Мінску іх няма, хоць узровень аўтамабілізацыі ў нашай сталіцы вышэйшы, чым у Маскве ці, напрыклад, Пекіне. Так, на 2 млн насельніцтва Мінска прыпадае каля 800 тысяч аўтамабіляў, у той час як у Пекіне на 25 млн жыхароў — толькі 6 млн аўтамабіляў.

Тым не менш, агульнаеўрапейская тэндэнцыя на сённяшні дзень — палітыка стымулявання гараджан карыстацца больш грамадскім транспартам, чым асабістым. І, як адзначыў Андрэй Шорац у ходзе нядаўняй прамой лініі з мінчанамі, Мінгарвыканкам таксама думае над гэтым пытаннем.

Тут, па словах мэра, ёсць розныя спосабы. Можна павялічыць хуткасць перамяшчэння грамадскага транспарту за кошт выдзялення асобных палос для аўтобусаў і тралейбусаў. (Дарэчы, у новым генплане Мінска закладзены такія асобныя палосы на асноўных магістралях — заўв. Аўт.).

Можна пашырыць зону платных парковак і абмежаваць доступ чужых машын у двары жылых дамоў. З гэтай мэтай сталічныя ўлады плануюць дазволіць мінчанам ўсталёўваць шлагбаўмы на ўездах у двары шматпавярховых жылых дамоў.

Усе варыянты вырашэння праблемы, па словах Андрэя Шорца, пралічваюцца. Але, як адзначыў мэр сталіцы, рашэнне многіх пытанняў залежыць не толькі ад эканомікі, але і ў першую чаргу ад ментальнасці людзей.

«На жаль, менталітэт у нашых людзей такі, што большасці трэба абавязкова пад'язджаць на аўтамабілі прама да працы ці да пад'езда дома, Прывяду толькі адзін прыклад. Перахопліваючая стаянка на 150 машына-месцаў практычна ўвесь час пустуе, занята ад сілы 10 месцаў. Хоць пакінуць аўтамабіль тут з 8 раніцы да 8 вечара можна ўсяго за 5,5 тыс. рублёў, па цане кошту талончыка», — сказаў Андрэй Шорац.

Дарэчы, зараз у Мінску працуюць 24 платныя паркоўкі на 1739 месцаў. Да канца года колькасць такіх машына-месцаў плануецца павялічыць да 2 тысяч.

Святлана БУСЬКО

busko@zviazda.by



Паводле праекта Асноўных палажэнняў Праграмы сацыяльна-эканамічнага развіцця Беларусі на 2016—2020 гады галоўная мэта дзяржаўнай экалагічнай палітыкі — стварэнне ўмоў для ўстойлівага выкарыстання прыродных рэсурсаў і зніжэння антрапагеннай нагрузкі на навакольнае асяроддзе. І сёння многія спецыялісты ўпэўнены — ажыццявіць гэтыя планы немагчыма без укаранення ў розныя сферы нашага жыцця прынцыпаў "зялёнай" эканомікі.

Наколькі вялікі шлях у гэтай вобласці ўжо прайшла наша краіна? Якія кірункі экалагізацыі эканомікі стануць асноўнымі ў найбліжэйшыя гады? На гэтыя і іншыя пытанні "Звязды" адказаў міністр прыродных рэсурсаў і аховы навакольнага асяроддзя Рэспублікі Беларусь Андрэй КАЎХУТА.

— Андрэй Марленавіч, "зялёная" эканоміка названая своеасаблівым рэгулятарам паміж экалагічнымі і эканамічнымі інтарэсамі краіны...

— Беларусь разглядае гэты кірунак як стратэгічны метад рашэння сістэмных праблем, праблем забеспячэння бяспекі прыродных рэсурсаў, занятасці насельніцтва, канкурэнтаздольнасці ў цэлым. "Зялёная" эканоміка актыўна развіваецца ў свеце. У яе аснове — інавацыйныя энергаэфектыўныя, альбо "зялёныя", тэхналогіі: яны кардынальна мяняюць прадукцыю, тэхналогіі і паводзіны спажыўца. Іншымі словамі, пры пераходзе на чыстыя тэхналогіі з'яўляюцца новыя рабочыя месцы, выпускаецца экалагічная прадукцыя, адпаведна паляпшаюцца здароўе насельніцтва і бізнес-клімат. Павялічваецца доля чыстага, напрыклад, электрычнага, транспарту. Да канца 2016 года мы распрацуем Нацыянальны план дзеянняў па ўкараненні прынцыпаў "зялёнай" эканомікі ў галіны народнай гаспадаркі Беларусі. Ён стане "дарожнай картай" для розных сектараў эканомікі і дазволіць выпрацаваць рашэнні, якія прывядуць да балансу паміж эканамічнымі і экалагічнымі інтарэсамі краіны.

— Апошнім часам распрацавана некалькі праграмных дакументаў па экалагізацыі эканомікі Беларусі. Якія кірункі "зялёнага" развіцця краіны з'яўляюцца прыярытэтнымі? Якія "зялёныя" праекты ўжо дзейнічаюць у Беларусі?

— Наша краіна максімальна зацікаўлена ў развіцці "зялёнай" эканомікі. Для вызначэння ўласнага шляху па экалагізацыі эканомікі Мінпрыроды рэалізуе некалькі праектаў міжнароднай тэхнічнай дапамогі. Напрыклад, праект "Тэхнічная дапамога для падтрымкі развіцця "зялёнай" эканомікі ў Беларусі" накіраваны на ўдасканаленне прававых асноў развіцця "зялёнай" эканомікі, а "Садзейнічанне пераходу Рэспублікі Беларусь да "зялёнай" эканомікі" рэалізуе практычныя мерапрыемствы. У рамках гэтых двух праектаў аналізуюцца і развіваюцца такія кірункі як дзяржаўныя "зялёныя" закупкі, экалагічныя інавацыі, сістэма экалагічнай маркіроўкі прадукцыі, арганічная сельская гаспадарка, экасістэмныя паслугі, экалагічны транспарт. Лічым перспектыўнымі "зялёнае" будаўніцтва, фарміраванне ўстойлівых "разумных" гарадоў, укараненне экалагічнага субсідавання, звязанага з адходамі вытворчасці, аднаўляльнай энергетыкай, транспартам.

Можна сказаць, "зялёная" мадэрнізацыя набірае тэмпы ў Беларусі, бо ўжо ажыццяўляюцца канкрэтныя меры па "азеляненні" эканомікі. Так, нядаўна ў заказніку "Налібоцкі" адкрылі гадавальнік для вырошчвання глушцоў. Ён дазволіць стварыць дадатковыя рабочыя месцы, штогод засяляць у дзікую прыроду да 45-70 птушак, прадаваць іх на беларускім і еўрапейскім рынках (раней мы не мелі магчымасці экспартаваць глушцоў), што дазволіць павялічыць папуляцыю ў іншых гадавальніках і аднавіць мікрапапуляцыю віду ў Еўропе.

— Арганічная сельская гаспадарка з'яўляецца адным з аспектаў "зялёнай" эканомікі. Калі ў Беларусі з'явіцца свой "арганічны" закон?

— Сёння актуальнасць экалагізацыі сельскай гаспадаркі не выклікае сумненняў. Па ініцыятыве Міністэрства прыродных рэсурсаў і аховы навакольнага асяроддзя летась Урадам быў зацверджаны Нацыянальны план дзеянняў па прадухіленні дэградацыі земляў. У краіне пачалася комплексная работа над стварэннем механізма і неабходных прававых рамак для развіцця арганічнай сельскай гаспадаркі з улікам экалагічных складнікаў. Галоўную ролю ў гэтым працэсе іграе Міністэрства сельскай гаспадаркі і харчавання Беларусі. Канцэпцыя закона "Аб вытворчасці і абароце арганічнай прадукцыі" ўжо адобрана, вядзецца работа над стварэннем праекта закона.

— Згодна з Парыжскім пагадненнем, краіны свету паступова адмаўляюцца ад выкарыстання неаднаўляльных прыродных рэсурсаў на карысць чыстай энергетыкі. Ці павялічваецца ў Беларусі доля выкарыстання "зялёнай" энергетыкі?

