Вы тут

Чаму «закіпела» Зімбабвэ?


Сёлетні лістапад у Зімбабвэ насамрэч увайшоў у гісторыю. За падзеямі, якія разгортваліся апошнім часам у афрыканскай краіне, без перабольшвання сачыў увесь свет. У ноч з 14 на 15 лістапада на вуліцах Харарэ з'явіліся танкі, пасля чаго стала вядома, што ваенныя змясцілі пад варту прэзідэнта Роберта Мугабэ, яго жонку Грэйс і міністра фінансаў Ігнаціуса Чомбэ, а таксама захапілі будынак дзяржаўнай тэлекампаніі ZBC. У яе эфіры генерал-маёр Сібусіса Моя, які ўзначальвае тылавое ўпраўленне Генштаба Узброенных Сіл краіны, заявіў, што прэзідэнту і яго жонцы нічога не пагражае, што «іх бяспека гарантаваная» і што арышт Мугабэ не варта расцэньваць як путч. Сапраўдная мэта — «злачынцы вакол Мугабэ». «Гэта не ваенны захоп улады. Тое, што робяць сілы абароны Зімбабвэ, заключаецца ў тым, каб супакоіць дэгенератыўную палітычную, сацыяльную і эканамічную сітуацыю ў нашай краіне, якая, калі яе не вырашыць, можа прывесці да гвалтоўнага канфлікту», — сказаў у афіцыйнай заяве генерал-маёр Сібусіса Моя. Пасля гэтага пусцілі рэкламу кукурузы. Праз дзесяць дзён — 24 лістапада — адбылася інаўгурацыя новага прэзідэнта. Колішні віцэ-прэзідэнт краіны Эмерсан Мнангагва пасля таго як Роберт Мугабэ пайшоў у адстаўку, заняў «вакантную» пасаду. Чаму завіравала Зімбабвэ?


Ружы і алмазы

Гэтая краіна, назва якой паходзіць ад тапоніма старажытнага каменнага комплексу народа шона і перакладаецца як «край каменных дамоў», — без перабольшання, абраная Богам зямля (нават знаёмая ўсім з дзяцінства па казках Чукоўскага рэчка Лімпапо, а таксама велічны вадаспад Вікторыя — менавіта тут). Яе нетры захоўваюць вялікія запасы золата, плаціны, урану, таксама маецца некалькі найбуйнейшых у свеце радовішчаў алмазаў. Клімат райскі, на ўрадлівых землях расце практычна ўсё, у мінулым там вырошчвалі і знакаміты тытунь для самых вядомых марак брытанскіх цыгарэт, а цяпер — ружы і іншыя кветкі для ўсяго свету.

Зімбабвэ — радзіма Лобенгулы, аднаго з легендарных правадыроў рухаў супраціву брытанскім каланізатарам. Аднак ён не прадухіліў захоп краіны больш за сто гадоў таму брытанцамі, натхняльнікам якіх быў знакаміты стваральнік брытанскай каланіяльнай імперыі Сэсіл Родс, які даў назву адразу двум валадарствам Лондана: Паўночнай Радэзіі, цяпер Замбія, і Паўднёвай Радэзіі, Зімбабвэ. Брытанцы адабралі ў мясцовага чорнага насельніцтва ўрадлівыя землі, выкапні багацця. У 1965—1980 гадах ішла вызваленчая вайна, адным з лідараў якой быў Роберт Мугабэ. З 1980 года ён нязменна кіруе незалежнай Зімбабвэ — спачатку як прэм'ер-міністр, потым як прэзідэнт. 93-гадовы Мугабэ да апошняга часу быў самым вялікаўзроставым кіраўніком у свеце, чый час знаходжання ва ўладзе таксама ўражвае. За гады яго праўлення, заўважае ТАСС, Зімбабвэ многага дасягнула ў галіне адукацыі, медыцыны, спорту, у яе адна з самых баяздольных у Афрыцы армій.

