Пазлы Багаслаўскага

Дзмітрый Багаслаўскі скончыў Беларускую дзяржаўную акадэмію мастацтваў па спецыяльнасці «Рэжысура» ў 2010 годзе. Працуе ў Беларускім дзяржаўным маладзёжным тэатры як акцёр, апошнім часам стварае пастаноўкі як рэжысёр. Адзін з арганізатараў Студыі альтэрнатыўнай драмы. За межамі Беларусі больш вядомы як драматург. Прарыўным для драматурга стаў 2011 год: п’еса «Любоў людзей» трапіла ў шорт-ліст конкурсу «Еўразія», у спіс пераможцаў конкурсу «Любімаўка-2011» і ў шорт-ліст конкурсу «ЛітаДрама». Таксама было першае месца ў конкурсе «Дзеючыя асобы-2011» і прыз глядацкіх сімпатый конкурсу конкурсаў «Новая п’еса» пры расійскай Нацыянальнай тэатральнай прэміі «Залатая маска». У 2012 годзе п’есы «Любоў людзей» і «Ціхі шолах сыходзячых крокаў» адзначаны ў шорт-лісце расійскай прэміі «Дэбют». У 2013 годзе імя Багаслаўскага таксама ў шорт-лісце «Конкурсу конкурсаў» «Залатой маскі». Лаўрэат прэміі «Дэбют» у намінацыі «Драматургія» з п’есамі «Знешнія пабочныя» і «Дзеўкі». Спектаклі паводле п’ес Дзмітрыя Багаслаўскага ідуць як у беларускіх тэатрах, так і ў розных краінах блізкага замежжа.

Акцёр, драматург, рэжысёр — гэта не ўсе таленты знакамітага Дзмітрыя Багаслаўскага, які працуе ў Беларускім дзяржаўным маладзёжным тэатры. Яго спектаклі выклікаюць спрэчкі між вядучымі крытыкамі краін СНД, яго п’есы пастаўленыя ў некалькіх дзясятках гарадоў, яго акцёрскія работы адзначаюць у СМІ. І ўсё роўна можна казаць, што мы зусім не ведаем гэтага дзіўнага чалавека.

 — Як у рэжысёрскіх працах («Dreamworks», «Саша, вынесі смецце»), так і ў драматургічных («Любоў людзей», «Ціхі шэпт сыходзячых крокаў»), у цябе ёсць тэма іншага свету. Людзі маюць зносіны з прывідамі. Чаму цябе гэта натхняе, магчыма, неяк звязана з тваёй біяграфіяй?

— Адзін з маіх любімых драматургаў — Морыс Метэрлінк, у яго творах вельмі шмат містыкі, напэўна, адтуль і ногі растуць. Мне здаецца, гэтая тэма першапачаткова глыбокая і невычэрпная. Наўрад ці мы калісьці даведаемся, што хаваецца на тым баку. Фантазіраваць на гэтую тэму цікава, паколькі заўсёды вабіць тое, чаго не ведаеш. Так, я пагаджуся, што любоў да містыкі ёсць, але яна падсвядомая: не магу сказаць, што гэта неяк звязана з біяграфіяй. Прынамсі ў мяне ў жыцці такога не здаралася.

— Што для цябе цяперашні беларускі тэатр? Якім ты яго бачыш і якім хацелася б бачыць?

— Для мяне цяпер беларускі тэатр вельмі разрознены, і пакуль я не разумею, куды ён хоча ісці, куды ён ідзе і куды яго вядуць людзі, якія стаяць на чале гэтага карабля. Пакуль я не бачу больш-менш ясных канцэпцый, рэпертуарнай палітыкі і канкрэтных рэжысёрскіх поглядаў і перакананняў на жыццё. Вядома, тут ёсць кайданкі ў выглядзе плана, наведвальнасці, прадаванасці і г. д. У Беларусі нам даводзіцца казаць на 99% пра рэпертуарны тэатр, таму што, на жаль, прыватны тэатр і прыватныя ініцыятывы толькі-толькі пачынаюць развівацца. А тыя, якія ёсць, на дадзены момант пераходзяць у разрад танных антрэпрыз. Магчыма, гэта і якасны прадукт, але якасць тут церпіць ад сутнасці і праблематыкі, якую прапануюць п’есы, рэжысёры, тэатры. Усё ж такі часам ад тэатра хочацца сур’ёзнасці і сумленнай размовы. Гэта справа не аднаго дня, тут павінна быць і праца з гледачом у тым ліку. Таму што людзей, якія ходзяць у тэатр з розумам, вельмі мала. Калі казаць, зноў жа, аб прыватных ініцыятывах, то тых момантаў, якія выклікаюць у мяне цікавасць, зусім няшмат, але, на шчасце, яны ёсць і паволі набіраюць моц, і ўсё гэта звязана з сучаснай п’есай, з п’есай надзённай, з п’есай, якая прапануе іншую мову тэатра. Гэта радуе.