— Яшчэ 15 гадоў таму сектар аднаўляльнай энергетыкі быў прадстаўлены гідраэлектрастанцыямі, пераважна пабудаванымі ў часы СССР. У сучасным разуменні гэты сектар пачаў развівацца ў краіне адносна нядаўна. Сёння ў Беларусі дзейнічаюць больш за 650 установак па выкарыстанні энергіі сонца, ветру, натуральнага руху водных плыняў, біягазу, біямасы, цяпла зямлі — агульная магутнасць складае больш за 1000 МВт. Варта адзначыць, што пры росце выкарыстання аднаўляльных крыніц аб'ём атрыманай ад іх электраэнергіі ў агульным аб'ёме вытворчасці электраэнергіі ўсё яшчэ невялікі, і, па звестках Белстата за 2014 год, склаў 134 млн кВт·гадзін альбо каля 0,04% ад усяго аб'ёму электраэнергіі.

Да 2020 года доля вытворчасці першаснай энергіі з аднаўляльных рэсурсаў у Беларусі павінна складаць не менш за 6% у валавым спажыванні паліўна-энергетычных рэсурсаў. Летась у Беларусі была распрацавана Канцэпцыя энергетычнай бяспекі Беларусі на перыяд да 2035 года. Значная ўвага ў гэтым дакуменце ўдзяляецца аднаўляльным крыніцам энергіі. У адпаведнасці з прынятай канцэпцыяй да 2035 года вытворчасць электраэнергіі з выкарыстаннем аднаўляльных крыніц энергіі павінна складаць не менш за 2,6 млрд кВт·гадзін у год.

— У канцы мінулага года ў краіне былі распрацаваны Стратэгія захавання і рацыянальнага (устойлівага) выкарыстання тарфянікаў і Схема размеркавання тарфянікаў па кірунках выкарыстання на перыяд да 2030 года. Як гэтыя дакументы гарманізуюць экалагічныя і эканамічныя аспекты развіцця краіны?

— Рэалізацыя згаданых дакументаў дапаможа дасягнуць разумнага балансу паміж захаваннем і аднаўленнем натуральных балотных экасістэм і выкарыстаннем тарфянікаў для здабычы торфу, у сельскай і лясной гаспадарцы.

Так, Схема прадугледжвае размеркаванне ўсіх тарфянікаў Беларусі, агульная плошча якіх складае 2,39 млн га (больш за 11% тэрыторыі краіны), па чатырох кірунках выкарыстання: натуральныя балоты, якія падлягаюць асаблівай ці спецыяльнай ахове; фонд асабліва каштоўных відаў торфу; распрацоўваемы фонд — радовішчы, на якіх вядзецца ці плануецца прамысловая здабыча торфу; зямельны фонд — тарфянікі, што выкарыстоўваюцца для вядзення сельскай, лясной гаспадаркі і іншых відаў эканамічнай дзейнасці.

З усіх балот, якія падлягаюць асаблівай і (ці) спецыяльнай ахове, прыкладна дзве трэці ўжо маюць адпаведны ўстаноўлены прававы рэжым, адна трэць яшчэ мае патрэбу ва ўстанаўленні такога рэжыму. Аднак ужо цяпер у Схеме замацавана, што гэтыя балоты не будуць разглядацца ў якасці ўчасткаў па здабычы торфу. Гэта дзейнасць прадугледжваецца, як правіла, на парушаных тарфяніках, дзе ўжо праведзены падрыхтоўчыя работы, а таксама на якіх немагчыма ці немэтазгодна аднаўляць гідралагічны рэжым ці праводзіць паўторнае забалочванне.

Згодна са Стратэгіяй, пры выкарыстанні асушаных земляў сельскагаспадарчага прызначэння з тарфянымі глебамі неабходна будзе забяспечваць мінімальныя страты арганічнага рэчыва і захаванне ўрадлівасці глебаў.

Парушаныя тарфянікі, далейшае эфектыўнае выкарыстанне якіх немагчыма, будуць праходзіць экалагічную рэабілітацыю — другаснае забалочванне. Да 2030 года плануецца задзейнічаць у гэты працэс не менш за 75 тыс. га такіх балот.

— У свеце набірае папулярнасць канцэпцыя "зялёнага горада" — з экалагічна чыстым транспартам, паркавымі зонамі, энергаэфектыўным жыллём, высокім узроўнем перапрацоўкі адходаў. У Беларусі плануюць рэалізаваць падобны праект "Сімбія-Сіці". Што маецца на ўвазе?

— Іншымі словамі, "зялёны" горад развіваецца па прынцыпах устойлівага развіцця. Праект "Сімбія-Сіці" закранае шмат кампанентаў: мабільнасць у горадзе, кіраванне адходамі, водазабеспячэнне і каналізацыя ды іншыя. Мы паспрабуем ажыццявіць некаторыя мерапрыемствы ў Віцебску і часткова ў Брэсце. У рамках першага кампанента будзем садзейнічаць развіццю веласіпеднага транспарту і руху ў горадзе. Акрамя таго, зоймемся пытаннямі мабільнасці людзей з інваліднасцю і маламабільных груп — напрыклад, маладых мам. У рамках другога кампанента будзе ўкараняцца сістэма паасобнага збору смецця на базе шведскага вопыту. У Віцебску плануем пабудаваць завод перапрацоўцы вадкіх і біяраскладальных камунальных адходаў у біягаз. Пры гэтым грамадскі транспарт будзе пераводзіцца якраз на гэты від паліва. У Брэсце будзе працягвацца рэканструкцыя ачышчальных збудаванняў.

Кацярына РАДЗЮК

Фота Анатоля КЛЕШЧУКА



У жылкамгасе здаровай канкурэнцыі не баяцца

Жыллёва-камунальнай сферы ў праекце Асноўных палажэнняў Праграмы сацыяльна-эканамічнага развіцця Рэспублікі Беларусь на 2016—2020 гады прысвечаны цэлы раздзел. Пэўная ўвага там удзяляецца далейшаму развіццю рынку арэнднага жылля, комплекснай аўтаматызацыі і дыспетчарызацыі аб'ектаў гэтай гаспадаркі, прыцягненню ў сферу абслугоўвання і рамонту жыллёвага фонду арганізацый рознай формы ўласнасці і іншым важным кірункам. Як гэтыя палажэнні праграмы будуць выконвацца на практыцы, мы спыталіся ў намесніка міністра жыллёва-камунальнай гаспадаркі Генадзя Трубілы.


Яшчэ 70 тысяч арэндных кватэр

— Увядзенне платы за карыстанне камерцыйным дзяржаўным жыллём (сёлета з 1 ліпеня) мае дакладна акрэсленыя мэты, — тлумачыць Генадзь Трубіла. — Атрыманыя грошы акумулююцца ў спецыяльным фондзе і надалей будуць выкарыстоўвацца толькі для будаўніцтва менавіта арэнднага жылля і мадэрнізацыі дзеля гэтых мэт іншых аб'ектаў дзяржаўнага жыллёвага фонду. А ўвогуле такое жыллё нашай дзяржаве патрэбна, каб зняць праблему пераезду людзей на месца сваёй новай працы. Каб нашы грамадзяне не шукалі часам даволі дарагія кватэры ў прыватнікаў, а былі ўпэўнены, што якаснае жыллё па даступных цэнах ім прапануе дзяржава. Заўважу, што цяпер у дзяржаўным сектары стаўкі па арэндзе прыкладна ўдвая ніжэй падобных цэннікаў у прыватнікаў.

А сур'ёзны попыт на такое жыллё, галоўным чынам, маецца сёння з боку вузкіх спецыялістаў (настаўнікаў, урачоў, інжынераў вытворчай сферы і іншых), якія атрымалі запрашэнне на працу ў іншы рэгіён. Развіццё гэтага кірунку вырашыць праблему свабоды руху і свабоды працоўнай міграцыі на тэрыторыі ўсёй краіны. Напрыклад, у Мінску цяпер ёсць каля 5,5 тысячы кватэр арэнднага жылля, з якіх прыкладна 2 тысячы кватэр было пабудавана ў апошнія гады. Тут адзначу, што па нашых папярэдніх падліках, пасля 1 ліпеня ў ранг арэнднага жылля ў краіне трапіць мінімум каля 70 тысяч кватэр, якія так і не будуць прыватызаваныя насельніцтвам.