100 трл долараў адной купюрай

Але эканамічная палітыка часта вялася нябачліва. У 2002 годзе Мугабэ запатрабаваў ад некалькіх тысяч белых фермераў пакінуць краіну пад пагрозай турэмнага тэрміну. Міжнародны валютны фонд у адказ на гэтыя дзеянні прыпыніў фінансавую падтрымку Зімбабвэ, Еўрапейскі саюз увёў санкцыі супраць урада Мугабэ. Наступствамі «чорнага перадзелу» стала рэзкае падзенне вытворчасці ў прамысловасці, асабліва звязанай з перапрацоўкай сельгаспрадукцыі і мінеральнай сыравіны. Знізіліся замежныя інвестыцыі, крэдыты і донарская дапамога. У ЕС пачалі казаць аб адстаўцы Мугабэ і дэмакратызацыі палітычнага працэсу ў Зімбабвэ.

Разам з «чорным перадзелам» урад Мугабэ ўвёў закон, паводле якога замежныя кампаніі ў краіне павінны кантралявацца чарнаскурымі грамадзянамі, што ўдарыла па прытоку інвестыцый і эканоміцы Зімбабвэ. У 2007 годзе, па звестках даклада Міжнароднай крызіснай групы, 10 мільёнаў з 12-мільённага насельніцтва краіны існавалі за мяжой беднасці, тры мільёны чалавек беглі ў суседнія краіны. Недахоп паліва, прадуктаў харчавання і замежнай валюты прывёў да таго, што ўзровень беспрацоўя дасягнуў 80%. Правалам скончылася спроба Мугабэ перамагчы гіперінфляцыю шляхам замарожвання цэн. Адзін амерыканскі долар стаў каштаваць 25 мільёнаў зімбабвійскіх. У пачатку 2008 года інфляцыя ў Зімбабвэ дасягнула ста тысяч працэнтаў, а да сярэдзіны года — 4 мільёны працэнтаў. ВУП скараціўся, а замежная пазыка ўзрасла. У студзені 2009 года інфляцыя перавысіла 300 мільёнаў працэнтаў, у абарачэнне ўвялі купюру вартасцю 100 трыльёнаў зімбабвійскіх долараў, а неўзабаве нацыянальную валюту фактычна вывелі з абароту, кіраўніцтва краіны дазволіла выкарыстоўваць любыя замежныя валюты. Даларызацыя эканомікі спыніла гіперінфляцыю, у 2010 і 2011 гадах быў зафіксаваны рост ВУП на 9%, у 2012 — на 5,5%.

Эпоха з дзвюх частак

Як лічыць дырэктар па навуковай рабоце расійскага фонду клуба «Валдай» Фёдар Лук'янаў, 37-гадовая эпоха кіравання Мугабэ падзяляецца на дзве часткі: «У свой ранні перыяд палітычнай дзейнасці ён быў сапраўдным кумірам — і на Захадзе, і ў Савецкім Саюзе, героем справядлівай барацьбы за вызваленне чарнаскурай большасці ад улады белай меншасці. Калі яго барацьба мела поспех, калі Зімбабвэ ператварылася ў дэмакратычную дзяржаву ў 1980 годзе, яго папулярнасць у свеце яшчэ больш узрасла». «Гэта быў яркі элегантны прыгажун, арыстакрат, з добрай адукацыяй. У той час, у 1980—1990-я, Мугабэ вёў досыць разумную палітыку, не зводзіў рахункі з апанентамі. Але далей пачаліся ўсялякія «загагуліны», якія ў рэшце рэшт адціснулі ў бясконца далёкае мінулае таго прыгажуна, які вёў справядлівую вайну супраць рэжыму апартэіду», — падсумаваў Лук'янаў у інтэрв'ю газеце «Взгляд».

