Што было — было, прычым так даўно, што гэтую гісторыю можна расказаць яшчэ раз. На Віцебшчыне ў адной сямейцы двое хлапцоў-падшыванцаў расло. Бацька ім матацыкл справіў за добрую вучобу, але не новы, відаць, бо хлопцы на ім не толькі па ваколіцах гойсалі, але і рамантавалі...
У той дзень разабралі рухавік, прамылі ўсе дэталі ў бензіне, сабралі назад і паехалі б катацца, але ж трэба было недзе бензін той дзець... Нічога лепшага не прыдумалі: занеслі яго ў прыбіральню, вылілі і пакацілі... У гэты час дадому бацька вярнуўся і перш чым пайсці ў хату, збочыў у маленькі домік за лазню — прысеў там, закурыў, кінуў запалку за спіну...
Выбух яшчэ той быў! Курца аж на дрэва закінула!.. Ззаду ўзнялося полымя... Добра, што ратавальнікі паблізу былі — умомант прымчаліся! Лазню патушылі, пацярпелага завезлі ў бальніцу. І ўжо там усе хворыя пайшлі яму спачуваць: маўляў, ты такое месца сабе падсмаліў, бедны... «Ды не, людцы добрыя, — пярэчыў ім дзядзька, — яне бедны, мне нават пашчасціла, можна сказаць! А бедным я быў бы, калі б... кручок на дзверы накінуў. Тады б галаву прыйшлося лячыць, а тое месца нідзе не дзенецца — хутка зажыве».
Так яно ці не так, могуць адказаць прафесійныя лекары. Усе ж астатнія — у прыватнасці, удзельнікі конкурсу на лепшы подпіс да здымка (гл. фота ўверсе) — хіба паразважаць: «А якой такой «выбуховай» хваляй на дрэва (на паказальніку напісана «Биотуалет») загнала хлапца? Што ён там робіць?
Адказы на гэтыя пытанні — самыя розныя. Спадар Іван Сіманёнак з Пастаў, у прыватнасці, піша:
Ці хацеў таго, ці не —
Настае хвілінка,
Што і цар не абміне
Пэўнае кабінкі.
А калі туды чарга?
Верхалаз мясцовы —
Чалавек-павук, Тарзан
Пойдзе па галовах!
Альбо па дрэвах, як слушна заўважае спадар Кісель з Мінска:
Сёмы ўказальнік
Хлопец сустракае!
Ён маленькі домік
З раніцы шукае,
А яго й з узвышша
Ўбачыць тут не выйшла!
Гора!
Пра яго ж — і спадарыні Соф'я Кусянкова з Рагачоўшчыны ды Любоў Чыгрынава з Мінска:
Свята ішло, —
Каб лепш — не трэба!
Ды узнікла тут патрэба...
Самы б час яе спраўляць,
Ды сарціра — не відаць.
Заклапочаны дзяцюк
Па вяроўцы ўзлез на сук,
Адшукаў арыенцір:
«Шыльда» — ёсць.
А дзе ж сарцір?
Разам з героем здымка пытаецца пра гэта першая з жанчын. Не разумее і другая:
Камунгасаўскі начальнік
Прычапіў быў указальнік
І як быццам кагадзе...
Прыбіральня толькі дзе?
Трэба разумець, як у анекдоце: «Саша, паабяцай, што ажэнішся з Машай». — «Паабяцаць — магу, але жаніцца — не...» Вось і камунальнікам трэба было дзейнасць сваю паказаць, а потым...
Праблема, карацей, з гэтымі прыбіральнямі: яна даўно і ўсім аскому нагнала. Таму — «пункцірам» — некалькі прыкладаў. Выпуск навін: «Сёння нашы касманаўты, — расказвае дыктар, — ужо тройчы выходзілі ў адкрыты космас. І зноў з-за паломкі ўнітаза!». Дыялог у парку: «Скажыце, а дзе тут прыбіральня?» — «Азірніцеся! А дзе тут не прыбіральня?» Мужчына ў краме цыгарэты купіў, ад касы не адышоў, а ўжо смаліць... Прадавачкі яму: «Ды майце ж сумленне: тут не кураць!» Ён у адказ: «А чаму?.. Я ж у вас цыгарэты купляў...» — «Ну, у такім разе мы туалетную паперу вам не прададзім». Пра яе — аб'ява ў прыбіральні: «Калі ласка, карыстайцеся ёршыкам!» Унізе прыпіска: «А можна паперай? Бо ёршыкам дужа балюча».