Дыстанцыйнае кіраванне

— Так, нашы службы будуць і надалей працягваць комплексную дыспетчарызацыю сваіх аб'ектаў. Гэта даволі важная задача. Ужо цяпер у нас ёсць цеплавыя вузлы, абсталяваныя такой аўтаматыкай, якая дазваляе спецыялісту больш дакладна бачыць сітуацыю і кіраваць ёю праз пульт дыспетчара. Такім чынам скарачаецца колькасць персаналу (так званых абходчыкаў) па кантролі за паступленнем цяпла, вады, помпавых станцый і іншага абсталявання. Увядзенне гэтай сістэмы дазволіць абслугоўваць жыллёвы фонд краіны меншай колькасцю работнікаў, больш якасна і больш танна для канчатковага спажыўца. У Мінску такая сістэма ўжо дзейнічае.

Усё — па конкурсе

— Адзначу і тэму ў палажэнні Праграмы, якая тычыцца прыцягнення ў нашу сферу прыватных арганізацый. Ужо сёння ў Мінску дзейнічае служба заказчыка. Гэта прадстаўнікі насельніцтва, якія арганізуюць працэс абслугоўвання як жыллёвага фонду, так і прыдамавой тэрыторыі. Гэта паслуга мае свой кошт. Арганізаваная служба аб'яўляе конкурс, на якім у якасці лота выстаўляецца такая паслуга. У конкурсе разам з дзяржаўнымі камунальнымі службамі ўдзельнічаюць і прыватныя структуры. Напрыклад, сёння прыватныя арганізацыі паспяхова ажыццяўляюць розныя рамонтныя работы, у тым ліку і капітальны рамонт будынкаў. Надалей мы прагназуем, што служба заказчыка будзе праводзіць конкурсы і на выбар падраднай арганізацыі для ўборкі прыдамавой тэрыторыі і пад'ездаў, па нейкім іншым тэхнічным абслугоўванні жыллёвага фонду. Выкарыстанне механізма конкурсаў стане здаровай канкурэнцыяй для ўжо дзеючых службаў.

«Ад ліфта»

— Цяпер перад намі стаіць задача замяніць і мадэрнізаваць за пяцігоддзе больш чым 11 тысяч ліфтаў, якія адпрацавалі нарматыўныя тэрміны эксплуатацыі. Задача сапраўды складаная, але выканальная. Больш за тое, яе неабходна выканаць абавязкова. У нас дзейнічае тэхнічны рэгламент Мытнага саюза, у якім гаворыцца, што да 2020 года неабходна замяніць усе ліфты, тэрмін эксплуатацыі якіх скончыўся. Нагадаю, што тэрмін эксплуатацыі ліфта складае 25 гадоў. А ў нашым жыллёвым фондзе яшчэ ёсць ліфты, якім больш за 30 гадоў, і яны працягваюць «ездзіць». Выканаць гэтую праграму ў поўным аб'ёме будзе крыху праблематычна з фінансавай прычыны. Справа ў тым, што ў нашай краіне замена ліфтаў фінансуецца выключна з бюджэту, што сёння не зусім лагічна. Асабліва гэта тычыцца тых дамоў, дзе доля прыватызаванага жылля складае 100%.

— Што тычыцца непасрэдна наяўнасці ліфтаў для замены, то іх у айчынных вытворцаў цяпер дастаткова, — упэўнены Генадзь Трубіла. — Падобны заказ цалкам можа выканаць наша прадпрыемства «Магілёўліфтмаш».

Сяргей КУРКАЧ



Алена БЕРАСНЕВА, член Пастаяннай камісіі Палаты прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу па дзяржаўным будаўніцтве, мясцовым самакіраванні і рэгламенце:


- Радуе, што галоўная мэта развіцця дзяржавы на працягу наступнай пяцігодкі – павышэнне якасці жыцця насельніцтва. Вырашэнне эканамічных праблем – таксама важна, але гэта – інструмент, які дасць магчымасць дзяржаве зрабіць узровень жыцця сваіх грамадзян больш якасным. У прыярытэце – павышэнне даходаў нашых людзей, зніжэнне, што вельмі істотна, ставак па крэдытах да 9-11%. Ці не самым важным з’яўляецца і тое, што праграма сацыяльна-эканамічнага развіцця абяцае даць магчымасць кожнай сям’і пабудаваць свой дом або займець уласную кватэру.

Што да шляхоў дасягнення гэтых задач, то яны прапісаны дастаткова выразна. Па-першае, гэта гарантаваная магчымасць для кожнага – незалежна ад узросту, адукацыі, узроўню даходаў – адкрыць уласную справу. Наша краіна ўжо зараз шмат зрабіла для паспяховага развіцця прыватнай ініцыятывы, а на працягу наступнай пяцігодкі зробіць яшчэ больш. Па-другое, у Праграме сацыяльна-эканамічнага развіцця на наступную пяцігодку пастаўлена задача знізіць інфляцыю да 5%-тнага ўзроўню. У выніку гэта гарантуе спыненне цэн, зробіць даступнымі крэдыты. Па-трэцяе, стане больш  эфектыўнай інвестыцыйная палітыка. Так, ключавым паказчыкам эфектыўнасці работы міністраў і губернатараў стане менавіта аб’ём прыцягнутых інвестыцый.

Надзея ЮШКЕВІЧ



Валерый Барадзеня: калі нацэліцца на вынік і нястомна працаваць у напрамку яго дасягнення, няма нічога немагчымага


Дэталёва вывучыўшы дакумент, можна зрабіць выснову, што мэты і задачы пастаўлены амбіцыйныя, але, калі нацэліцца на вынік і нястомна працаваць у напрамку яго дасягнення, няма нічога немагчымага. У гэтым перакананы член Пастаяннай камісіі Палаты прадстаўнікоў па бюджэце і фінансах, кандыдат эканамічных навук Валерый Барадзеня. Прычым, на думку парламентарыя, пастаўленыя задачы могуць вырашацца не столькі эканамічнымі метадамі, колькі шляхам змен, якія павінны адбыцца ў свядомасці людзей. У эканоміцы хапае праблем, справіцца з якімі беларусы могуць, аб'яднаўшыся, адказна працуючы на сваім месцы. Пры гэтым Валерый Барадзеня адзначае, што пытанні вырашаюцца і "мы рухаемся сістэмна".

Дасягненні і праблемы папярэдняй пяцігодкі

Адкрываецца праект праграмы сацыяльна-эканамічнага развіцця Беларусі на 2016-2020 гады падвядзеннем вынікаў папярэдняй пяцігодкі, што цалкам зразумела. Галоўным вынікам называецца захаванне палітычнай стабільнасці, устойлівасці эканомікі і сацыяльнай абароны насельніцтва. Па шэрагу напрамкаў удалося дабіцца значных вынікаў. Так, Беларусь увайшла ў топ-50 краін свету з высокім узроўнем чалавечага развіцця. ВУП на душу насельніцтва па парытэце пакупной здольнасці вырас да $17,7 тыс. З 2014 года ўпершыню за дваццаць гадоў колькасць жыхароў пачала расці.

Але не толькі аб дасягненнях размова. Беларусь - краіна з адкрытай эканомікай, таму дабрабыт моцна залежыць ад знешніх фактараў. Крызіс у Расіі і Украіне моцна ўдарыў па беларускай эканоміцы: попыт на айчынныя тавары скараціўся, канкурэнцыя рэзка вырасла, што прывяло да спаду экспарту, даходаў прадпрыемстваў і бюджэту. У выніку рост ВУП, экспарту, рэальных даходаў быў значна ніжэйшы, чым запланавана. Адбылося запаволенне тэмпаў росту эканомікі. Гэтыя і некаторыя іншыя абазначаныя ў праекце праграмы праблемы "сур'ёзныя, але не катастрафічныя". "Іх пераадоленне стане адной з ключавых задач бягучай пяцігодкі", - гаворыцца ў дакуменце.

Мэты і прыярытэты

У праекце пяцігадовай праграмы вызначана галоўная мэта развіцця краіны - павышэнне якасці жыцця насельніцтва на аснове росту канкурэнтаздольнасці эканомікі, прыцягнення інвестыцый і інавацыйнага развіцця.

Плануецца, што ВУП прырасце на 12-15 працэнтаў, рэальныя грашовыя даходы грамадзян - на 9,5-11,6 працэнта, стаўкі па крэдытах знізяцца да 9-11 працэнтаў. Працягласць жыцця вырасце да 75,3 года. У кожнай беларускай сям'і будзе магчымасць пабудаваць свой дом або кватэру.