З ім згодны навуковы супрацоўнік Інстытута Афрыкі РАН Альберт Хаматшын. «Калі ўзяць першае дзесяцігоддзе пасля прыходу да ўлады і калі вывесці за дужкі разню ў правінцыі Матабелелэнд, то, у прынцыпе, сацыяльна-эканамічная палітыка Мугабэ была паспяховай. Не думайце, што вось, маўляў, чорныя захапілі ўладу, і краіна адразу прыйшла ў заняпад. Спачатку Зімбабвэ атрымала вялікі імпульс да развіцця. Харарэ да пачатку 1990-х называлі ледзь не «афрыканскім Сінгапурам». Узровень адукацыі на фоне астатняй Афрыкі там да гэтага часу застаецца высокі, — пералічыў эксперт. — Але да канца 1990-х краіна стала зведваць эканамічныя цяжкасці, і тады Мугабэ пайшоў на шэраг папулісцкіх крокаў, каб утрымацца ва ўладзе. У прыватнасці, калі пачаўся масавы самазахоп чорнымі зямель белых фермераў, ён у выніку вырашыў падтрымаць і ўзначаліць гэты захоп. Краіна мела патрэбу ў аграрнай рэформе, у Мугабэ былі розныя яе праекты, аднак у выніку рэформа прайшла не так, як планавалася. І сельская гаспадарка прыйшла ў заняпад, у чорных проста не было грошай на развіццё захопленых ферм».

G40 супраць «лакостаў»

У жніўні 1996 года Мугабэ ажаніўся са сваёй сакратаркай Грэйс, якая на сорак гадоў маладзейшая за яго. Яна стала другой жонкай прэзідэнта, першая памерла ў 1992-м. З часам Грэйс Мугабэ ўдалося стаць уплывовай фігурай у палітычным жыцці Зімбабвэ. За ўладу і ўплыў у зімбабвійскім кіраўніцтве змагаліся дзве групоўкі. Першая — так званая G40 (скарачэнне ад «пакаленне саракагадовых»), якую ўзначальвала Грэйс Мугабэ. Яе падтрымлівалі ў асноўным маладыя міністры. Другая — «каманда Лакост» на чале з Эмерсанам Мнангагвам па мянушцы «Кракадзіл», чалавекам складанага лёсу. Па адной з версій, у юнацтве ён уваходзіў у вулічную банду «Кракадзілы», дзе і атрымаў сваю мянушку. На баку Мнангагвы — былыя ветэраны вызваленчай барацьбы, дастаткова сур'ёзная сіла ў цяперашнім Зімбабвэ. Войска — адзін з самых магутных гульцоў у краіне. Нягледзячы на нарастаючы палітычны ўплыў, Грэйс Мугабэ была вельмі непапулярная ў народзе. У папрок ёй, у прыватнасці, ставіліся замежныя паездкі для пакупак дарагіх рэчаў (яна нават заслужыла мянушку «Грэйс Гучы»), у той час як эканоміка краіны пераносіць вялікія цяжкасці. Замяшаная яна і ў скандалах. Гэта выклікала незадаволенасць ветэранаў, якія лічаць, што Мугабэ мае права змяніць толькі той, хто заявіў пра сябе ў вайне з каланізатарамі. Нядзіўна, што кропкай адліку ваеннага канфлікту лічыцца 6 лістапада, калі быў зняты з пасады першы віцэ-прэзідэнт 75-гадовы Эмерсан Мнангагва, які пасля збег з краіны з-за боязі за сваё жыццё.

Сітуацыя ў Зімбабвэ абвастрылася на мінулым тыдні, калі з'явілася інфармацыя, што ваенныя ўзялі пад кантроль тэлецэнтр у сталіцы Зімбабвэ Харарэ і рэзідэнцыю Мугабэ. У нядзелю прэзідэнта, які знаходзіўся пад хатнім арыштам, пазбавілі кіруючых пастоў у партыі «Зімбабвійскі афрыканскі нацыянальны саюз — Патрыятычны фронт» (ZANU-PF). Пасля чаго ЦК партыі заклікаў Мугабэ скласці з сябе паўнамоцтвы кіраўніка дзяржавы да паўдня панядзелка, альбо супраць яго будзе ініцыяваная працэдура імпічменту. Аднак 93-гадовы Мугабэ змог здзівіць зімбабвійцаў: падчас тэлезвароту да нацыі ў мінулую нядзелю ён, насуперак усім прагнозам і чаканням, ні слова не сказаў пра адстаўку. У аўторак парламент Зімбабвэ прыняў рашэнне аб імпічменце Мугабэ, даўшы яму суткі, каб скласці паўнамоцтвы.

