Напярэдадні Новага года ў сталічны пракат выйшаў «Party-zan фільм» — другая рэжысёрская работа драматурга і кінасцэнарыста Андрэя Курэйчыка, імя якога ідзе далёка наперадзе ўласнай творчасці. Яго першая карціна «ГараШ» прагучала на кінафестывалі «Лістапад-2015», пасля чаго ў пачатку мінулага года выйшла ў сталічны пракат. Водгукі даволі рэзананснага дэбюта (бо ва ўменні піярыць свой прадукт Курэйчыку не адмаўляе ніхто) дапамаглі рэкламнай кампаніі «Party-zan фільма»: гледачы чакалі тых жа трапных выказванняў, камедыйнага абыгрывання стэрэатыпаў, знаёмых антуражаў і адсылак да беларускага — роднага — наваколля. Усё гэта публіка атрымала і нарэшце ў асобе Андрэя Курэйчыка знайшла пастаўшчыка ўнікальнага беларускага кіно, што смела іранізуе над рэчаіснасцю. Праўда, абодва фільмы выглядаюць у нашым кантэксце выйгрышнымі збольшага таму, што, на жаль, не маюць канкурэнтаў.
Ніша камедыі, тым больш актуальнай, у айчынным кінематографе сапраўды пустуе, у той час як сцэнарыі «ГараШа» і «Party-zan фільма» ўбіраюць у сябе досціпы, заснаваныя на асаблівасцях беларускай сістэмы жыцця. Тут сімвалы і шматзначныя дэталі, падсэнсы (нават калі яны не наўмысныя, а падсвядомыя), невыпадковыя сюжэтныя павароты, выразы, жэсты, характары.
У «Party-zan фільме» рэжысёр вырашыў паіранізаваць над айчыннай кінаіндустрыяй. Па сюжэце Аляксей і Дзяніс — авантурыст без пэўнага роду заняткаў і праграміст, што захапляецца Стывам Джобсам, — пераймаюць у кінастудыі (маецца на ўвазе «Беларусьфільм») заказ пэўнай расійскай кампаніі на здымкі некалькіх сцэн для карціны «Брэсцкі пералом». Маскоўскі заказчык, з нейкім крымінальным бэкграўндам, дае на гэта сорак тысяч долараў (столькі на «Party-zan фільм» выдаткаваў Андрэй Курэйчык), якія Аляксей у выніку змывае ва ўнітаз у цягніку. Памятаючы пра небяспечныя сувязі «кліента», хлопцы ўсё роўна бяруцца здымаць гэтыя сцэны і сустракаюць на вакзале маскоўскіх рэжысёра і аператара.
Уласна гэта частка, дзе галоўныя героі разам з суседкай па купэ Мартай, што далучаецца да іх кампаніі, без грошай выконваюць сваю работу і ствараюць «наватарскія» сцэны для будучага кіно, становіцца самай насычанай і сімвалічнай. Ці паводле азначэння павінна такой быць. Увесь гэты немагчымы сюжэт становіцца саркастычным выказваннем у бок беларускага кінематографа, а дакладней, у бок той яго часткі, якая ўвасабляецца ў нацыянальнай кінастудыі. Аўтар трапна абыграў мянушку «Партызанфільм», якой называюць «Беларусьфільм», указаў на тое, што беларускія спецыялісты і пляцоўкі спраўна служаць расійскім кампаніям, што грошы на кіно «змываюцца ва ўнітаз», а фільмы здымаюцца ў кур'ёзных умовах татальнай эканоміі. Можна нават знайсці намёк на тое, што кіно ў Беларусі ствараюць непрафесіяналы, але тады гэта іронія — наўмысная ці не — у тым ліку з самога сябе.
«Party-zan фільм» — кіно, сапраўды, непрафесіянальнае, але за пару смешных жартаў беларускія гледачы прабачаюць яму няўдалыя мантаж, тэмпарытм, акцёрскую ігру і работу рэжысёра; найгрубейшы, быццам мы глядзім рэкламны ролік, продакт-плэйсмент; выкарыстанне шаблонаў, належна абыграць якія ў здымачнай групы не атрымалася; недарэчныя сюжэтныя павароты. Усё гэта апускаецца толькі за тое, што жарты «Party-zan фільма» нам геаграфічна блізкія. Блізкасць гэтая насамрэч толькі геаграфічная, у сэнсе знешняя: «беларускасць» у сцэнарыі, пабудаваным на сімвалах і адсылках, ствараецца штучна, праз даволі павярхоўныя знакі і выкарыстанне белага і чырвонага колераў. Гумар, галоўны складнік фільма, прытрымліваецца зразумелай масаваму гледачу манеры сomedy club, гэта значыць, таксама павярхоўных плоскіх жартаў.
Вядома, быць адзінымі на ніве сарказму ў скупой жанравай разнастайнасці беларускага кінематографа вельмі выгадна, але гэта не робіць добрым сам фільм. Вось прыклад, калі спрацоўвае прынцып «на бязрыб'і і рак рыба». Зразумела, Андрэй Курэйчык хацеў стварыць глядацкі прадукт, здольны паказаць, што беларускае кіно можа мець поспех і зарабляць грошы, таму мэты больш-менш даследаваць ці спасцігнуць жыццё краіны (страшна сказаць, экзістэнцыйныя пытанні), відавочна, не стаяла. Прыгледзецца — усе жарты «Party-zan фільма» будуюцца на даволі беглых заўвагах, неглыбокіх спасылках, спрошчаных ідэях узроўню кухонных размоў. Часам гаворка пра беларускае ўзвышаецца да канстатацый. «Тут усе так працуюць (несумленна)», — чуецца з вуснаў Аляксея, хоць для падобных гучных заяў герой не атрымлівае ў межах карціны — і не намякаецца, што атрымаў па-за кадрам, — дастатковага вопыту. Зялёны авантурыст нібыта ведае жыццё. Не да месца тут і нацягнуты драматызм. Недарэчнасць увогуле характарызуе «Party-zan фільм»: эмоцыя не адпавядае сітуацыі, сюжэтныя павароты не адпавядаюць адэкватнасці, здольнасці здымачнай групы не адпавядаюць задачам.
Здаецца, апроч гульні ў распазнаванне на экране знаёмых рэчаў у «Party-zan фільме» шукаць няма чаго. Творчасць Андрэя Курэйчыка, безумоўна, можна назваць феноменам беларускага кіно: больш нішто так шырока не абмяркоўваецца і, на жаль, не зарабляе грошы ў айчынным пракаце. А зарабіць можна на прадукце, які будзе дагаджаць інтарэсам як мага шырэйшай аўдыторыі. «Party-zan фільм» зарабіў, прагучаў, даказаў, але так і застаўся дрэнна скроенай плоскай камедыяй нават для ўзроўню масавага кіно.
Ірэна КАЦЯЛОВІЧ
Амаль тысяча дзвесце чалавек сабраліся, каб вырашаць найважнейшыя пытанні развіцця краіны.
Расказаў першы намеснік старшыні Дзяржаўнага камітэта па навуцы і тэхналогіях Рэспублікі Беларусь Дзяніс Каржыцкі.
Як вакцыны выратоўваюць жыцці і чаго можа каштаваць іх ігнараванне?
Аляксандр Курэц – самы малады народны выбраннік у сваім сельсавеце і адзіны дэпутат сярод сваіх калег па службе.
