Логіка невымоўнасці

Тыдзень Швецыі, які праходзіў у беларускай сталіцы 29 мая — 3 чэрвеня, быў багаты на культурныя падзеі. У кінатэатры «Піянер» дэманстраваліся лепшыя шведскія фільмы, у тым ліку дакументальная стужка Крысціны Ліндстром, прысвечаная жыццю знакамітай Астрыд Ліндгрэн. У фае кінатэатра наведвальнікаў чакала фотавыстаўка #enjoysweden («Атрымай асалоду ад Швецыі!»). Аматары і прафесіяналы мелі магчымасць паўдзельнічаць у фотаконкурсах «Швецыя вачыма беларусаў» і «Беларусь у Швецыі».

Пераможцы былі ўзнагароджаны 3 чэрвеня, у Дзень Швецыі, падчас вялікага свята на плошчы Свабоды. У цэнтры Мінска можна было паслухаць папулярныя шведскія песні, згуляць у настольны хакей, узяць удзел у віктарынах і латарэях, набыць на памяць прыемную рэч, сувенір ад беларускіх майстроў, кнігу аднаго з вядомых шведскіх пісьменнікаў... І наведаць літаратурныя імпрэзы! На дзіцячай пляцоўцы наведвальнікі маглі паслухаць казкі «Піпі Доўгаяпанчоха» і «Паляванне на ліса», паглядзець лялечныя спектаклі «Дарожныя прыгоды Віты» і «Хутчэй, Мама Му!», пазнаёміцца з беларускімі перакладамі шведскіх казак. Дарослыя чытачы дзякуючы сёлетняму святу могуць адкрыць для сябе новага творцу — лаўрэата Нобелеўскай прэміі Тумаса Транстромера. Зборнік выбраных вершаў шведскага паэта ў перакладзе на беларускую мову пабачыў свет у выдавецтве Змітра Коласа. Ініцыятар праекта — Надзвычайны і Паўнамоцны Пасол Каралеўства Швецыя ў Рэспубліцы Беларусь Марцін Оберг.

— Паўтара года таму для мяне было сапраўднай падзеяй трапіць на службу ў краіну, прадстаўнік якой атрымлівае Нобелеўскую прэмію. Шведы могуць чытаць Святлану Алексіевіч, каб даведацца пра Беларусь. А што я магу парэкамендаваць беларусам з сучаснай шведскай літаратуры, каб беларусы маглі лепш разумець шведаў? Мой адказ — вершы Тумаса Транстромера. Каб перакласці яго творы на беларускую мову, хутка сабралася група аднадумцаў, якія выдатна працавалі разам. Гэта Алеся Башарымава, Уладзімір Арлоў, Лявон Баршчэўскі, Андрэй Хадановіч, — распавёў спадар пасол на прэзентацыі кнігі ў Дзяржаўным музеі гісторыі беларускай літаратуры.

Тумас Транстромер (1931 — 2015) нарадзіўся ў Стакгольме, падлеткам пачаў пісаць вершы. Ва ўніверсітэце вывучаў псіхалогію, гісторыю рэлігіі, параўнальнае літаратуразнаўства. Дзякуючы першаму ж зборніку «Сямнаццаць вершаў» Транстромера пачалі называць вядучым паэтам свайго пакалення. У 1990 годзе пасля інсульту ён быў часткова паралізаваны і страціў здольнасць размаўляць, але працягваў пісаць вершы, захаваў пачуццё гумару і любоў да ігры на фартэпіяна. Асістэнткай паэта была жонка Моніка, якая прыехала ў Мінск на прэзентацыю зборніка «Пад вольным небам». Імпрэзу таксама наведаў літаратуразнаўца, літаратурны крытык Ніклас Шолер, які расказаў пра адметнасць паэтыкі Тумаса Транстромера:

— Вершы Транстромера — гэта даследаванне складанай чалавечай ідэнтычнасці, будаванне мастоў паміж прыродай, гісторыяй і светам мёртвых. Чытачоў прываблівае выяўленчая выразнасць і адначасова ціхая празаічнасць яго твораў. Вершы Транстромера — канкрэтная паэзія, творца пазбягае абстрактных падагульненняў, але мае выключную вастрыню зроку, якая набліжаецца да звышнатуральнага. Ён вельмі ўважлівы і назіральны, паэт-вока…

Тумас Транстромер атрымаў Нобелеўскую прэмію ў 2011  годзе «за тое, што яго сціслыя, паўпразрыстыя вобразы даюць нам абноўлены погляд на рэальнасць». Ён лічыцца майстрам метафары, але, на думку Нікласа Шолера, «метафара працуе найбольш эфектыўна, калі спалучана з простымі радкамі. Шмат вершаў Транстромера пачынаецца са знаёмых карцін: паездка на аўтамабілі, шпацыр у лесе. Мы сустракаем мясціны, дзе пражываем рэальнае жыццё, але метафары дазваляюць ператварыць матэрыяльнае ў невымоўнае, дзякуючы метафарам нелагічнае выяўляецца як натуральнае, а казачнае — як рэальнае».

Па словах Монікі Транстромер, паэт узрадаваўся б выданню зборніка сваіх вершаў у перакладзе на беларускую мову: носьбіты такіх «маленькіх» моў, як шведская і беларуская, павінны падтрымліваць адно аднаго.

паразумення і добразычлівасці панавала на ўсіх імпрэзах Тыдня Швецыі ў Мінску. А пераклады лепшых шведскіх пісьменнікаў на беларускую мову дазволяць працягнуць знаёмства з гэтай прыгожай паўночнай краінай.

Юлія ШПАКОВА