Пасля чаго спікер парламента Зімбабвэ Джэйкаб Мудэнда зачытаў ліст Мугабэ з заявай аб сыходзе з пасады. «Я добраахвотна прымаю рашэнне сысці ў адстаўку, яно грунтуецца на маёй заклапочанасці дабрабытам народа Зімбабвэ і на маім жаданні плаўнага, негвалтоўнага пераходу ўлады», — прыводзіць The Іndependent цытату з ліста. Дэпутаты парламента віталі гэтую навіну задаволенымі воклічамі, а таксама гучнымі папрокамі ў адрас Мугабэ, якія заключаюцца ў тым, што ён «дазволіў сваёй жонцы ўзурпаваць канстытуцыйную ўладу» і знаходзіцца «ў старэчым узросце». У сацыяльных сетках з'явіліся відэа, на якіх відаць, як святкуюць жыхары Зімбабвэ, аўтамабілісты на вуліцах Харарэ вітаюць падзею працяглымі гукавымі сігналамі.

Як адзначае Альберт Хаматшын, Мугабэ спрабаваў сысці прыгожа, але яму гэта не ўдалося. «Ён відавочна хацеў дацягнуць прынамсі да з'езду партыі ў снежні, каб абвясціць, што сыходзіць сам — па ўласным жаданні ці па стане здароўя. Мугабэ не хацеў увайсці ў гісторыю як кіраўнік, якога зрынулі. Але калі б яго прыбралі ў выніку імпічменту, гэта стала б яшчэ вялікай ганьбай. Калі імпічмент быў запушчаны, толькі тады ён і сышоў», — растлумачыў Хаматшын. «Ёсць, праўда, і іншае меркаванне: на самай справе Мугабэ адразу ўсё зразумеў, але проста карыстаўся сваім становішчам, каб выгандляваць выгадныя ўмовы адстаўкі. Ваенныя разумеюць, што краіне не патрэбен путч з пункту гледжання міжнароднай прывабнасці. Афрыканскі саюз ці Супольнасць развіцця Паўднёвай Афрыкі прынцыпова не працуюць з урадамі, якія прыйшлі да ўлады шляхам перавароту. Вось чаму генералы спрабавалі ўсё зрабіць па магчымасці мірна, у рамках закона. Карыстаючыся гэтым, Мугабэ, як мяркуецца, узгадніў з імі і захаванне сваёй маёмасці, і імунітэт ад пераследу», — сказаў афрыканіст газеце «Взгляд».

Мугабэ 2.0?

«Мы сталі сведкамі нараджэння новай дэмакратыі, якая развіваецца ў нашай краіне. Мы хочам, каб наша эканоміка расла, мы хочам міру, мы хочам стварэння новых працоўных месцаў», — сказаў Эмерсан Мнангагва ў штаб-кватэры кіруючай партыі ZANU-PF. Ён невыпадкова зрабіў акцэнт на эканоміцы і занятасці: узровень беспрацоўя ў Зімбабвэ дасягнуў 94%, фармальна ў краіне занятыя менш чым паўмільёна людзей пры колькасці насельніцтва ў больш за 11 мільёнаў. Прадстаўнік ZANU-PF заявіў, што Мнангагва прабудзе на пасадзе прэзідэнта да чарговых выбараў, якія павінны адбыцца ў верасні 2018 года.

«Улада застаецца ў тых жа людзей, якія атачалі Мугабэ ў апошнія дзесяцігоддзі. Казаць пра іншы шлях развіцця не даводзіцца. З іншага боку, ліквідацыя гэтай фігуры — сімвалічны знак таго, што краіна гатовая да перамен, адкрываецца Захаду. Рэзкага павароту не будзе, Харарэ захавае добрыя адносіны і з Кітаем, і з Расіяй, — паабяцаў Альберт Хаматшын. — Але цяпер з'яўляецца верагоднасць вяртання старых партнёраў, накшталт ЗША і Вялікабрытаніі». І сапраўды, вечарам у аўторак прэм'ер-міністр Вялікабрытаніі Тэрэза Мэй выступіла з абяцаннем дапамагаць сваёй былой калоніі пры новым урадзе.

