Да атрутных прадуктаў адносяцца некаторыя грыбы — несапраўдныя апенькі або падобныя на шампіньёны бледныя паганкі. Дзеці лёгка могуць атруціцца дзікім зяленівам, ягадамі або карэньчыкамі. Вядомы атручэнні ягадамі беладонны, падобнымі на вішню. Насенне блёкату падобнае на мак, прывабна выглядаюць і ягады крушыны.
Вялікую шкоду могуць нанесці і культурныя расліны. Выклікаць захворванне здольная сырая фасоля, якая змяшчае асаблівае атрутнае рэчыва, што разбураецца падчас гатавання. Пазелянелая і моцна прарослая бульба таксама мае таксічнае дзеянне. Такую гародніну лепей наогул не ўжываць або зразаць з яе тоўсты слой, у якім галоўным чынам і змяшчаецца яд.
— Аднак часцей сустракаюцца атручэнні бактэрыяльныя, якія ўзнікаюць у выніку размнажэння ў ежы некаторых відаў шкодных мікробаў, — тлумачыць урач-інфекцыяніст 11-й гарадской паліклінікі Мінска Андрэй МАКАРЭВІЧ. — Для размнажэння ў вялікай колькасці мікробам патрэбна адпаведнае асяроддзе, вільготнасць і спрыяльная тэмпература. Найбольш хутка псуюцца малако і малочныя прадукты, свежая рыба, мяса, асабліва фарш, халадзец, вараная каўбаса. Холад, адсутнасць вільгаці, а таксама соль, воцат ды малочная кіслата затрымліваюць размнажэнне, а гатаванне вынішчае большасць мікробаў амаль імгненна. Вось чаму прадукты рэкамендуецца захоўваць у халадзільніку і падвяргаць добрай кулінарнай апрацоўцы.
Атручэнні могуць быць і таксічнага характару. Іх выклікае, напрыклад, сальманела — бактэрыі, якія бываюць у мясе і мясных прадуктах. Сальманеламі можа быць заражана і малако, аднак гатаванне іх хутка забівае. Трапляе такая інфекцыя і з інвентару — мясарубкі, днушкі, нажа, таму пасля судакранання з сырым мясам яны павінны дасканала вымывацца. Пры гарачай апрацоўцы частка сальманелаў можа ўцалець, але калі іх няшмат, то і асаблівай пагрозы няма. Аднак калі катлеты, у якіх захаваліся аслабленыя сальманелы, будуць захоўвацца на працягу некалькіх гадзін у цеплыні, то яны пачнуць імкліва размнажацца, што пагражае нам цяжкім атручэннем.
Таксічныя інфекцыі звязваюць і з кішэчнай палачкай, пратэямі — насельнікамі нашага кішэчніка. Пра гэта трэба памятаць. І гатаваць ежу толькі пасля таго, як старанна вымылі рукі і інвентар.
Ад хворых жывёл у ежу могуць трапіць такія распаўсюджаныя мікробы, як стафілакокі. Карова можа пакутаваць ад мастыту — гнойнага запалення вымені, і тады ў малацэ можа быць мноства стафілакокаў.
Віноўнікам атручэння можа быць і чалавек з гнайнічковым пашкоджаннем скуры — апёкамі, якія не зажылі, нагнаеннямі на ранах і г. д. Таму на прадпрыемствах грамадскага харчавання і ў харчовай прамысловасці людзі з такімі захворваннямі да апрацоўкі прадуктаў не дапускаюцца.
Аднак ці абавязкова мы атруцімся, калі ў прадукт усё ж такі трапіць некалькі стафілакокаў? Абсалютна не. Прадукт становіцца шкодным толькі пасля таго, як стафілакок моцна размножыўся. Тут трэба мець на ўвазе, што стафілакокавы таксін даволі ўстойлівы да высокай тэмпературы, і калі ўжо ён утварыўся ў прадукце, то разбурыць яго не так і лёгка.
Каб папярэдзіць стафілакокавыя харчовыя інфекцыі, малако трэба кіпяціць. Часта атручэнні выклікаюць тварог і сыракваша, атрыманыя шляхам самасквашвання сырога малака. Асабліва лёгка могуць захварэць ад ужывання «самаквасу» малыя дзеці. Тварог і сыраквашу трэба гатаваць толькі пасля тэрмічнай апрацоўкі малака і з дапамогай спецыяльных заквасак, што прадаюцца ў магазінах. Тварог з рынку лепей выкарыстоўваць для таго, што яшчэ будзе падвяргацца тэрмічнай апрацоўцы, — тварожнікаў, варэнікаў.
Нарэшце, трэба памятаць пра батулізм. Трапляючы ў ежу, інфекцыя выдзяляе вельмі моцны яд-таксін. Некалькі дзясяткаў гадоў таму атручэнні такога кшталту бялі нярэдкімі, а ўзнікалі яны пасля ўжывання салёнай чырвонай рыбы, кансерваў, вяндліны. Сёння гэта рэдкасць, бо ў краіне прымаюцца спецыяльныя меры па папярэджванні такіх выпадкаў.
Для вырабу дамашніх кансерваў неабходна выкарыстоўваць толькі самыя свежыя плады і гародніну, без усякіх пашкоджанняў. Перад закладкай па шклянках абавязкова ўсё старанна мыйце. На заводах кансервы стэрылізуюць у аўтаклавах пры тэмпературы 110—120 градусаў. У хатніх умовах такую тэмпературу атрымаць немагчыма, а стэрылізацыя ў кіпені не здольная забіць споры палачкі батулінус. Споры хутчэй гінуць у кіслым асяроддзі, таму цалкам бяспечныя правільна прыгатаваныя кансервы з пладоў, ягад і гародніны павышанай кіслотнасці. А вось гатуючы кансервы з іншай гародніны, трэба дадаваць воцатную або лімонную кіслату для атрымання слабакіслага марынаду. Каб захаваць гатовыя кансервы, рэкамендуецца праграваць слоікі ў кіпені і захоўваць іх на холадзе, у сухім памяшканні.
Святлана Барысенка
Расказаў першы намеснік старшыні Дзяржаўнага камітэта па навуцы і тэхналогіях Рэспублікі Беларусь Дзяніс Каржыцкі.
Як вакцыны выратоўваюць жыцці і чаго можа каштаваць іх ігнараванне?
Аляксандр Курэц – самы малады народны выбраннік у сваім сельсавеце і адзіны дэпутат сярод сваіх калег па службе.
Васілеўскія такія: на Зямлі і ў космасе ліхія!
