Як гартавалася моц

Асобны трэнд сёлетняй кніжнай выстаўкі ў Мінску — чорна-белая каляровая гама. Яе выкарыстоўваюць на сербскім стэндзе праз хранікальныя фота, ды нават у стрыт-арце. Мастак-графіціст Мілан Міласаўлевіч спецыяльна прыехаў у Мінск, каб прыцягнуць увагу да сербскіх пісьменнікаў. Напрыклад, вобраз адзінага лаўрэата Нобелеўскай прэміі па літаратуры з Сербіі Іва Андрыча быў створаны літаральна на вачах прысутных за якія хвіліны. Ці вось яшчэ натхніла мастака паэтка Дэсанка Максімавіч, якой таксама быў прысвечаны партрэт.

У беларускіх наведвальнікаў была магчымасць угледзецца ў твары сербскіх пісьменнікаў і літаратуры гэтай краіны наогул. Яе на выстаўцы ў Мінску невыпадкова прадстаўляе Нацыянальная бібліятэка Сербіі, якой сёлета ў дзень адкрыцця XXV Мінскай міжнароднай выстаўкі-кірмашу споўнілася 186 гадоў. На стэндзе прадстаўлена частка выдавецкай прадукцыі, самыя рэпрэзентатыўныя і каштоўныя творы, якія прадстаўляюць сербскую мову, што захавалася нягледзячы на складаныя перыяды ў гісторыі краіны. Таксама матэрыялы стэнда знаёмяць з сербскай літаратурай перыяду Першай сусветнай вайны.

Выстаўка прадстаўляе паэзію і прозу, дзённікі, літаратурную крытыку і эсэ, рукапісныя і друкаваныя перыядычныя выданні, фатаграфіі самых вядомых пісьменнікаў у сербскай літаратуры з 1914 па 1918 год. Шэсць раздзелаў экспазіцыі раскрываюць драматычныя моманты, якія перажываў сербскі народ, а разам з ім літаратура, патлумачыла прадстаўніца Нацыянальнай бібліятэкі Сербіі Мір’яна Станішыч.

Першы раздзел выстаўкі «Бунт» раскрывае біяграфічныя факты з жыцця журналістаў, крытыкаў, пісьменнікаў і літаратурны патэнцыял членаў і аднадумцаў руху «Маладая Боснія», большасць якіх не перажылі арышту і загінулі падчас службы ў сербскай дабраахвотнай арміі. Раздзел «У рабстве» распавядае пра сербскіх пісьменнікаў, якія стваралі ў акупаваным Бялградзе, а таксама ў аўстра-венгерскіх, германскіх і балгарскіх вязніцах і лагерах. Нягледзячы на трагічныя абставіны, сербская літаратура выжыла. Цэнтральны раздзел выстаўкі — «У выгнанні»: са стратай тэрыторыі роднай дзяржавы карта сербскай літаратуры мяняецца, з’яўляецца літаратура ў эміграцыі, цэнтрам якой быў востраў Корфу. Некаторыя сербскія інтэлектуалы ў той час стваралі ў Парыжы, Лондане, Жэневе, Таронта, у гарадах ЗША і Паўднёвай Амерыкі. На пачатку красавіка 1916 года пасля адступлення сербскай арміі на востраў Корфу запушчаны першы нумар сербскай газеты, а ў корфскім альманаху 15 верасня 1917 года надрукаваны немалы спіс сербскіх пісьменнікаў, вучоных і журналістаў, якія загінулі і памерлі ад тыфу. Напрыканцы выстаўка распавядае пра вяртанне паэтаў з вайны ў 1918 годзе.

У творах таго перыяду гучыць пратэст супраць вайны, характэрны для літаратуры страчанага пакалення. Асобныя з’явы і працэсы, якія пачаліся ў ваенныя гады, паклалі пачатак літаратурнаму авангарду. Арганізатары выстаўкі не мелі на мэце прадставіць пералік усіх літаратурных з’яў таго перыяду. Гэта хутчэй рэтраспектыўны агляд асобнай эпохі ў літаратуры краіны ў суровым ваенным кантэксце, насуперак якому яна здолела захавацца. Перыяд у некалькі гадоў, але ён умацаваў літаратуру Сербіі ідэйна, загартаваўшы і саміх творцаў. Простых часоў не бывае, бываюць задачы, якія суджана выканаць. Нават насуперак…

Ларыса ЦІМОШЫК

Фота Кастуся ДРОБАВА