Найбольш асцярожныя аналітыкі прадказваюць фарміраванне ў краіне шырокай кааліцыі палітычных сіл, новага варыянта ўрада нацыянальнага адзінства пад эгідай арміі, уплыў якой зараз толькі павялічыцца. Іншыя назіральнікі мяркуюць, што ў асобе Мнангагвы грамадзяне Зімбабвэ атрымаюць «Мугабэ 2.0», пры якім палітычная і эканамічная абстаноўка істотных змен не зведае. «Не было ніякай рэвалюцыі дзеля таго, каб прыўнесці ва ўладу дэмакратычныя прынцыпы. Была проста сутычка за ўладу. Разам з тым ад новага лідара чакаюць не проста касметычных змен, — мяркуе карэспандэнт ВВС Фергал Кін. — Карупцыя і тыранія, уласцівыя мінулым часам, не дадуць прыцягнуць фінансавую дапамогу і інвестыцыі, якія неабходныя для выратавання падарванай эканомікі краіны. Мнангагва сутыкнецца з сур'ёзным супраціўленнем, калі ён паспрабуе зноў укінуць Зімбабвэ ў дэспатызм. Але самае важнае ў гэтым — стаўленне людзей».

Захар БУРАК

burak@zvіazda.by

Дзейны прэзідэнт Егіпта Абдэль Фатах ас-Сісі атрымаў падчас галасавання на выбарах кіраўніка дзяржавы каля 22 мільёнаў галасоў выбаршчыкаў — 97 % ад агульнай колькасці тых, хто прагаласаваў. Аб гэтым заявіў старшыня цэнтральнай выбарчай камісіі Лашын Ібрагім. Такім чынам, ас-Сісі зноў зойме прэзідэнцкае крэсла на наступныя чатыры гады. Новаабраны прэзідэнт Егіпта прынясе прысягу перад Палатай прадстаўнікоў у пачатку чэрвеня, пасля чаго пачнецца адлік яго другога тэрміну. Што адбываецца ў адной з ключавых краін Чорнага кантынента?


Ісламісты і вайскоўцы

Унутраная палітыка Арабскай Рэспублікі Егіпет вызначаецца яе эканамічнымі перавагамі. Зараз найбольшыя паступленні ў казну дзяржавы забяспечваюць плацяжы за права праходу суднаў па Суэцкім канале. На другім месцы — турызм, які атрымаў у апошнія гады асаблівы статус у краіне. На трэцім месцы — здабыча нафты і газу. Такім чынам, унутраная палітыка краіны арыентавана перш за ўсё на падтрыманне і развіццё бюджэтаўтваральных кірункаў. Кампаніі, што ствараюцца ў Егіпце для інвестыцый, напрыклад, у турбізнесе, атрымліваюць важкія падатковыя льготы. У краіну дазволены ўвоз любой валюты ў неабмежаванай колькасці.

Заахвочваюцца інвестыцыі замежных кампаній у нерухомасць. Пры ўсім гэтым Егіпет трыццаць гадоў фактычна быў краінай аднаго кіраўніка. Прэзідэнтам рэспублікі з 1981-га з'яўляўся нязменны Хосні Мубарак. Палітыка, якую ён праводзіў, на працягу дзесяцігоддзяў не выклікала актыўнага пратэсту большасці насельніцтва. Мубарака зрынула хваля народнага гневу ў ходзе «арабскай вясны». Прэзідэнт падаў у адстаўку пасля 18 дзён дэманстрацый і агульнанацыянальнай забастоўкі.

