Сіноптык: прагноз надвор’я – гэта суб’ектыўная велічыня

Як складаецца прагноз надвор’я, ці варта давяраць сайтам, якія яго размяшчаюць, і чаму неспрыяльныя і небяспечныя з’явы прыроды можа прадбачыць толькі чалавек, а не камп’ютар – пра гэта даведаўся наш карэспандэнт, назіраючы за працай дзяжурнай змены сіноптыкаў Белгідрамету.

– На тэрыторыі нашай краіны 51 метэастанцыя, на якiх працуюць назіральнікі, амаль 30 з іх аўтаматызаваны, – распавёў начальнік службы метэапрагнозаў Белгідрамету Мінпрыроды Аляксандр Бяганскі. – Назіральнікі перадаюць нам інфармацыю пра надвор’е  кожныя тры гадзіны, а аўтаматычныя станцыі – у рэжыме рэальнага часу. А яшчэ даныя з касмічных спадарожнікаў, лакатараў, аэралагічнага зандзіравання – усё гэта паступае сіноптыку. Асноўная змена – два спецыялісты ў аддзеле кароткатэрміновых прагнозаў, таксама працуе 2-3 спецыялісты ў аддзеле доўгатэрміновых прагнозаў.

– З якіх станцый паступае больш дакладная інфармацыя – аўтаматычных ці з тых, дзе працуюць назіральнікі?

– На аўтаматычных станцыях спецыяльныя датчыкі фіксуюць тыя ж параметы, што і назіральнікі, за выключэннем небяспечных з’яў, напрыклад, воблачнасці і інш. Але каб скласці прагноз надвор’я, трэба ведаць, што адбываецца на тэрыторыі амаль усёй Еўропы. Таму вельмі важна, як усю гэту інфармацыю прааналізуе сіноптык. Даныя з метэастанцый паступаюць у цэнтр, дзе наносяцца на сінаптычныя карты. А сіноптык апрацоўвае іх, праводзіць франты, выдзяляе паветраныя масы, робіць аналіз разлікаў лічбавых мадэляў. Маё асабістае меркаванне – без удзелу чалавека добры прагноз скласці немагчыма! Камп’ютар дапамагае, але калі сітуацыя кардынальна змяняецца за кароткі прамежак часу, машына не можа хутка перабудаваць свае алгарытмы, а чалавек – можа. Ці возьмем тыя ж аўтаматычныя станцыі: яны не здольныя “бачыць” навальніцу, якая набліжаецца. Або вось сённяшняя сітуацыя. Камп’ютар паказвае, што снег з Валожына прыйдзе ў Мінск праз тры гадзіны. А назіральнік даслаў тэлеграму па спецыяльных каналах сувязі, і сіноптык зрабіў выснову, што ўжо праз гадзіну ў сталіцы будуць ападкі ў выглядзе снегу. (Так і адбылося – заўв.аўт.)

Але не падумайце, што я супраць аўтаматызацыі і камп’ютарызацыі. Разлікі камп’ютара падчас дапамагаюць чалавеку не ўпусціць важныя моманты. Таму добра, калі ў спецыяліста як мага больш інфармацыі, прафесійных ведаў, якія ён умее прымяніць. Пры такіх умовах атрымліваецца якасны прагноз.

– Колькі разоў на дзень складаецца прагноз надвор’я?

– Гэта робіцца два разы на суткі. Асноўны прагноз гатовы ў 10 гадзін раніцы, але трэба мець на ўвазе, што ён складаецца сёння на заўтра. А шостай гадзіне раніцы прагноз на бягучыя суткі карэктуецца. Ён абавязкова ўключае наступныя паказчыкі: воблачнасць, ападкі, мінімальная-максімальная тэмпература, накірунак і хуткасць ветру, а таксама верагоднасць узнікнення складаных і небяспечных з’яў.

– Нас усіх цікавіць, якім будзе надвор’е заўтра ці ў бліжэйшы час. А для каго вы складаеце адмысловыя прагнозы?

– Спецпрагнозы рыхтуюцца для некалькіх галін, у прыватнасці, будаўнічай, энергетычнай, транспартнай і сельскагаспадарчай. Вайскоўцы і авіяцыя маюць свае метэаслужбы, у нас з імі добрыя рабочыя стасункі.

Органы дзяржкіравання патрабуюць загадзя даваць прагноз небяспечных з’яў, каб гарадскія і спецслужбы мелі магчымасць падрыхтавацца. Дарэчы, у кожнай з іх, напрыклад, Дзяржаўтаінспекцыі ці камунальнікаў, ёсць выпрацаваны алгартым дзеянняў у той ці іншай сітуацыі. Існуе добра адладжаная сістэма, але пры ўсім гэтым для дворнікаў снег 1 лютага чамусьці аказваецца вялікай нечаканасцю...

– Наколькі высокая верагоднасць прадказання небяспечных з’яў?