Шляхі дасягнення

У праекце праграмы вызначаны інструменты эканамічнай палітыкі, дзякуючы якім удасца рэалізаваць асноўныя мэты і прыярытэты развіцця краіны ў бліжэйшай пяцігодцы. Сярод іх - разняволенне дзелавой ініцыятывы, прыняцце стымулюючых мер для хуткага адкрыцця сваёй справы, зніжэнне інфляцыі і працэнтных ставак, стварэнне паўнацэннага фінансавага рынку, фінансавае аздараўленне рэальнага сектара эканомікі, збалансаваны бюджэт без росту падатковай нагрузкі, мадэрнізацыя адносін уласнасці, павышэнне эфектыўнасці інвестыцый, прыцягненне прамых замежных інвестыцый, эфектыўнае дзяржаўнае кіраванне, дакладныя крытэрыі ацэнкі кіруючых кадраў.

Напрамкі павышэння канкурэнтаздольнасці эканомікі

У бягучай пяцігодцы прадугледжваецца правесці лічбавую трансфармацыю (інфарматызацыю) эканомікі. Акрамя таго, запланавана комплекснае развіццё нацыянальнай інавацыйнай сістэмы; паскоранае фарміраванне высокатэхналагічнага сектара; зніжэнне затрат і павышэнне якасці прадукцыі; павышэнне канкурэнтаздольнасці традыцыйных галін прамысловасці; забеспячэнне канкурэнтных пераваг у сельскай гаспадарцы; рост эфектыўнасці будаўніцтва, забеспячэнне насельніцтва якасным і даступным жыллём; павышэнне якасці паслуг і зніжэнне затрат у жыллёва-камунальнай гаспадарцы; развіццё транзітнай прывабнасці і індустрыі гасціннасці.

Калі паглыбляцца ў падрабязнасці, то плануецца стварэнне адной з самых сучасных інфраструктур тэлекамунікацый ва Усходняй Еўропе і паўнацэннага электроннага ўрада. Павысіцца роля галіновай і фундаментальнай навукі, будзе забяспечана яе інтэграцыя з вытворчасцю. Стаўка будзе зроблена на індустрыю інфармацыйна-камунікацыйных тэхналогій; атамную і аднаўляльную энергетыку; бія- і нанатэхналогіі; фармацэўтычную прамысловасць; прыборабудаванне і электронную прамысловасць.

З 2019 года плануецца мінімізаваць імпарт электраэнергіі і рэалізаваць міжгаліновы комплекс мер па стымуляванні спажывання электраэнергіі ў сувязі з уводам у эксплуатацыю Беларускай АЭС, а таксама па яе эфектыўнай інтэграцыі ў энергасістэму краіны. Прадугледжваецца прыняць меры па экспарце электраэнергіі ў краіны Еўрапейскага саюза.

Айчынная сельская гаспадарка выйдзе на якасна новы ўзровень развіцця за кошт павышэння фінансавай устойлівасці і тэхналагічнага ўзроўню. Прадоўжыцца работа па прыцягненні ў аграпрамысловы комплекс прыватных інвестараў на прынцыпах акупнасці і эфектыўнасці.

Асноўнымі задачамі развіцця будаўнічага комплексу стануць павышэнне якасці будаўніцтва і зніжэнне каштарыснага кошту будаўніцтва, рост экспарту будаўнічых паслуг. Будуць створаны ўсе неабходныя ўмовы для актывізацыі жыллёвага будаўніцтва грамадзян і юрыдычных асоб. За пяцігоддзе плануецца будаўніцтва 18 млн кв.м жылых памяшканняў.

У 2016 годзе плануецца дасягнуць 50-працэнтнага ўзроўню пакрыцця насельніцтвам затрат па ўсім комплексе жыллёва-камунальных паслуг за кошт зніжэння затрат арганізацый, што аказваюць гэтыя паслугі, і запланаванага павышэння тарыфаў. Пачынаючы з 2017 года павышэнне ўзроўню пакрыцця насельніцтвам затрат на аказанне жыллёва-камунальных паслуг будзе ажыццяўляцца ва ўвязцы са зніжэннем затрат на іх аказанне, ростам даходаў насельніцтва.

Развіццё спажывецкага рынку будзе накіравана на максімальна поўнае задавальненне патрэбнасцей насельніцтва ў таварах і паслугах, пераважна айчынных вытворцаў. Удзельная вага харчовых тавараў беларускай вытворчасці ў агульным аб'ёме рознічнага тавараабароту ў 2020 годзе будзе складаць не менш як 85 працэнтаў. Будзе актыўна развівацца сфера грамадскага харчавання.

Арыенцір на рост экспарту і выхад на новыя рынкі

У праекце праграмы сацыяльна-эканамічнага развіцця на 2016-2020 гады вызначана, што знешнеэканамічная дзейнасць будзе накіравана на забеспячэнне збалансаванасці знешняга гандлю на аснове апераджальных тэмпаў росту экспарту, выкарыстання канкурэнтных пераваг краіны, эфектыўнага ўдзелу ў міжнародным падзеле працы і інтэграцыйных працэсах.

Важным вектарам знешнеэканамічнай дзейнасці стане аднаўленне прысутнасці на традыцыйных рынках, рост экспарту ў Еўрапейскі саюз, асваенне і замацаванне беларускіх вытворцаў на новых нішах сусветнага рынку.

У лік важнейшых напрамкаў знешнеэканамічнай дзейнасці ў бягучым пяцігоддзі ўваходзіць развіццё эканамічнай інтэграцыі ў ЕАЭС.

Саюзная дзяржава Беларусі і Расіі застанецца ядром інтэграцыйных працэсаў у рэгіёне СНД.

Дыверсіфікацыя знешніх рынкаў будзе ажыццяўляцца шляхам асваення рынкаў краін Еўрапейскага саюза, ЗША, Лацінскай Амерыкі, Усходняй Азіі, Блізкага Усходу і Афрыкі, актывізацыі супрацоўніцтва з Кітаем і Індыяй.

Галоўнымі індыкатарамі эфектыўнага развіцця знешнеэканамічных адносін з'яўляюцца рост экспарту тавараў і паслуг за пяцігоддзе на 21-25 працэнтаў, перавышэнне тэмпу росту экспарту над імпартам, а таксама пастаўка на экспарт не менш як 65 працэнтаў вырабленай прамысловай прадукцыі.

Развіццё чалавечага патэнцыялу і павышэнне якасці жыцця

Паляпшэнне дэмаграфічнага патэнцыялу краіны і ўмацаванне здароўя народа, забеспячэнне эфектыўнай занятасці насельніцтва, рост рэальных грашовых даходаў, развіццё сістэмы сацыяльнай падтрымкі слабаабароненых катэгорый грамадзян, развіццё фізічнай культуры і спорту, рост якасці і даступнасці адукацыі, развіццё нацыянальнай культуры і творчага патэнцыялу беларускага народа, падтрымка маладога пакалення і яго ўключэнне ў стварэнне эканомікі ведаў - усё гэта вызначана ў праекце пяцігадовай праграмы як асноўныя напрамкі развіцця чалавечага патэнцыялу і павышэння якасці жыцця беларусаў.

Мэтай дэмаграфічнай палітыкі стане стабілізацыя колькасці насельніцтва і павелічэнне чаканай працягласці жыцця. У цэлым вынікам намечаных мер павінна стаць стабілізацыя колькасці насельніцтва на ўзроўні 9,5 млн чалавек.

Мэтанакіраваныя меры актыўнай палітыкі на рынку працы дадуць магчымасць у ходзе структурных пераўтварэнняў эканомікі ўтрымаць афіцыйна зарэгістраванае беспрацоўе ў межах 2 працэнтаў ад колькасці эканамічна актыўнага насельніцтва.

Меры ў галіне аплаты працы будуць накіраваны на паслядоўнае павышэнне яе рэальнага ўзроўню, зніжэнне разрыву паміж аплатай працы работнікаў бюджэтных арганізацый і сярэдняй заработнай платай у эканоміцы. Мэтай развіцця пенсійнай сістэмы з'яўляецца забеспячэнне яе фінансавай устойлівасці і сацыяльна прымальнага ўзроўню пенсій.

Удасканаленне адраснай падтрымкі слабаабароненых катэгорый грамадзян дасць магчымасць захаваць узровень малазабяспечанасці насельніцтва ў сацыяльна прымальных памерах - да 5,5 працэнта ў 2020 годзе.