У выніку ў лютым 2011-га ўлада перайшла да вайскоўцаў, традыцыйных захавальнікаў стабільнасці ў дзяржаве. 16 чэрвеня 2012 года ў краіне прайшлі выбары — пераможцам аказаўся стаўленік умеранай ісламісцкай групоўкі «Браты-мусульмане». Ісламісты падтрымалі Мурсі, аднак грамадства ў цэлым аказалася расколатае. Улада новаабранага прэзідэнта аказалася нетрывалай — у лістападзе 2012-га ён выдаў указ, які надзяляе яго практычна неабмежаванай уладай у імя абароны рэвалюцыі. Сам кіраўнік адзначаў, што мае на мэце абарону Устаноўчага сходу, які павінен быў напісаць краіне новую канстытуцыю. У чэрвені 2013-га, у гадавіну прыходу Мурсі да ўлады, шматмільённыя маршы вымусілі ваенных умяшацца. Генерал Абдэль Фатах ас-Сісі прад'явіў Мурсі ўльтыматум і запатрабаваў вырашыць супярэчнасць з пратэстоўцамі на працягу дваіх сутак. Ваенныя дэ-факта ўзялі ўладу ў свае рукі, прэзідэнт-ісламіст быў зрынуты.

Цяжкія рэформы

У студзені 2014-га краіна прыняла новую канстытуцыю — за яе прагаласавалі 98 працэнтаў выбаршчыкаў. Праз паўгода ас-Сісі, фактычна кіруючы краінай на той момант, выйграў прэзідэнцкія выбары. Людзі чакалі ад прыходу ваенных нармалізацыі сітуацыі ў краіне і стабільнасці. Ас-Сісі абвясціў «перыяд цяжкай працы» — ён заклікаў суграмадзян уставаць у пяць раніцы і аддаваць працы ўсе сілы. Ён ахвяраваў у бюджэт палову сваёй маёмасці, многія чыноўнікі і бізнесмены ўзялі з яго прыклад. 140 мільёнаў долараў выдзеліла армія. Краіна пачала балючыя эканамічныя рэформы — інфляцыя падскочыла да 34 працэнтаў, аднак ас-Сісі растлумачыў: кароткі перыяд нягод забяспечыць эканамічны росквіт у будучыні. Прэзідэнт таксама абвясціў рэформу і мадэрнізацыю ісламу. Ён прапанаваў выключыць з падручнікаў рэлігійных школ заклікі да гвалту і ўслаўленне жорсткасці. Прэзідэнт нават прыехаў на калядную імшу ў хрысціянскі храм і пажадаў вернікам шчаслівых Калядаў.

Былы прэзідэнт Мурсі ў гэты час быў прыгавораны да смяротнага пакарання. Прысуд потым адмянілі. Зараз Мурсі сядзіць у турме. Тым не менш дагэтуль Егіпет узрушваюць тэракты. У 2015-м, напрыклад, начыненая выбухоўкай машына ўзарвалася на шляху картэжа пракурора Хішам Бараката. Чыноўнік загінуў. Армія краіны вядзе безвыніковую барацьбу з ісламістамі Сінайскага паўвострава, раз'юшанымі звяржэннем Мурсі. Мясцовыя тэрарысты прысягнулі на вернасць баевікам «Ісламскай дзяржавы» і прынялі назву «Вілаят Сінай». Менавіта яны заклалі бомбу на борт расійскага пасажырскага самалёта A321, з-за выбуху якой загінулі 224 чалавекі. Баевікі не шкадуюць ні хрысціян-коптаў, ні нават братоў па веры. 24 лістапада 2017 года яны напалі на мячэць эр-Роўд у ваколіцах горада Арыш. Тады былі забітыя больш за 300 чалавек. Цяжкая абстаноўка з бяспекай падарвала турыстычную галіну: калі да «арабскай вясны» ў Егіпет прыязджалі да 15 мільёнаў турыстаў штогод, то сёння ад паездак у краіну пірамід перасцерагаюць улады шэрагу дзяржаў.