— Ці лічыш ты, што гледачы лепш успрымаюць пастаноўкі па творах сучаснай драматургіі, чым класіку?

 — Тэатр — гэта ж такая насычаная структура, гэта сінтэз вельмі многіх мастацтваў, таму мы не можам проста сказаць, што сучасная п’еса мацнейшая за класіку ці сучасная п’еса ўздымае пытанні больш глыбокія. І на дадзены момант я не магу сказаць, што сучасная п’еса выклікае велізарную цікавасць гледачоў і ажыятаж. Проста павінна быць і тое, і тое. Мы павінны наш час размяркоўваць так, каб сёння, напрыклад, падумалі над класікай, а заўтра вярнуліся да сучаснасці.

— Калі мае сябры хадзілі на «Гэта ўсё яна» ў РТБД, а на наступны дзень — на «Дзеці Ванюшына» ў Маладзёжны, яны палічылі, што першае мацней за кошт сучаснасці, надзённых тэм, шматпланавасці...

— Па сутнасці, «Гэта ўсё яна» і «Дзеці Ванюшына» — блізкія па тэматыцы п’есы. Значыць, у іх адгукаецца так у гэты момант. Значыць, ім бліжэй камп’ютары, сацыяльныя сеткі і г. д. У «Дзецях Ванюшына» ўсё апісана інакш. Мне цікава сучасная п’еса, бо лічу, што гаварыць з гледачом той мовай, якой карыстаецца ён, больш прыемна. Не таму, што гэта адбываецца сёння. Усё роўна ёсць п’есы, якія напісаны не толькі пра сёння, а пра ўчора і пра заўтра. І ў гэтым іх перавага. Не скажу, што ўсіх гледачоў чапляе, калі з імі размаўляюць на сучаснай мове. Ім хочацца прыйсці ў тэатр, прывольна сесці ў крэсле і расслабіцца. Як выдатна хтосьці напісаў у водгуках пра наш спектакль «Сон у летнюю ноч»: маўляў, гэта ж немагчыма 2 гадзіны сядзець у поўнай напрузе! Чалавек думаў, што прыйдзе разнявольвацца, але Шэкспір сінтэзуе ў сабе шмат што: і трагедыю, і драму, і камедыю.

— У шмат якіх інтэрв’ю ты распавядаў, што людзі, якія чыталі твае п’есы, кажуць, што чалавек малады не мог так напісаць. У мяне адразу ўзнікае паралель з Трэплевым. Ці ёсць у цябе роля, у якой ты ў нейкіх момантах адчуваеш сябе самім сабой? Ці суадносіш сябе з нейкім персанажам?

— Мне здаецца, Трэплеў толькі і займаўся, што шукаў новыя формы. Для мяне важна паспрабаваць і новыя формы, і класічную трагедыю, цяпер вось пішу камедыю. Паколькі я часам працую з «Радыё Расіі», «Радыё Культура», цікава паспрабаваць, што такое радыёп’еса. Апошняе, што я напісаў, — п’еса па фотаздымках. Калі ўзяць «Знешнія пабочныя», гэта ўвогуле дзіўны матэрыял, больш гукавы. Я не рабіў яго адмыслова для радыё, але там неабходны візуальны гукарад, шумавы, гульня з прасторай гледача. Гэта п’еса нават не для тэатральнай залы. Таму мне цікава паспрабаваць усё. Я не ведаю, як асацыяваць сябе з нейкай роляй, з нейкім персанажам, дзе мне лёгка...

— Ты часта глядзіш пастаўленыя табой спектаклі. А што наконт спектакляў па тваіх п’есах? Пачуцці пры праглядзе адрозніваюцца?

— Цалкам спектаклі пасля выпуску я гляджу рэдка, толькі калі нейкімі кавалкамі, правяраю некаторыя моманты, якія не атрымаліся ў мінулы раз. Заўсёды артыстам кажу: «Вы не нервуйцеся, за вас перажываю я, таму цалкам спакойна і вольна пачувайцеся на сцэне, рабіце сваю справу». У прынцыпе, гэта адбываецца і са спектаклямі па маіх п’есах. Асабліва хвалююся, калі рэжысёры, бывае, не папярэджваюць пра нейкія скарачэнні або для іх рэжысёрскай задумы неабходна памяняць сцэны месцамі, ці яны не спраўляюцца з нейкай сцэнай і яе проста выкідваюць, ці няма артыстаў сталага ўзросту, і яны наогул прыбіраюць гэтую лінію. Дзіўна гучыць, вядома. Перажываю, але не нервуюся, таму што кропку на паперы я ўжо паставіў, мая праца скончана. Цяпер чарга рэжысёра, артыста, мастака, кампазітара, і ўжо яны адказваюць за тое, што адбываецца на сцэне. Таму, напэўна, і крытыку я даволі лёгка пераношу. Вось цяпер толькі пра гэта падумаў. Мне лёгка прыкрыцца рэжысёрам і артыстам і сказаць, што п’еса ў мяне зусім іншая, зусім не пра тое. Можа быць, я такім чынам імкнуся псіхалагічна адасобіцца, але гэта мая пазіцыя. Я, напэўна, проста з тых творцаў, якія не насаджаюць сваё бачанне. П’еса для мяне — не матэрыял для таго, каб сказаць, што я адчуваю. Усё ж такі тэкст першасны, і таму важная задума аўтарская, важна раскрыць яе ў першую чаргу, а потым ужо думаць пра сваё бачанне.