Галоўным арыенцірам развіцця фізічнай культуры і спорту стане давядзенне колькасці тых, хто займаецца фізічнай культурай і спортам, да не менш як 25 працэнтаў ад агульнай колькасці насельніцтва ў 2020 годзе. У галіне спорту вышэйшых дасягненняў - падтрыманне спартыўнага рэйтынгу Беларусі на сусветнай арэне па алімпійскіх дысцыплінах на ўзроўні не ніжэйшым за 25-е месца штогод.

Важным напрамкам развіцця адукацыі вызначана ўдасканаленне сістэмы бесперапыннай адукацыі ў мэтах рэалізацыі ў поўным аб'ёме прынцыпу "адукацыя праз усё жыццё".

Развіццё нацыянальнай культуры будзе нацэлена на захаванне культурнай ідэнтычнасці беларускага народа, нацыянальных творчых традыцый, умацаванне станоўчага іміджу Беларусі ў міжнароднай культурнай супольнасці.

Асноўны прыярытэт маладзёжнай палітыкі застанецца нязменным - выхаванне ў маладым пакаленні адданасці незалежнай Беларусі і любові да роднай зямлі.

У рэгіёнах - цэнтры эканамічнага росту

У бягучай пяцігодцы асноўныя намаганні будуць сканцэнтраваны на скарачэнні міжрэгіянальных адрозненняў ва ўзроўні і якасці жыцця насельніцтва шляхам развіцця сацыяльнай інфраструктуры, паступовага павышэння і выраўноўвання сацыяльных стандартаў.

За кошт канцэнтрацыі рэсурсаў на ключавых напрамках, здольных забяспечыць максімальнае развіццё тэрыторый, эфектыўнага выкарыстання мясцовага рэсурснага патэнцыялу і канкурэнтных пераваг будуць сфарміраваны цэнтры эканамічнага росту, дзе сканцэнтруюцца сучасныя вытворчыя структуры, аб'екты інжынерна-тэхнічнай і сацыяльнай інфраструктуры.

Для рэалізацыі стратэгічных напрамкаў развіцця рэгіёнаў прадугледжваюцца ключавыя праекты з прыцягненнем замежных інвестыцый і ўключэннем у інвестыцыйны працэс неэфектыўна выкарыстоўваемых, а таксама свабодных вытворчых магчымасцей.

Прадоўжыцца работа па развіцці тэрыторый, якія пацярпелі ў выніку катастрофы на Чарнобыльскай АЭС, уключаючы правядзенне неабходных ахоўных мерапрыемстваў, а таксама радыяцыйны маніторынг і кантроль радыеактыўнага забруджвання навакольнага асяроддзя і прадукцыі.

Зялёная эканоміка

Галоўная мэта дзяржаўнай экалагічнай палітыкі - стварэнне ўмоў для ўстойлівага выкарыстання прыродных рэсурсаў і зніжэння антрапагеннай нагрузкі на навакольнае асяроддзе. Для яе дасягнення ў бліжэйшай пяцігодцы прадугледжваецца зніжэнне выкіду забруджвальных рэчываў у атмасферу і водныя аб'екты, павышэнне эфектыўнасці выкарыстання прыродных рэсурсаў, максімальнае ўключэнне адходаў у гаспадарчы абарот у якасці другаснай сыравіны са зніжэннем негатыўнага ўздзеяння аб'ектаў размяшчэння адходаў на навакольнае асяроддзе.

Рэалізацыя вызначаных у праекце праграмы напрамкаў дасць магчымасць істотна ўзмацніць экалагічны складнік сацыяльна-эканамічнага развіцця, стварыць спрыяльныя ўмовы для жыццядзейнасці чалавека, укараніць механізмы зялёнай эканомікі.

Беларусь-2020

У пятай пяцігодцы плануецца спыніць падзенне і вярнуць рост эканомікі, закласці фундамент новай эканомікі, эканомікі ведаў і паслуг.

У краіне зменіцца прававы і інвестыцыйны клімат: у бліжэйшыя два гады для рэалізацыі палажэнняў пяцігадовай праграмы будзе прынята больш як 160 нарматыўных прававых актаў. Крытэрыі ацэнкі кіруючых кадраў будуць удасканальвацца.

Беларусь стане прывабнай для замежнага капіталу і кампаній, якія валодаюць перадавымі тэхналогіямі.

"Мы атрымаем эфектыўнага дзяржаўнага служачага; свабоднага, творчага прадпрымальніка-стваральніка; грамадства, у якім кожны чалавек будзе мець магчымасць сваёй працай зарабіць сабе на дастойнае жыццё і мець цвёрдую гарантыю надзейнай сацыяльнай абароны дзяржавы. Мы абновім нашу родную зямлю, робячы яе ўтульнай і працвітаючай", - падкрэсліваецца ў праекце праграмы.

БЕЛТА



Леанід Марыніч: сельгасвытворчасць неабходна інтэнсіфікаваць


У наступнай пяцігодцы ставіцца задача інтэнсіфікацыі сельскагаспадарчай вытворчасці на аснове найноўшых навуковых распрацовак, паведаміў журналістам на семінары ў Гродне першы намеснік міністра сельскай гаспадаркі і харчавання Беларусі Леанід Марыніч.

"Пры складанні планаў на наступныя пяць гадоў у аснову ставіцца зніжэнне выдаткаў і нарошчванне аб'ёмаў сельскагаспадарчай вытворчасці на аснове найноўшых навуковых распрацовак, выразнага выканання тэхналагічных патрабаванняў і рэгламентаў. З улікам гэтага ставім задачу павялічыць аб'ёмы вытворчасці сельскагаспадарчай прадукцыі да 2020 года на 9,7%. У тым ліку павялічыць аб'ёмы вытворчасці бульбы на 31%, цукровых буракоў - на 51%, малака - амаль на 35%", - паведаміў Леанід Марыніч.

Ён дадаў, што рост аб'ёмаў вытворчасці дазволіць выканаць і важную задачу па павелічэнні экспарту да 2020 года. Акрамя таго, адной з галоўных задач у АПК з'яўляецца зніжэнне энергавыдаткаў, бо гэта сёння асноўная крыніца для памяншэння сабекошту сельскагаспадарчай прадукцыі.

"У гэтым плане за пяцігодку таксама зроблена вельмі многае і дасягнуты значныя вынікі. У выніку мерапрыемстваў па энергазберажэнні нам удалося знізіць энергаспажыванне на 18%, сэканоміць 600 тыс. т умоўнага паліва", - падкрэсліў Леанід Марыніч.



Алег Бахановіч: трэба падняць прэстыж прафесіі настаўніка на належны ўзровень


Дырэктар Магілёўскага дзяржаўнага эканамічнага прафесійна-тэхнічнага каледжа Алег Бахановіч:

- Для нас, сферы адукацыі, самымі актуальнымі з'яўляюцца пытанні павышэння ролі і статусу настаўніка. На мой погляд, трэба падняць прэстыж прафесіі настаўніка на належны ўзровень, каб у сферу адукацыі прыходзілі творчыя і таленавітыя кадры. Бо ад іх залежыць узровень і якасць адукацыі нашых дзяцей, а значыць шмат у чым і будучыня краіны. Нам трэба ў бліжэйшы час вырашыць, як палепшыць становішча настаўніка і які сацыяльны пакет яму прапанаваць. Напрыклад, наша навучальная ўстанова штомесяц з пазабюджэтных сродкаў на падтрымку настаўнікаў выдзяляе парадку Вr400 млн, а таксама льготы на харчаванне, медабслугоўванне і г.д. Сёння на сістэму адукацыі ускладзены некаторыя неўласцівыя функцыі. Больш за ўсё турбуе нас тое, што ў грамадстве памяншаецца роля сям'і ў выхаванні дзяцей. Сістэма прафадукацыі выконвае значную сацыяльную функцыю - яна дае прафесію, а ў нашай навучальнай установе яшчэ праходзяць навучанне і інтэграцыю ў грамадства дзеці-інваліды. Калі ўсё добра, то хваляць сям'ю, калі здараюцца праблемы, то вінавата, як правіла, установа адукацыі. Мы ж павінны выбудоўваць працу па развіцці і выхаванні дзяцей у цеснай звязцы з сям'ёй і іншымі зацікаўленымі службамі і інстытутамі. І не толькі з нас павінны пытацца, але і накіроўваць, падтрымліваць, каардынаваць працу, а ўсе праблемы трэба вырашаць сумесна - тады і будзе вынік.

