Спыніцца на трак-стопе

Гарадзенец, былы студэнт Мінскага дзяржаўнага лінгвістычнага ўніверсітэта Стас Ільін прапануе агледзець ЗША з кабіны грузавіка, пакаштаваць супу з дарожнага пылу і навальніцы, даведацца пра рускі тракінг і зазірнуць у пратэстанцкую царкву «на колах». У полі зроку — краявіды на любы густ, вузкія тунэлі, графіці на мастах і шчаслівыя амерыканскія сем’і, якія махаюць дальнабойшчыкам, стоячы на зашклёных пераходах. Вось яна, амерыканская мара! Але ўсё цікавае пачынаецца, калі кіроўца спыняецца, каб перакусіць на трак-стопе альбо вырашыць чарговую тэхнічную праблему.

У 2013 годзе Стас узяўся за дзённік, у 2014 — 2016 гадах вёў аўтарскую калонку «Інтэрстэйты» ў часопісе «Дальнобойщик — Америка». Найлепшыя тэксты прэзентуюцца чытачу ў кнізе «Ветравое шкло» («Ветровое стекло», Минск: Галіяфы, 2017). Насуперак вызначэнню, прапанаванаму выдавецтвам, гэта не аповесць, а трэвэлог, што зусім не горш, бо жыццё — найлепшы майстар, і многія рэальныя здарэнні могуць быць не менш канцэптуальныя і цікавыя, чым прыдуманыя сітуацыі.

Вядома, самыя яркія гісторыі гэтай кнігі — пра аварыі і рамонты ў надзвычайных умовах — на заснежанай дарозе ў Пенсільваніі напярэдадні Новага года альбо ў спякотных прэрыях штата Нью-Мексіка… Здараюцца ў дарозе і іншыя прыгоды. Напрыклад, аднойчы малады дальнабойшчык памылкова збочыў у прыватны сектар, дзе жывуць добрасумленныя фермеры. Тут ён выпадкова знішчыў тры паштовыя скрыні на рэзкім павароце, а потым пазнаёміўся з усім насельніцтвам «нэйбархуда», чакаючы паліцыю, якая так і не прыехала.

 Увогуле ж амерыканцы, якія абралі спакойнае прадказальнае жыццё, найчасцей застаюцца за ветравым шклом. Маршруты гэтых людзей і Я-героя не сыходзяцца больш чым на паўгадзіны. Няцяжка здагадацца, што Стас Ільін штодня ўцякае на сваім грузавіку ад аднастайнага камфортнага існавання, падобнага да «бясколернай жыжы». І найчасцей сутыкаецца з людзьмі арыгінальнымі: вандроўнікамі-«хоба», стрыптызёршамі, абкуранымі аўтамеханікамі. Нават Стасавы інструктары Скот і Сцюарт аказваюцца арыгінальнымі тыпамі, і знаёмства з імі разбурае ілюзіі пра ЗША.

Так, у кожнай сучаснай краіне шмат кантраснага, супярэчлівага і шакавальнага, што будзе заўважана пільным падарожнікам. Але ў параўнанні са знакамітымі нататкамі Ромы Свечнікава, у кнізе «Ветравое шкло» нашмат менш бруду, маргінальшчыны, цікавасці да «брутальных эліксіраў для рытуальнага пашырэння свядомасці» ды іншых небяспечных рэчаў і рэчываў. Рома Свечнікаў — катэгарычны, эмацыянальны і рызыкоўны, Стас Ільін — аўтар больш сталы і па вызначэнні арыентуецца на іншы лад жыцця.

Рома Свечнікаў выправіўся ў падарожжа ў 20 гадоў, Стас Ільін сеў за руль грузавіка ў 28, прычым для абодвух аўтараў 2013 — 2014 гады прайшлі ў вандроўцы. Калі ў падарожжы з Ромам вам часам хацелася спыніцца, каб адчуць атмасферу месца, паразмаўляць з людзьмі, спакойна зазірнуць у кавярню, то кніга Стаса Ільіна, магчыма, будзе больш да душы.

Чытанне — заўсёды камунікацыя з аўтарам, і камунікаваць са Стасам Ільіным сапраўды файна. Гэта дасціпны, іранічны, разумны чалавек, які займаецца практычнай справай, але можа з задавальненнем некалькі гадзін правесці за дзіўнай кнігай, ён шчыры з чытачом, але не экзгібіцыяніст, што сёння можна лічыць праявай густу і тактоўнасці. Стас Ільін піша пра сябе як пра кіроўцу-эмігранта — і больш нічога эксклюзіўна-асабістага. Таму «Ветравое шкло» — кніга бадзёрая, і нават кніга-антыстрэс: калі параўноўваеш уласныя дробныя нягоды з паездкай на грузавіку, у якім на прычэпе адваліліся адразу два колы, здаецца, што ў цябе на дадзены момант усё выдатна.

Вядома, пасля чытання кнігі вы будзеце ведаць шмат акалічнасцей пра тое, як арганізавана работа дальнабойшчыкаў у ЗША, якія нюансы ёсць у правілах грузаперавозак, чым небяспечнае для кіроўцаў апноэ, якія бонусы ёсць у лепшых сетках амерыканскіх трак-стопаў… ЗША паўстаюць краінай, дзе многія рэчы арганізаваны лепш, але таксама ёсць нямала праблем, праўда, іншага плану, чым на радзіме. Радзіма часам згадваецца ў кнізе: для аўтара істотныя ўспаміны пра маладосць ды родны горад — але ніякіх збыткоўнасцей, утрыраванай настальгіі. Перасоўвацца ў прасторы сёння нашмат прасцей, чым стагоддзе таму, і быць эмігрантам не так складана: — «Ну, пілі віно гэта чортава. Я расказвала пра сваю паездку ў Амстэрдам. А ты крычаў, што ніякія Нью-Ёркі і Чыкага нельга параўнаць з тваім маленькім Парыжам на захадзе Беларусі і што замест абкуранага Амстэрдама я павінна была ехаць у Гродна». — «А ну так, гэта мой звычайны п’яны стан. Калі пачынаю крычаць пра Гродна, значыць, вось-вось адрублюся».

Прыведзеная цытата — выключэнне з правіл, такі сабе «крык душы». Сучаснік аўтара без праблем зразумее, чаму і навошта Стас Ільін пакінуў Беларусь, калі ж нехта возьмецца перачытваць кнігу праз 50 гадоў, то да гэтага часу аўтар, магчыма, набудзе вядомасць і паспее ўсё растлумачыць у інтэрв’ю альбо эсэ накталшт «Ветравое шкло. P. S.». Назіральнасць, літаратурны густ, здольнасць пісаць цікава і лёгка гарантуюць аўтару не толькі эканамічны, але і творчы поспех. Таму чытаць Стаса Ільіна можна будзе з задавальненнем і карысцю ў любым жанры і на любую тэму.

Алеся ЛАПІЦКАЯ