— Ты сказаў, што перажываеш, нервуешся, гледзячы спектаклі па сваіх п’есах. А калі пастаноўка твая? Нервуешся?

— Вядома. За кожны акцёрскі крок нервуюся. Таму што рэпеціравалі так, а сёння атрымалася крыху інакш. Але ў любым выпадку, тэатр — гэта жывы арганізм, таму можа адбыцца ўсё. Пакуль я не заўважаў, каб артысты моцна адхіліліся ад таго, што мы рэпеціравалі.

— Ты неяк казаў, што ў цябе няма адмоўных герояў, а толькі станоўчыя, ды яны са сваімі асаблівасцямі. А ты так і пра жыццё думаеш? Няма людзей дрэнных?

— …Людзі са сваёй праўдай, калі дакладней. Ды не, ёсць дрэнныя людзі. Проста такая ў мяне мастацкая выдумка, мне не хочацца, каб былі ўсе дрэнныя. Я ж магу персанажа апраўдаць па яго ўнутранай лініі. Гэта дае паўтоны. Таму што калі мы фарбуем толькі белым і чорным, гэта сумна. Я вельмі люблю выпісваць нейкія моманты, калі на першай старонцы даецца нейкі факт, і мы думаем: а навошта ён наогул тут патрэбны? А на 10-й старонцы факт адкрываецца, і адразу ўсё становіцца на свае месцы. Складваецца мазаіка з падзей, і ў нейкі момант гэтыя падзеі зліваюцца разам, і тады адразу ўсё сыходзіцца. Я разумею логіку персанажа, я разумею яго імкненні. Наогул жа цікава збіраць пазл. Вось у мяне ў жыцці быў пазл на 2,5 тысячы дэталяў, я яго так і не сабраў...

— Новая драма для цябе — гэта новая форма ці не толькі? Ці важна ў новай драме выконваць не толькі форму?

— Вядома, усё важна. Толькі пры той умове, што мы ў кожным аспекце знойдзем цэласнасць, апраўданасць, толькі ў гэтым выпадку спектакль складзецца на 100%, і толькі так ён пачне працаваць. Калі ён дзесьці кульгае, значыць, мы нешта недадумалі, недапрацавалі, кінулі. Як адбываецца праца з першапачатковым матэрыялам, як расстаўляюцца акцэнты. Па прыкладзе «Саша, вынесі смецце»: я пакідаю ўсе рэмаркі, якія ў тэатры мала хто выкарыстоўвае. Для мяне яны там як паказчык таго моманту, што жыццё спынілася, запаволілася, гадзіннічкі нікуды не ідуць. Шмат хто кажа, што, калі ёсць новая драма, яна павінна быць напісана па-новаму, да яе павінна быць ужыта новая рэжысёрская мова, новыя акцёрскія тэхнікі. Але мне цікава, чаму? У любым выпадку, ёсць у мастацтве такое паняцце, як эгаізм. Я не хачу па-новаму, я хачу вось так, як напісаў аўтар, і так, як я разумею аўтара. Новая драма — наогул паняцце дзіўнае. Трэба разумець, што для кагосьці гэта нейкі працэс, але для мяне гэта проста новыя п’есы, якія напісаны. Бо цяперашні дзень нам дыктуе ўмовы. І Чэхаў — новая драма, і Гаўптман, і Вампілаў у свой час. Лёгка сказаць, што гэта п’еса, якая знайшла нейкую новую мову ці новую праблематыку альбо новага героя. Але, зноў жа, усё дыктуе закон часу, наша становішча, наша стаўленне да таго, што адбываецца навокал. Гэта такі цяжкі момант. Можна, вядома, вычварацца колькі заўгодна, перапісаць усю рэкламу ў метро і сказаць, што напісаў п’есу. Але гэта не стане новай драмай ніколі, гэта і драмай не стане. Часам чытаеш п’есы і разумееш, што кароль жа голы! Можна пад шыльдай «новая драма» прасоўваць усё, што заўгодна. Але ці працуе гэта? Створана яна па законах тэатра ці не створана? Зноў жа, тут не важна, па якіх законах, таму што цяпер вельмі шмат усяго ў тэатр прыйшло і прыходзіць. Чамусьці на энергетычным узроўні мне больш зразумела, што такое новая драма, чым на моўным.

Размаўляла Вольга СТАРАВОЙТАВА