Два дзіцяці на сям'ю

Егіпет з'яўляецца самай населенай дзяржавай на Блізкім Усходзе і другой па колькасці насельніцтва на афрыканскім кантыненце. Паводле апошніх даных, тут пражывае амаль 95 мільёнаў чалавек. Яшчэ дзевяць мільёнаў егіпцян знаходзяцца за мяжой. Насельніцтва хутка павялічвалася ў перыяд з 1970 па 2010 год у сувязі з дасягненнямі ў медыцыне і павышэннем прадукцыйнасці сельскай гаспадаркі, так званай зялёнай рэвалюцыі. Пры ўварванні Напалеона ў 1798 годзе колькасць жыхароў Егіпта налічвала ўсяго тры мільёны, у 1939-м — 16,5 мільёна. Насельніцтва сканцэнтравана ўздоўж і ў дэльце ракі Ніл (у прыватнасці, у Каіры і Александрыі), а таксама паблізу Суэцкага канала.

Летась міністр аховы здароўя і народанасельніцтва Егіпта Ахмед Імада эд-Дзін і міністр мясцовага развіцця Мухамед Хішам аш-Шэрыф абвясцілі аб запуску стратэгічнага плана па кантролі за нараджальнасцю пад назвай «Развіццё Егіпта: толькі два дзіцяці на сям'ю». Як адзначыў кіраўнік міністэрства аховы здароўя, змагацца з рэзкім прыростам насельніцтва перш за ўсё неабходна з дапамогай павышэння ўзроўню адукаванасці, працаўладкавання жанчын і прадухілення ранніх шлюбаў. Паводле яго слоў, «кантрацэпцыя — апошняе, на што варта спадзявацца пры рэалізацыі гэтай стратэгіі». Рэлігійныя ўстаноўкі, на яго думку, «таксама адыграюць важную ролю ў працэсе павышэння ўзроўню праінфармаванасці насельніцтва».

У 2005 годзе ўзровень нараджальнасці ў Егіпце складаў у сярэднім 2,5 дзіцяці, а цяпер ён вырас да 3,5. «Альбо прырост насельніцтва і далей будзе разбураць Егіпет, альбо мы вырашым гэтую праблему», — заявіў Ахмед Імада эд-Дзін. Насельніцтва Егіпта штогод павялічваецца больш чым на два мільёны чалавек. Як адзначыў міністр мясцовага развіцця, калі прырост працягнецца такімі ж тэмпамі, праз тры гады ўрад Егіпта будзе абавязаны забяспечыць насельніцтва 20 тыс. дзіцячых садоў, праз шэсць гадоў — 100 тыс. школ, а праз 25 гадоў — дадатковымі двума мільёнамі працоўных месцаў. Раней у шэрагу рэгіёнаў Егіпта дзейнічалі праграмы бясплатнага распаўсюджання сродкаў кантрацэпцыі, але, як правіла, па рэлігійных меркаваннях шмат хто адмаўляецца ад удзелу ў іх. Для Каіра нормай лічыцца два — чатыры дзіцяці на сям'ю, для больш бедных сельскіх раёнаў — ад шасці і вышэй.

На першы погляд, дзяржаўная палітыка па скарачэнні нараджальнасці ў мусульманскай краіне (больш за тое — у адным з цэнтраў мусульманскага свету) — нерэальная задача. Аднак варта ўлічваць той факт, што галоўным ініцыятарам гэтай праграмы ў Егіпце сталі не два міністры, а асабіста прэзідэнт Абдэль Фатах ас-Сісі. Гэта ён забіў трывогу, калі атрымаў лічбы штогадовага прыросту насельніцтва краіны на 2,5 мільёна чалавек. Прэзідэнт Егіпта паставіў пагрозу росту насельніцтва ў адзін шэраг з пагрозай тэрарызму. «Дзве галоўныя праблемы, якія стаяць перад нашай дзяржавай, — тэрарызм і рост насельніцтва. Гэтыя праблемы значна абцяжарваюць наш рух наперад», — сказаў ён. Характэрна, што гэтая заява была зроблена менавіта на маладзёжным форуме. Матывацыя ас-Сісі выключна эканамічная. Чыста матэматычныя падлікі егіпецкага ўрада такія: калі скараціць нараджальнасць хоць бы да 2,4 мільёна ў год, то да 2030-га ўдасца сэканоміць да 11 мільярдаў долараў.