І гэта было б смешна, як той казаў, калі б не было сумна.
А зрэшты, мы адхіліліся ад абранага курсу — варта вярнуцца назад, да пакінутага на дрэве хлопца, бо там, паводле спадара Віктара Сабалеўскага з Узды,
Турбазу сёння шум запоўніў:
Атрад шугае за атрадам.
Вось толькі...
Дзе б знайсці «шпакоўню»?
Казалі, ёсць —
за даляглядам...
І адшукаць яе, трэба разумець, — з «праважатым», пра якога піша спадарыня Валянціна Гудачкова з Жыткавічаў:
Узабраўся Ясь высока...
Ды каб меў яшчэ і бінокль,
Мо б убачыў, небарака,
Той дамок, дзе можна...
Ну, вы здагадаліся, бо сітуацыя, як ні круці, жыццёвая:
Фота выклаў нам Кляшчук,
І не на пацеху:
Шмат хто быў
як той хлапчук...
Шчыра: не да смеху, —
прызнаецца спадар Валерый Гаўрыш з Чавусаў.
Ён жа, дарэчы, прыгадвае, як аднойчы на вакзале мужчына ў прыбіральню ляцеў. «Дарогу, таварышы», — прасіўся здалёк. Патузаў ручку адной кабінкі — занятая; «Таварышы!» — патузаў ручку другой. Да трэцяй — з нецярпеннем: «Тава... Не... Не таварышы...»
І гэта ж — некалі даўно: тады яшчэ бясплатныя прыбіральні былі, не тое што цяпер, — заўважае спадар Валерый.
З таго ж канверта дыялог: «Я свой бізнес пачынаў з нуля», — хваліцца адзін з новых беларусаў. — «А я — з двух...» — «Гэта як?» — «Адкрыў платны туалет». І сапраўды — дзверы ў абсалютнай большасці вакзальных «дамкоў» цяпер пад «аховай» грозных цётачак: не заплаціш — не праскочыш. Адкуль:
Па кішэнях рынак б'е —
Прыбіральні платныя.
Калі грошай не стае,
Учынкі адэкватныя?
Ды ні ў якім разе, як лічыць спадарыня Раіса Васільева з Гомеля!
Туалет, як бачна, — злева...
Ясь — вісіць чамусьці справа?
Хто яго загнаў на дрэва,
Калі ўнізе робяць «справу»?
Для іх, вось гэтых спраў, асабліва падчас вялікіх свят (мае рацыю спадар Гаўрыш!), біятуалеты — разумнае выйсце:
Ну вось, прагрэс ужо і ў нас:
З'явіўся біяунітаз.
Як ёсць патрэба — дуй туды...
Ды толькі выйшла як заўжды:
Знайсці з ім прыбіральню —
Занятак экстрэмальны!
Мяркуючы па здымку, і сапраўды. Але ж асобныя чытачы (і тая ж спадарыня Раіса Васільева) бачаць не толькі тое, што ў кадры, але і тое, што за ім:
Янак раз пашуткаваў:
«Пад хмары»
«шыльду» ўмацаваў...
Не знайшоўшы туалета,
Гараваў і той, і гэты...
І ў адказ пажартавалі,
На дрэва Яначку загналі:
Пакутаў іншым
хай не зычыць,
Хай сам павые,
як прыспічыць.
...А зрэшты, што мы ўвесь час пра зямное, пра самае празаічнае? Час адарвацца ад яго, сігануць угору! Ну хоць бы з той жа спадарыняй Чыгрынавай, якая малюе цэлую карціну — не алеем, дык словам:
Пасля чаркі неяк Дзіму
Захацелася экстрыму.
На сасну — як бач, залез!
І, напэўна б, неяк злез,
Але знізу і цішком
Трасе жонка кулаком:
«Порткі вымажаш смалой —
Дык умыешся крывёй!»
