«Дазволена да выканання»

 Юбілей Акадэміі музыкі адзначаюць з Купалам ды Коласам 

Да 85-годдзя Беларускай дзяржаўнай акадэміі музыкі ў выдавецтве «Мастацкая літаратура» выйшла кніга «Повязь мастацтваў». Назва сведчыць пра сувязь музыкі і літаратуры, бо выданне прымеркаванае яшчэ і да святкаванняў юбілеяў класікаў айчыннай літаратуры Янкі Купалы і Якуба Коласа. Пра тое, як сумясціць факсіміле рукапісаў кампазітараў і творы беларускіх пісьменнікаў, распавяла загадчыца нотнанавуковай бібліятэкі Акадэміі музыкі, адна з укладальнікаў кнігі Ганна Гамеза.

— Пасля святкавання папярэдняга юбілею Акадэміі музыкі ўзнікла ідэя падрыхтаваць эталоннае выданне, якое б паказала, што за багацці мы захоўваем у фондзе бібліятэкі. Асаблівую каштоўнасць маюць рукапісы беларускіх кампазітараў. У свой час Міністэрства культуры перадало нам рукапісны фонд Беларускага саюза кампазітараў, і мы займаліся яго апрацоўкай ды апісаннем. Але пра гэтыя дакументы ведае абмежаванае кола людзей, і нам захацелася папулярызаваць іх праз адмысловую кнігу. Доўга разважалі над тым, як лепш арганізаваць выданне: рукапісаў і творцаў шмат, прадстаўленыя розныя жанры... Сёлета так супала, што юбілей не толькі ў Акадэміі музыкі, але і ў Янкі Купалы ды Якуба Коласа. Таму вырашылі абмежаваць тэматыку: узялі камерныя вакальныя творы беларускіх кампазітараў на вершы юбіляраў. І менавіта аўтографы — аўтарскія рукапісы, якія кампазітар пісаў уласнай рукой. Пры адборы аўтараў мы не глядзелі на папулярнасць і заслугі кампазітара, таму ў выданні ёсць імёны, пра якія ведаюць мала.

Кніга стваралася для ўсіх, каму цікавыя беларуская культура, музыка, паэзія. Яна прыцягне ўвагу кожнага карыстальніка бібліятэкі: і музыказнаўцы, і літаратара. Галоўнае — нашы студэнты атрымалі магчымасць убачыць, як кампазітары пісалі музыку раней, калі не ўсё рабілася на камп’ютарах пры дапамозе спецыяльных праграм. Тут кожная нотка выпісаная ад рукі, і да таго ж можна адкрыць любы аркуш і пачаць іграць. У кнізе сабраныя рукапісы, створаныя пасля вайны і да 1970-х гадоў (але самы стары рукапіс, прадстаўлены ў нашай падборцы, датаваны 1935 годам). Азначана цэлая эпоха! Здаецца, вайна, разбурэнне, цяжкі час, а песні з’яўляліся не толькі патрыятычныя, але і пра каханне.

У кнізе прадстаўлены не толькі факсіміле рукапісаў, але і кароткая інфармацыя пра кампазітараў, чые аўтографы ўключаны ў зборнік. Не забыліся і на пісьменнікаў-юбіляраў: асобна прадстаўленыя і Янка Купала ды Якуб Колас. Змясцілі інфармацыю нават пра асноўныя штампы, якія можна сустрэць на рукапісах, і пра арганізацыі, што іх ставілі. Прыкладам, штамп «Дазволена да выканання» нагадвае пра тое, што кожны рукапіс праходзіў цэнзуру. Асобна падаецца пералік інцыпітаў — пачатковых радкоў песен, пры дапамозе якіх можна знайсці патрэбны тэкст, нават калі не ведаеш яго назву. Рукапісы былі ў добрым стане, таму пададзеныя ў першапачатковым выглядзе. Факсіміле на старонках стаяць у «поўны рост»: адзін твор кампазітара Аладава нават не ўвайшоў у зборнік з-за вялікага фармату.

Не абышлося і без складанасцяў. Прыкладам, калі кампазітар ужо пакінуў гэты свет, высветліць, аўтарскі рукапіс перад намі ці не, зусім няпроста. Давялося звяртацца ў архіў і праглядаць шмат іншых рукапісных дакументаў, каб параўнаць почырк. Недзе ўдакладнялі гады жыцця і смерці творцы, бо інфармацыя ў даведніках адрознівалася ад архіўных звестак. З датаваннем рукапісаў таксама было складана: калі вялікія творы падпісваюць па ўсіх правілах, то камерныя звычайна без даты. На шчасце, творцы давалі справаздачу ў Саюз кампазітараў Беларусі, дзе пазначалі, што і калі зрабілі...

Кнігу выпусцілі на трох мовах — беларускай, рускай ды англійскай, бо «Повязь мастацтваў» мае на мэце папулярызаваць Акадэмію музыкі, яе фонды ды беларускую музыку ўвогуле.

Дар’я ЧАРНЯЎСКАЯ