Універсітэт аль-Азхар — найбуйнейшая ў суніцкім свеце мусульманская навучальная ўстанова, абсалютны аўтарытэт для ўсіх мусульман не толькі ў Егіпце, нечакана падтрымаў ініцыятыву свецкай улады. Ён апублікаваў фетвы, у якіх сказана, што іслам у прынцыпе не забараняе планаванне сям'і.

Суэц і новая сталіца

За свой першы прэзідэнцкі тэрмін ас-Сісі многае зрабіў: будаваў дарогі, жыллё, электрастанцыі, мацаваў абарону. Сярод маштабных праектаў — пашырэнне Суэцкага канала, стварэнне новай сталіцы. У шэрагу дасягненняў ас-Сісі — дамоўленасці з Саудаўскай Аравіяй і Аб'яднанымі Арабскімі Эміратамі аб істотнай фінансавай падтрымцы, шмат у чым дзякуючы поспехам у барацьбе супраць «Братоў-мусульман». Аднак усё роўна трэба было залазіць у даўгі да МВФ, які выдзеліў Егіпту 21 млрд долараў на даволі жорсткіх умовах. У выніку егіпцянам прыйшлося зноў зацягваць паясы.

Увогуле, ас-Сісі ўступае ў свой другі прэзідэнцкі тэрмін у няпростых для Егіпта ўмовах. «Ён робіць фантастычную працу ў вельмі складанай сітуацыі», — так сказаў пра кіраўніка Егіпта прэзідэнт ЗША Дональд Трамп пасля іх сустрэчы ў мінулым годзе ў Вашынгтоне. Як заявіў «Коммерсанту» афіцыйны прадстаўнік МЗС Егіпта Ахмед Абу Зейд, падчас свайго першага тэрміну прэзідэнту краіны ўдалося актывізаваць адносіны з усімі замежнымі партнёрамі краіны. З тым, што Каір вяртае сабе пазіцыі на Блізкім Усходзе, згодныя і іншыя эксперты. Зрэшты, знешнепалітычных партнёраў Егіпта прэзідэнт цалкам задавальняе як узважаны і моцны палітык, які вядзе непрымірымую барацьбу з тэрарызмам. Аднак для павышэння ўзроўню бяспекі ў краіне яшчэ неабходна прыкласці шмат намаганняў. Дарэчы, наколькі гэта складана, паказвае беспрэцэдэнтная ваенная аперацыя на Сінайскім паўвостраве. Перамагчы тэрарыстаў да выбараў, як меркаваў ас-Сісі, не ўдалося.

Захар БУРАК

Фота з адкрытых крыніц

Загаловак у газеце: На далёкай Лімпапо

Выбар рэдакцыі

Культура

Чым сёлета будзе здзіўляць наведвальнікаў «Славянскі базар у Віцебску»?

Чым сёлета будзе здзіўляць наведвальнікаў «Славянскі базар у Віцебску»?

Канцэрт для дзяцей і моладзі, пластычны спектакль Ягора Дружыніна і «Рок-панарама».

Грамадства

Час клопату садаводаў: на якія сарты пладовых і ягадных культур варта звярнуць увагу?

Час клопату садаводаў: на якія сарты пладовых і ягадных культур варта звярнуць увагу?

Выбар саджанца для садавода — той момант, значнасць якога складана пераацаніць.

Культура

Вольга Здзярская: Для мяне мая прафесія — жыццё

Вольга Здзярская: Для мяне мая прафесія — жыццё

Актрыса НАДТ імя М. Горкага — пра шлях да сцэны і натхненне.

Грамадства

«Любоў — галоўнае, што бацькі павінны даць сваім дзецям»

«Любоў — галоўнае, што бацькі павінны даць сваім дзецям»

Тата і мама — два самыя важныя чалавекі ў жыцці кожнага дзіцяці.