БЕЛТА



Святлана Волкава: дыктатура тэхналогій стане ў новай пяцігодцы механізмам развіцця ва ўсіх сферах


Такое меркаванне выказала старшыня прафсаюзнай арганізацыі УП "Віцебскаблгаз", дэлегат маючага адбыцца народнага веча Святлана Волкава, каментуючы асноўныя палажэнні праграмы сацыяльна-эканамічнага развіцця Беларусі на 2016-2020 гады, якія будуць абмяркоўвацца на пятым Усебеларускім народным сходзе.

"Паспяхова канкураваць у сучасным свеце немагчыма без прымянення інавацый. Невыпадкова ў праграме на пяцігодку яны пазначаны сярод асноў павышэння якасці жыцця насельніцтва. Тэхналагічнасць, выкарыстоўванне сучаснага абсталявання з мінімізацыяй ручной працы і ростам прадукцыйнасці працы становяцца крыніцамі эканоміі, зніжэння сабекошту прадукцыі і павышэння зарплаты кваліфікаваных супрацоўнікаў. У любой сферы і галіне", - адзначыла Святлана Волкава. Як прыклад яна прывяла працу філіяла - сельгаспрадпрыемства "Мазолавагаз", дзе ўсё аўтаматызавана, стаяць робаты, а ўдзел чалавека ў тэхналагічных працэсах мінімальны. Прадпрыемства высокапрадукцыйнае, і заробкі ў работнікаў годныя.

Укараненне сучасных тэхналогій цягне за сабой аптымізацыю колькасці работнікаў. Але калі праводзіць яе акуратна - працаўладкоўваючы людзей на новыя месцы альбо ж забяспечваючы годную пенсію тым, хто сыходзіць па ўзросце, - эфект таксама будзе станоўчы. "Віцебскаблгаз" рэструктуруецца ўжо другі год, колькасць штата паменшылася бязбольна прыкладна на 300 чалавек.

Святлана Волкава акцэнтавала ўвагу на тым, што прапісаны механізмы па ўзмацненні сацыяльнай падтрымкі малазабяспечаных груп насельніцтва, тых, хто мае патрэбу ў дадатковай дапамозе, асабліва на фоне павышэння тарыфаў на паслугі ЖКГ. "Радуе, што мы не проста заяўляем сябе як сацыяльна арыентаваная дзяржава, але і дзейнічаем адпаведна", - дадала яна.

На самім прадпрыемстве "Віцебскаблгаз" падтрымка яго работнікаў фарміруецца комплексна. Гэта і дапамога прафсаюза, і дзейнасць філіялаў, асабліва сацыяльнага блока - ПУ "Метан", у склад якога ўваходзяць і ўласныя гандлёвыя аб'екты, швейны цэх, цырульня, стаматалогія, дзіцячы аздараўленчы лагер "Дружба".



Аляксандр Плашчынскі: стварэнне эканомікі ведаў і вызначэнне нацыянальнай ідэі - найважнейшыя задачы на ​​пяцігодку


Такое меркаванне выказаў прарэктар па ідэалагічнай і навукова-інавацыйнай рабоце Міжнароднага ўніверсітэта "МІПСА", кандыдат палітычных навук Аляксандр Плашчынскі:

- У сучасных умовах вельмі важна вырашыць шэраг задач. Па-першае, перайсці на шлях інавацыйнага развіцця, стварыць эканоміку ведаў. Па-другое, вызначыць нацыянальную ідэю, якая зможа кансалідаваць грамадства. "Гэтыя задачы ўзаемазвязаны і ўзаемаабумоўлены. Яны адказваюць тым мэтам развіцця Беларусі, якія вызначыў кіраўнік дзяржавы. У штогадовым Пасланні да беларускага народа і Нацыянальнага сходу Прэзідэнт нашай краіны справядліва адзначыў, што сёння менавіта інтэлект - вышэйшая каштоўнасць. У Беларусі гэты патэнцыял ёсць. Прыемна адзначыць , што Міжнародны універсітэт "МІПСА" у сваім стратэгічным плане развіцця на 2016-2020 гады ўжо вызначыў мэту стаць інавацыйным універсітэтам ", - адзначыў суразмоўца.

Толькі мабілізацыя інтэлектуальнага рэсурсу вызначыць вобраз нашай будучыні, упэўнены Аляксандр Плашчынскі. Навуковая думка і яе практычнае значэнне, фарміраванне эканомікі ведаў - гэта рухаючая сіла незалежнага шляху развіцця Беларусі. Таму сёння на першае месца неабходна паставіць канвергенцыю, гэта значыць узаемапранікненне розных галін навуковых ведаў і тэхналогій. Гэта дазволіць Беларусі перайсці на новы навукова-тэхналагічны ўклад, не звяртаючыся да радыкальных рэформаў.

"Сцісла растлумачу: гэты новы навукова-тэхналагічны ўклад грунтуецца на НБІКС-тэхналогіях, якія ўключаюць у сябе нана-, бія-, інфармацыйныя, кагнітыўныя і сацыягуманітарнай тэхналогіі. Прэзідэнт глядзеў у будучыню, прадугледзеўшы актыўнае развіццё нанатэхналогій яшчэ некалькі гадоў таму. Усё гэта дазваляе нам разлічваць, што маючы адбыцца пераход у шосты тэхналагічны ўклад будзе для краіны прарыўным", - сказаў прарэктар.

Кажучы пра задачу па вызначэнні нацыянальнай ідэі, Аляксандр Плашчынскі адзначыў, што на гэты конт ужо сказана, напісана і зроблена нямала. Разам з тым ёсць пэўныя складанасці з яе пошукам. Пры гэтым важна ўлічыць, што тыя рызыкі і пагрозы нацыянальнай бяспекі, з якімі сёння сутыкаюцца дзяржавы былога СССР, у тым ліку і Беларусь, значна ўзрастаюць, калі такая ідэя адсутнічае. Бо толькі нацыянальная ідэя і заснаваны на ёй вобраз будучыні змогуць аб'яднаць народ перад тварам сапраўдных і будучых выклікаў. Не выпадкова кіраўнік дзяржавы ў час інаўгурацыі заявіў: калі народ адзіны, ён непераможны.

"Хочацца верыць і пажадаць дэлегатам, каб праца пятага Усебеларускага сходу спрыяла крышталізацыі нацыянальнай ідэі. Гэтая ідэя ў кожным з нас: Беларусь і беларусы, наша дзяржаўнасць выступаюць моцнай і квітнеючай галіной на дрэве жыцця ўсяго чалавецтва. Гэтая наша беларуская галіна з яе агульнаславянскімі каранямі і самабытнымі каштоўнасцямі, патрыятызм і любоў да Радзімы робяць дрэва жыцця асабліва выдатным, а само жыццё ў Беларусі - мірным і шчаслівым. Усе разам мы здольныя ўвасобіць такую ​​нацыянальную ідэю ў жыццё", - рэзюмаваў Аляксандр Плашчынскі.



Валерый Кавалькоў: параметры спецыяльнага стажу пры датэрміновым выхадзе на пенсію змяняцца не будуць


Пра гэта заявіў у эфіры тэлеканала СТБ намеснік міністра працы і сацыяльнай абароны Беларусі Валерый Кавалькоў, каментуючы праект праграмы сацыяльна-эканамічнага развіцця Беларусі на 2016-2020 гады.

Паводле слоў намесніка міністра працы і сацыяльнай абароны, ёсць такое паняцце, як спецыяльны стаж, якое ўжываецца менавіта для вызначэння права на датэрміновую пенсію.

"Для мужчын гэта 10 гадоў, для жанчын - 7 гадоў 6 месяцаў. Калі ўзяць дзяржаўных служачых, то мужчыну і жанчыне, скажам, неабходна 20 гадоў стажу дзяржаўнай службы для набыцця права на датэрміновую пенсію. Гэтыя параметры па спецыяльным стажы змяняцца не будуць", - сказаў Валерый Кавалькоў.



Аляксандр Забароўскі: дзяржаўна-прыватнае партнёрства можа стаць важнай мадэллю для праектаў з замежнымі інвестыцыямі


Такое меркаванне выказаў сёння журналістам у Гродне першы намеснік міністра эканомікі.

