Нерэальная рэальнасць

Калі літаратура — гэта прафесія, то атрымліваць асалоду ад чытання ёсць вялікай праблемай. Магчыма, так жа, як кухару цяжка забыцца падчас вячэры на сваю прафесію і быць проста чалвекам, які каштуе новыя стравы. Калі быць чытачом — гэта прафесія, то колькасць літаратурных твораў, ад чытання якіх можна проста атрымліваць асалоду, не такая ўжо і вялікая. Аднак апавяданне Кацярыны Мядзведзевай «Агеньчык», змешчанае ў № 4 часопіса «Маладосць», безумоўна, адно з гэткіх.

Галоўны герой — міфічны Агеньчык — заваблівае нешчаслівых людзей абяцаннем здзейсніць запаветнае жаданне, а наўзамен — не, не закласці душу… Адплатай становіцца падпарадкаванне падступнаму псіхалагічнаму плану, і ў выніку — жаданае становіцца недасяжным. Напрыклад, казачніца Янка атрымлівае магчымасць кіраваць лёсамі рэальных людзей, ствараючы пра іх гісторыі. Яе сюжэты неадменна ўвасабляюцца ў жыццё, але ніводзін з іх не павінен мець шчаслівай канцоўкі. Чалавек, прагны да імгненнага шчасця, пагаджаецца на ўмовы, прапанаваныя Агеньчыкам. Толькі нехлямяжая нямая прыслужніца вядзьмаркі-казачніцы з дзіўным імем Цішш адмаўляецца. Мабыць, таму, што не ёсць сапраўдным чалавекам, але толькі ўвасобленым у жыццё сваёй гаспадыняй персанажам. Сцэна, у якой Янка распавядае служанцы пра яе «несапраўднае» паходжанне, — адна з найлепшых у творы.

Магчыма, у гэтым сюжэце не кожная дэталь арыгінальная. Але тое, як кампазіцыйна ўсе сцежкі-дарожкі ўрэшце сыходзяцца, тое, як некалькімі важкімі штрыхамі створаныя вобразы герояў, апісанні палаца, у якім жыве Янка, і гарадскога рынку з гандляркамі і пляткаркамі, стварае абсалютна арыгінальны, самастойны мастацкі свет, у якім героям утульна, а ўсе дэкарацыі на сваім месцы. На фоне так распаўсюджанай у сучаснай маладой прозе стылёва-моўнай неахайнасці няспешная апавядальная плынь з удалай моўнай стылізацыяй сапраўды захапляе. Нельга адназначна сказаць, каго ж з герояў можна лічыць галоўным, бо ўсе яны для аўтара (і для чытача, і для развіцця сюжэта) аднолькава важныя. А ўрэшце і сам чытач нібы адчувае сябе адным з жыхароў таго напаўказачнага-напаўрэальнага мястэчка, дзе штораніцы Янка набывае на гарадскім рынку свежую зеляніну. Разам з тым, некаторыя сцэны (напрыклад, даволі падрабязныя апісанні смерці крыўдзіцеляў гарадской вядзьмаркі) выглядаюць, так бы мовіць, умоўна-бяскрыўдна, нібы ў дзіцячай казцы.

Спалучэнне, чаргаванне рэальнага і міфічнага... натхняе на роздум: а ці сапраўдны той агеньчык, за якім мы ідзём да сваёй мэты?

Жана КАПУСТА