Вы тут

Ці атрымаецца пазбегнуць новых канфліктаў у Сярэдняй Азіі?


Галоўнай геапалітычнай падзеяй мінулага тыдня для краін СНД стала смерць прэзідэнта Узбекістана Іслама Карымава. Ён быў адным з самых вядомых палітыкаў рэгіёна і прыйшоў на сваю пасаду яшчэ з пасады савецкага кіраўніка рэспублікі, як і прэзідэнт Казахстана. Пры гэтым, калі Казахстан з'яўляецца эканамічным цэнтрам Цэнтральнай Азіі, у сілу багацця энергарэсурсаў, якія там здабываюцца, то Узбекістан — цэнтр дэмаграфічны. У ім пражывае палова насельніцтва пяці былых азіяцкіх рэспублік былога СССР — больш за трыццаць мільёнаў чалавек. Бурны дэмаграфічны рост мінулых гадоў дрэнна спалучаўся з досыць складанай эканамічнай сітуацыяй у краіне, спараджаючы беспрацоўе, нізкія заробкі і эміграцыю маладых грамадзян у тыя краіны, дзе ёсць працоўныя месцы. У адной толькі Расіі цяпер жыве амаль два мільёны выхадцаў з Узбекістана. Краіна мае значныя рэсурсы мінералаў, але аб'ёмы іх здабычы недастатковыя, каб аказаць такі ж пазітыўны эфект на ўзровень жыцця ў краіне, як гэта адбываецца ў Расіі, Туркменістане і Казахстане.


Дзве галоўныя праблемы Узбекістана — мяжа з Афганістанам і недахоп водных рэсурсаў. Суседства з ахопленым вайной Афганістанам выклікае пастаянныя і цалкам абгрунтаваныя асцярогі, што ісламскі радыкалізм можа перакінуцца на Узбекістан. Калі гэта адбылося ў Таджыкістане, краіна была шмат гадоў ахоплена грамадзянскай вайной, у якой загінулі дзясяткі тысяч грамадзян, а сотні тысяч сталі ўцекачамі. Велізарная роля ў эканоміцы сельскай гаспадаркі, на думку ўлад Узбекістана, падрываецца планамі Кыргызстана і Таджыкістана па будаўніцтве велізарных ГЭС на рэках, па якіх ва Узбекістан паступаюць водныя рэсурсы. У сувязі з гэтым сітуацыя з суседзямі ва Узбекістана заўсёды была напружанай. У сілу названых фактараў для СНД вельмі важна, каб пераход улады ў краіне прайшоў мірна і новы прэзідэнт захаваў адносную стабільнасць. Мяркуючы па першых прыкметах, так яно і павінна адбыцца, паколькі ўзбекскія эліты разумеюць высокую цану, якую прыйдзецца заплаціць за неарганізаваны пераход улады. Адным з галоўных пытанняў з'яўляецца новы знешнепалітычны курс Узбекістана. Галоўнымі гульцамі па ўплыве на эліты Узбекістана будуць Расія, ЗША і Кітай, якія маюць значныя інтарэсы ў рэгіёне і прыхільнікаў унутры краіны. Але спроба трансфармаваць ранейшы роўнааддалены ад усіх трох цэнтраў курс Узбекістана на адну з краін натыкнецца на лютае супраціўленне двух астатніх сапернікаў.

У кітайскім горадзе Ханчжоу прайшоў саміт «Вялікай дваццаткі». Прымаючы бок зрабіў усё, каб саміт прадэманстраваў значнасць Кітая, якая ўзрасла ў свеце, запрасіўшы ў тым ліку на саміт лідараў Лаоса, Казахстана, Сінгапура, Чада, Сенегала і Егіпта. Асаблівую ўвагу атрымаў ад гаспадароў на саміце Уладзімір Пуцін, якую сусветныя СМІ супрацьпаставілі халоднаму прыёму для Барака Абамы. Зрэшты, ведаючы кітайскія традыцыі вядзення знешняй палітыкі, не варта думаць, што Расія цяпер будзе мець выключную ролю для Кітая. Хутчэй за ўсё такім чынам кітайцы далі зразумець амерыканцам, што яны вельмі незадаволеныя той палітыкай у дачыненні да Кітая і яго суседзяў, якая праводзіцца ЗША апошнія гады. Пра гэта можна меркаваць і па некаторых іншых аспектах. Так, на саміце G20, які па сваёй прыродзе з'яўляецца эканамічным, быў створаны для пераадолення азіяцкага крызісу канца 1990-х і набыў асаблівую папулярнасць у пачатку крызісу 2008 года, старшыня КНР Сі Цзыньпін падчас двухбаковай сустрэчы з прэзідэнтам Паўднёвай Карэі Пак Кын Хе выказаў незадаволенасць планамі па размяшчэнні на тэрыторыі краіны элементаў амерыканскай сістэмы супрацьракетнай абароны THAAD. Сама ж Расія таксама паспрабавала выкарыстаць саміт перш за ўсё ў палітычных мэтах, нягледзячы на заклік самога прэзідэнта Расіі перад самітам сканцэнтравацца на пытаннях эканомікі. Уладзімір Пуцін паспрабаваў наладзіць кантакт з новым прэм'ер-міністрам Вялікабрытаніі, палепшыць расійска-турэцкія адносіны і абмеркаваць сірыйскі канфлікт з Баракам Абамам.

Міністр замежных спраў Беларусі Уладзімір Макей прыняў удзел у двух важных мерапрыемствах: у нефармальнай міністэрскай сустрэчы АБСЕ, якая прайшла ў Патсдаме, і ў нефармальнай сустрэчы міністраў замежных спраў краін — членаў Еўрапейскага саюза і краін—удзельніц ініцыятывы ЕС «Усходняе партнёрства», якая прайшла ў Браціславе. У рамках першага мерапрыемства ён заклікаў партнёраў па АБСЕ да сумесных дзеянняў па аднаўленні жыццяздольнасці рэжыму кантролю над звычайнымі ўзбраеннямі ў Еўропе, гарманізацыі інтэграцыйных працэсаў і ўрэгулявання існуючых канфліктаў, уключаючы ўкраінскі крызіс. На другім мерапрыемстве Уладзімір Макей заклікаў Еўрасаюз да пачатку перамоў па базавым пагадненні паміж Беларуссю і ЕС.

Сяргей Кізіма, доктар палітычных навук

Выбар рэдакцыі

Грамадства

Час клопату садаводаў: на якія сарты пладовых і ягадных культур варта звярнуць увагу?

Час клопату садаводаў: на якія сарты пладовых і ягадных культур варта звярнуць увагу?

Выбар саджанца для садавода — той момант, значнасць якога складана пераацаніць.

Культура

Чым сёлета будзе здзіўляць наведвальнікаў «Славянскі базар у Віцебску»?

Чым сёлета будзе здзіўляць наведвальнікаў «Славянскі базар у Віцебску»?

Канцэрт для дзяцей і моладзі, пластычны спектакль Ягора Дружыніна і «Рок-панарама».