"Інвестараў у рэгіён прыцягвае станоўчая дынаміка сацыяльна-эканамічнага развіцця. Каб падтрымліваць яе, вельмі важна рэалізоўваць прыярытэты пяцігодкі, сярод якіх былі і застаюцца інвестыцыі, уключаючы прамыя замежныя. Адной з мадэляў рэалізацыі праектаў з прыцягненнем замежных інвестараў з'яўляецца дзяржаўна-прыватнае партнёрства, увага да яго па праву прадугледжваецца асноўнымі палажэннямі праграмы сацыяльна-эканамічнага развіцця на наступную пяцігодку ", - адзначыў Аляксандр Забароўскі.

"Дзяржаўна-прыватнае партнёрства - гэта адзін з новых механізмаў фінансавання сацыяльных інфраструктурных праектаў, укараняючы якія мы павялічваем магчымасці для людзей атрымліваць якасныя паслугі, павышаць узровень жыцця. Важна, што тут падтрымліваецца баланс інтарэсаў - дзяржаўных, інвестара і грамадзян", - лічыць ён. Суразмоўца адзначыў, што асаблівасцю праектаў ДПП з'яўляецца доўгатэрміновасць. Інвестар ўкладвае грошы ў аб'екты інфраструктуры, у тым ліку сацыяльнай, на 10-11 гадоў. Таму вельмі важна структураваць праекты, прапрацаваць прымальную эфектыўную фінансавую мадэль.

Па словах суразмоўцы, у Беларусі рэалізуецца некалькі пілотных праектаў дзяржаўна-прыватнага партнёрства. Адзін з іх - будаўніцтва аўтадарогі М10 - будзе ажыццяўляцца з Еўрапейскім банкам рэканструкцыі і развіцця. "Адпаведнае рашэнне кіраўніка дзяржавы падпісана, і ўжо зараз ідуць усе неабходныя працэдуры", - дадаў ён.



Віктар Валюшыцкі бачыць развіццё малога бізнесу ў даступнасці крэдытаў і спрашчэнні адміністрацыйных працэдур


Такое меркаванне выказаў старшыня Пастаяннай камісіі Палаты прадстаўнікоў па эканамічнай палітыцы, каментуючы праект праграмы сацыяльна-эканамічнага развіцця Беларусі на 2016-2020 гады.

Як адзначыў дэпутат, у бліжэйшыя пяць гадоў стаіць задача павялічваць рэальны рост эканомікі. "Трэба рабіць стаўку на развіццё малога і сярэдняга бізнесу, ствараць "зялёны калідор". Гэта ў першую чаргу мяркуе даступнасць крэдытаў. Ідэальна было яшчэ, калі б малы і сярэдні бізнэс быў скаапераваны з холдынгавай кампаніяй, уваходзіў у міжгаліновую кааперацыю, - лічыць ён. - Другі момант - спрашчэнне адміністрацыйных працэдур, якія ствараюць бар'еры для развіцця малога і сярэдняга бізнесу. Трэба пазбягаць грувасткасці пры вырашэнні тых ці іншых праблем ".

У якасці прыкладу па стварэнні бар'ераў Віктар Валюшыцкі прывёў сітуацыю з бурэннем свідравіны для паліву раслін. "Сёння малому прадпрыемству, каб прабіць гэтую свідравіну і арганізаваць паліў для сельгасвытворчасці, трэба сабраць талмуды папер, узгадніць гэтае пытанне і з мясцовымі органамі ўлады, і з абласнымі, і з Мінпрыроды. Працэдура атрымліваецца занадта складаная, хоць, здавалася б, не павінна ўзнікаць ніякіх праблем. Але ж гэта перашкаджае развівацца бізнесу. І падобных прыкладаў у розных сферах даволі шмат", - заўважыў парламентарый.

Яшчэ адзін аспект праграмы, на які звярнуў увагу Віктар Валюшыцкі, датычыцца павелічэння экспарту. "Тут трэба ставіць на першае месца інавацыйнае развіццё нашай эканомікі і пры вытворчасці прадукцыі адразу ацэньваць, на якія рынкі яна можа пайсці, каб не было складскіх запасаў. Самая страшная праца для прадпрыемства - праца на склад. Варта падвергнуць экспертызе ўсе нашы прамысловыя прадпрыемствы, вылучыўшы з іх найбольш рэнтабельныя і перспектыўныя. Астатнія трэба разглядаць з пункту гледжання дыверсіфікацыі вытворчасцяў, каб дапамагчы ім знайсці стабільную экспартную пазіцыю", - перакананы ён.



Іван Рамановіч: адзін з галоўных прынцыпаў работы КДК - не тармазiць эканамічную ініцыятыву


Сваімі меркаваннямі дзеліцца першы намеснік старшыні Камітэта дзяржаўнага кантролю Беларусі Іван Рамановіч

- Мяркую, што найбольш важнымі ў наступнай пяцігодцы будуць пытанні ўстойлівасці і станоўчай дынамікі нацыянальнай эканомікі. Сярод прыярытэтаў - стварэнне новых экспартаарыентаваных і імпартазамяшчальных вытворчасцяў, выхад на праектныя магутнасці мадэрнізаваных прадпрыемстваў, далейшая мадэрнізацыя машынабудавання пад канкрэтныя рынкі збыту, завяршэнне рэканструкцыі малочна-таварных ферм і іх запаўненне высокапрадуктыўнай племянной жывёлай, павышэнне ролі галіновай і фундаментальнай навукі, павышэнне турыстычнай прывабнасці Беларусі. І гэта - далёка не поўны пералік "кітоў", на якіх павінна трывала стаяць Беларусь у будучай пяцігодцы.

Дазволю сабе дадаць, што Камітэт дзяржаўнага кантролю ўдзельнічаў у падрыхтоўцы асноўных палажэнняў Праграмы сацыяльна-эканамічнага развіцця і ўнёс свае канкрэтныя прапановы.

Больш за ўсё хвалюе тое, як якасна выканаць рашэнні кіраўніка дзяржавы, асабліва ва ўмовах аптымізацыі структуры Камітэта, якая ў першую чаргу звязана са скарачэннем колькасці работнікаў. А такія рашэнні ўключаюць найшырэйшы спектр пытанняў, якія ўваходзяць у кампетэнцыю нашага кантралюючага ведамства. І галоўную сваю задачу Камітэт дзяржкантролю бачыць не толькі ў кантролі за выкарыстаннем бюджэту і дзяржаўнай уласнасці. Хоць гэта, безумоўна, архіважна. Адзін з галоўных прынцыпаў нашай працы - не перашкаджаць прадпрыемствам развівацца, атрымліваць добры прыбытак і падтрымліваць занятасць насельніцтва.

Мы прапануем дапамогу тым, хто дапускае ненаўмысныя памылкі. І жорстка дзейнічаем у дачыненні да тых, хто распускае наша багацце, не па-гаспадарску выкарыстоўвае дзяржаўныя сродкі, наўмысна хавае падаткі, спрыяе ілжэпрадпрымальніцтву, ценявому абарачэнню тавараў і грашовых сродкаў. Дзейнічаем, зразумела, у строгай адпаведнасці з законам.

Вядома, па фактах парушэнняў спаганяюцца штрафы. Але санкцыі прымяняюцца з улікам фінансава-эканамічнага стану прадпрыемства. Пралічваюцца наступствы нашых рашэнняў для творчасці і работнікаў.

Мы зыходзім з таго, што дзяржаўны кантроль не павінен тармазіць эканамічную ініцыятыву, але ў той жа час ён у поўнай меры павінен забяспечваць эканамічную бяспеку дзяржавы.



Сучаснай школе патрэбен педагог новага пакалення – меркаванне


Сучаснай школе патрэбен педагог новага пакалення. Такое меркаванне выказаў рэктар Беларускага дзяржаўнага педагагічнага універсітэта (БДПУ) імя М.Танка Аляксандр Жук, каментуючы праект праграмы сацыяльна-эканамічнага развіцця Беларусі на 2016-2020 гады, які будзе абмяркоўвацца на пятым Усебеларускім народным сходзе.

"Сёння школе патрэбен педагог новага пакалення, настаўнік, які валодаў бы сучаснымі тэхналогіямі, перш за ўсё інфармацыйнымі, што дазволіць пісьменна працаваць з дзецьмі", - сказаў Аляксандр Жук.