Палохае, вядома ж! Хоць пры сённяшніх цэнах і портак шкада. А між тым іх можна захаваць чыстымі (і ад смалы таксама), калі, паводле сужэнцаў Астроўскіх з Мінска, да любога «ўзыходжання» рыхтавацца загадзя:
Не іначай — думаў Федзя
Ісці ў пушчу на мядзведзя...
Касалапых не відаць? —
Трэніруецца ўцякаць.
Прычым — не толькі ад звяр'я, на думку спадарыні Гудачковай,
Год даймала хлопца дума:
Дзе б падзецца мне ад тлуму,
Ад натоўпу, мітусні?
Мо на дрэве абжывуся?..
Прыбіральня? Абыдуся!
Абы толькі ў цішыні!
Для гараджан прага яе цалкам зразумелая:
Хочам быць бліжэй да неба,
Марым мы аб вышыні.
Ды штодзённыя патрэбы
Нас трымаюць на зямлі.
Грэх не згадзіцца са спадаром Мікалаем Старых з Гомеля! Як і з мінчанамі Астроўскімі:
Дваццаць першы век шалёны:
Не злічыць атракцыёнаў —
Для дарослых, для дзяцей...
Рызыкуйма!
Усё часцей:
Лезем к небу і у воды...
А вылазім... не заўсёды.
Таму перш чым «лезці», калі ласка, давайце падумаем. І папросім аб гэтым блізкіх: Бог, як вы помніце, сцеражэ сцеражонага.
...Што да папярэдняга здымка — на ім, нагадаем, былі два сімпатычныя дзядзькі на мосціку, абвешаным замка́мі (гл. «Звязда» ад 15 чэрвеня), — то, паводле вялікага чытацкага журы, найлепшыя радкі пра іх напісалі спадарыні Валянціна Гудачкова з Жыткавічаў, Соф'я Кусянкова з Рагачоўшчыны, Сафія Міцкевіч з Валожыншчыны і Войцік з Бабруйска, спадары Віктар Сабалеўскі з Узды, Мікола Кісель і сужэнцы Астроўскія з Мінска, Анатоль Кашэвіч з Лепельшчыны...
«Ды што там — малайцы ўсе!» — прыйшло да высновы маленькае рэдакцыйнае журы і самым удалым прызнала подпіс спадарыні Войцік («Вешай ты хоць сто замкоў, — Зводзяць дзеўкі мужыкоў!»). А таму прыз у выглядзе падпіскі на дарагую сэрцам «Звязду» накіроўваецца ў Бабруйск.
Хочаце, каб газета прыходзіла і да вас? Не пытанне, як той казаў: выпісвайце — на паўгоддзе, на квартал, на месяц (зрабіць гэта ніколі не позна), альбо ўважліва глядзіце на новы конкурсны здымак, прыдумвайце свае подпісы (можна некалькі, але не больш чым па восем радкоў) і дасылайце ў рэдакцыю. Шанц на перамогу ёсць у кожнага.
Замест пасляслоўя
Тэма прыбіральняў і праўда нагнала аскому. Але...
Да знаёмца неяк госця прыязджала — са Швецыі. Даўгавата была: разам хадзілі па тэатрах, музеях, ездзілі на экскурсіі па нашых гарадах, вёсках і нават вёсачках...
Адна з высноў, якую перад ад'ездам зрабіла шведка: «Вашы мужчыны зусім не любяць вашых жанчын» (У тых ад нечаканасці мову заняло!..), бо калі б любілі, — прадоўжыла госця, — то ніколі б не змусілі хадзіць па патрэбе туды, куды яны ходзяць».
Адкуль просьба да мужчын: калі ласачка, успомніце маленькія дамкі, у якія ходзяць вашы маці, жонка, дачушкі, паважаныя супрацоўніцы... Там нічога нельга змяніць — да лепшага? Дзякуй.
Валянціна ДОЎНАР
Фота Анатоля КЛЯШЧУКА
Канцэрт для дзяцей і моладзі, пластычны спектакль Ягора Дружыніна і «Рок-панарама».
Выбар саджанца для садавода — той момант, значнасць якога складана пераацаніць.
Актрыса НАДТ імя М. Горкага — пра шлях да сцэны і натхненне.
Тата і мама — два самыя важныя чалавекі ў жыцці кожнага дзіцяці.