У прыватнасці, патрабуюцца новыя кампетэнцыі, звязаныя з інклюзіўнай адукацыяй. "У школах пашыраецца сумеснае навучанне розных катэгорый дзяцей, у тым ліку дзяцей з асаблівасцямі ў развіцці. Таму ўсе педагогі павінны ведаць асаблівасці апошніх, быць гатовымі да працы з імі. Пра гэта трэба паклапаціцца яшчэ са студэнцкай лавы", - адзначыў рэктар. - У цэлым настаўнік павінен умець працаваць з сям'ёй вучня, ведаць яе асаблівасці і цяжкасці, якія ўзнікаюць ".

Для гэтага, паводле слоў Аляксандра Жука, прадугледжваецца ўзмацненне практыка-арыентаванай падрыхтоўкі будучых настаўнікаў. Напрыклад, у якасці эксперыменту ў БДПУ ўвялі так званую валанцёрскую педпрактыку для студэнтаў 1-га курса. Будучыя настаўнікі ідуць у школу, дзе з'яўляюцца не проста пасіўнымі назіральнікамі навучальнага і выхаваўчага працэсу, але дапамагаюць настаўніку, класнаму кіраўніку, выхавальніку ў правядзенні розных мерапрыемстваў са школьнікамі. Дзякуючы гэтаму першакурснікі лепш разумеюць неабходнасць вывучэння курсаў агульнай педагогікі, псіхалогіі і інш.

"На другім курсе уведзены" Дзень у школе". Сутнасць новаўвядзення ў тым, што студэнты-другакурснікі усіх факультэтаў адзін дзень у тыдзень павінны праводзіць у установе адукацыі: будучыя выхавальнікі - у дзіцячым садзе, настаўнікі - у школе, сацыяльныя педагогі - у адпаведных установах сацыяльнай сферы", - паведаміў рэктар.

Зараз БДПУ па даручэнні Мінадукацыі распрацоўвае праект прафесійна-кваліфікацыйнага стандарту педагога з улікам сучасных патрабаванняў. На аснове гэтага прафесійнага стандарту педагога будуць распрацоўвацца новыя адукацыйныя стандарты і кампетэнтнасныя мадэлі падрыхтоўкі на ўсіх ступенях бесперапыннай педагагічнай адукацыі.



Зніжэнне інфляцыі і ставак па крэдытах стане адной з задач у эканоміцы да 2020 года - Кавалёў


Такое меркаванне выказаў дэкан эканамічнага факультэта Беларускага дзяржаўнага універсітэта прафесар Міхаіл Кавалёў, каментуючы праект праграмы сацыяльна-эканамічнага развіцця Беларусі на 2016-2020 гады, які будзе абмяркоўвацца на пятым Усебеларускім народным сходзе.

Міхаіл Кавалёў лічыць, што планам на гэту пяцігодку трэба даваць ацэнку з улікам вынікаў развіцця Беларусі за папярэднія 20 гадоў. Паводле яго слоў, краіне ўдалося захаваць сацыяльную справядлівасць, добрае і бясплатная ахова здароўя і адукацыя. "Нягледзячы на ​​пэўнае" тармажэнне ", апошнія тры гады сярэднегадавы рост дабрабыту склаў 7,6% - гэта амаль кітайскія тэмпы росту", - адзначыў Міхаіл Кавалёў.

Дэкан звярнуў увагу, што Беларусі ўдалося пазбегнуць няроўнасці грамадства, сацыяльнага расслаення, і, па дадзеных ААН, наша краіна ўвайшла ў дзясятку краін, якія дабіліся найлепшых вынікаў у гэтай справе. Беларусь суседнічае ў гэтым рэйтынгу з Даніяй, Швецыяй, Германіяй. "Краіна сапраўды мае намер захаваць сацыяльную справядлівасць, і ў той жа час спрабуе ўкараніць рынкавыя метады павышэння эфектыўнасці эканомікі", - дадаў ён.

Па словах Міхаіла Кавалёва, аднымі з галоўных задач на пяцігодку стануць зніжэнне інфляцыі, патанненне грошай (зніжэнне працэнтных ставак па крэдытах) і прыцягненне інвестыцый. "Каб мы ні казалі аб замежных інвестыцыях, сусветны вопыт паказвае, што з 100 інвеставаных рублёў, толькі 10 - замежных, а 90 - уласных. Таму абапірацца нам трэба ў першую чаргу на зберажэнні народа, на нацыянальны капітал. А каб працэс інвестыцый пайшоў дынамічна , трэба любой цаной збіць інфляцыю і зрабіць таннымі грошы. Гэта дапаможа ажывіць рынак будаўніцтва жылля, ствараць новыя вытворчасці ", - сказаў эксперт.

Калі інфляцыя знізіцца да канца 2020 года да 5% і стаўкі па крэдытах пойдуць уніз, то, па прагнозах Міхаіла Кавалёва, заяўленыя ў праекце праграмы задачы будуць выкананы, а, магчыма, і перавыкананы. "Заяўленыя паказчыкі больш сціплыя, чым у папярэдніх пяцігодках, але яны рэалістычныя - улічаны сітуацыя на знешніх рынках і кошт на нафтапрадукты", - адзначыў ён.

Перадумовы для выканання пастаўленых задач стварае і той факт, што Беларусь стала больш актыўна шукаць новыя рынкі і дыверсіфікаваць экспарт. Пры гэтым краіна не засяродзілася толькі на рэалізацыі прадукцыі машынабудаўнічай галіны, продажы якой падаюць ва ўсім свеце, і развівае новыя галіны. Так, значных поспехаў за апошнія гады дамогся беларускі IT-сектар. Да канца пяцігодкі Беларусь можа штогод экспартаваць камп'ютэрных праграм амаль на $ 2 млрд. На думку Міхаіла Кавалёва, далейшае развіццё IT-галіны, інавацыйных вытворчасцей дапаможа займацца будаўніцтвам сапраўды новай эканомікі - эканомікі ведаў.



Яўген Адаменка: разам мы здольныя дасягнуць многага


Старшыня Мазырскага райвыканкама Яўген Адаменка:

-- Асабіста мяне ў першую чаргу хвалюе тое, што і ўсіх грамадзян: каб у людзей была праца, нармальны заробак, бяспека ў побыце і на дарогах. Перакананы, калі будзем строга прытрымлівацца палажэнняў, выкладзеных у праекце Праграмы сацыяльна-эканамічнага развіцця Рэспублікі Беларусь на 2016 - 2020 гады, разам мы здольныя дасягнуць многага. Гэтаму ўжо ёсць прыклады. Так, пераўтварэнні, якія адбыліся на нашых вачах у ходзе рэалізацыі праграм па добраўпарадкаванні, навядзенні парадку на зямлі і адраджэнню вёскі. Ніхто ўжо не стане аспрэчваць, што сёння чысціня і добраўпарадкаванасць сталі рэальнымі брэндамі краіны. А хіба хтосьці мог выказаць здагадку, што разам з Аўстраліяй, Новай Зеландыяй, Бразіліяй і Аргенцінай наша краіна ўвойдзе ў лік найбуйнейшых экспарцёраў малочнай прадукцыі і зойме каля 5% сусветнага экспарту малочных прадуктаў?

Азнаёміўшыся з палажэннямі праграмы развіцця краіны на бліжэйшую пяцігодку, знайшоў там нямала тэзісаў, якія агучваліся на паседжаннях органаў улады раёна і вобласці падчас нарад, семінараў, справаздачных сходаў. Бо гэтая праграма з'яўляецца плёнам калектыўнай працы, яе становішча прадстаўнікі рэспубліканскіх ведамстваў актыўна абмяркоўвалі ў рэгіёнах, выслухоўвалі на месцах прапановы і заўвагі. Мне здаецца, што самае важнае будзе выпрацаваць механізмы, якія далі б магчымасць рэалізаваць гэтыя планы.

Выбар рэдакцыі

Грамадства

Час клопату садаводаў: на якія сарты пладовых і ягадных культур варта звярнуць увагу?

Час клопату садаводаў: на якія сарты пладовых і ягадных культур варта звярнуць увагу?

Выбар саджанца для садавода — той момант, значнасць якога складана пераацаніць.

Культура

Чым сёлета будзе здзіўляць наведвальнікаў «Славянскі базар у Віцебску»?

Чым сёлета будзе здзіўляць наведвальнікаў «Славянскі базар у Віцебску»?

Канцэрт для дзяцей і моладзі, пластычны спектакль Ягора Дружыніна і «Рок-панарама».