– Магчыма, вас гэта здзівіць, але менавіта складаныя і небяспечныя з’явы часцей за ўсё перадаюцца загадзя і маюць высокую ступень дакладнасці. Пра “Хаўер” мы папярэдзілі за пяць дзён. Зноў нагадаю, што ніводная лічбавая мадэль не прагназуе небяспечныя з’явы. Камп’ютар кажа, што будзе снег. А вось колькі гадзін і з якой інтэнсіўнасцю ён будзе ісці, машына пакуль вызначыць не можа. Так адбываецца не таму, што нашы айцішнікі не могуць стварыць праграму для сіноптыкаў, ва ўсім свеце пакуль што ні ў кога гэта не атрымалася. Дарэчы, у ЗША лічыцца добрым прагноз, калі за 15 хвілін папярэджваюць пра тарнада.

Зімой складаць прагнозы значна прасцей, бо няма вялікага роскіду з’яў. У гэты час самае складанае для прагназавання – галалёд і галаледзіца. А ўлетку – навальніца і ўсе з’явы, якія звязаны з ёй, бо вельмі няпроста даць прагноз па тым месцы, дзе будуць адзначацца моцныя ліўні, град ці шквалісты вецер. Гэта дакладна можна прадказаць толькі за 3-4 гадзіны.

– Чаму доўгатэрміновы прагноз, напрыклад, на тыдзень, часцей за ўсё недакладны?

– Прагноз, які мае навуковае абгрунтаванне і высокую ступень дакладнасці, – гэта прагноз на 3 дні. Такога стандарту прытрымліваецца і Сусветная метэаралагічная арганізацыя. Сённяшні ўзровень навукі, тэхналогій і кампетэнцыі спецыялістаў дазваляюць рабіць дакладны прагноз толькі на такі тэрмін. Уся праблема ў тым, што людзі не разумеюць: прагноз – гэта суб’ектыўная велічыня, бо ніхто не ведае, як будзе развівацца тое, чаго яшчэ няма. Просты прыклад: мы зрабілі прагноз на тыдзень, але ў перыяд з панядзелка да суботы некалькі разоў надвор’е мянялася, і ўсё гэта, безумоўна, паўплывае на тое, якім яно будзе ў нядзелю.

– Як журналіст я здагадваюся, што многія сайты нярэдка друкуюць прагноз, невядома дзе і калі ўзяты. А што рабіць абывацелю, які прагледзеў пяць сайтаў, і прагноз на кожным розны?

– Балючую тэму вы закранулі. Усе гэтыя абывацелі тэлефануюць, пішуць скаргі. Маўляў, вы далі недакладны прагноз. Насамрэч, наш прагноз – на сайце belgidromet.by і на сайце pogoda.by у раздзеле “Прагноз сіноптыка”, а таксама на асноўных тэлеканалах. Замаўляюць яго ў нас для друку і перыядычныя выданні, а для выпускаў навінаў на нацыянальным радыё рыхтуем зводку амаль кожную гадзіну. На жаль, шмат якія FM-станцыі невядома чый прагноз даюць у эфір, а слухачы прад’яўляюць прэтэнзіі нам.

У нашай размове давялося зрабіць перапынак, бо памяшканне змены дзяжурных сіноптыкаў наведалі... экскурсанты. Вырашыла далучыцца да іх. Аляксандр Бяганскі імгненна перакваліфікаваўся ў гіда.

Праслухаўшы, так бы мовіць, тэарэтычную частку, госці сталі цікавіцца маніторамі розных памераў. Аляксандр патлумачыў, што на адным з іх адлюстроўваюцца здымкі з касмічнага спадарожніка:

– Напрыклад, над Італіяй знаходзіцца шчыльная воблачнасць, а над нашай краінай аблокаў амаль няма. Па нашых прагнозах, напрыканцы зімы ў Беларусь прыйдуць моцныя маразы.

Вельмі зацікавіла гасцей і карта штармавых з’яў, у прыватнасці, чаму там міргае толькі адна блакітная лямпачка.

– Яна паказвае, што ў літоўскім Ладзіняі галалёд, – адказаў Аляксандр. – Калі ў нас былі цыклоны ці той жа “Хаўер”, дык тут многа што міргала. Але мы гэтую "ілюмінацыю" не вельмі любім…

Экскурсанты пайшлі глядзець аўтаматычную метэастанцыю, паказчыкі з якой ужо бачылі на маніторы ў памяшканні дзяжурных сіноптыкаў. А мы працягнулі гаворку.

– Якія краіны з’яўляюцца прызнанымі лідарамі ў вашай галіне? І які міжнародны рэйтынг у беларускага Гідрамета?

– Вядучымі сусветнымі цэнтрамі ў фарміраванні прагнозаў надвор’я з’яўляюцца Вялікабрытанія і Германія. Іх навуковы патэнцыял вельмі высокі. Вялікі тэарэтычны ўнёсак належыць ЗША, але для нас іх методыка не падыходзіць – нам патрэбен больш дэталізаваны прагноз, а яны рыхтуюць прагноз для ўсяго зямнога шара.

Наш рэйтынг знаходзіцца прыкладна на адным узроўні з многімі развітымі дзяржавамі, у прыватнасці, Германіяй, Вялікабрытаніяй, Расіяй і інш. Але з кожным годам патрабаванні да прагнозаў павялічваюцца.

– Вы адзначылі, што для дакладнага прагнозу патрэбна інфармацыя пра надвор’е амаль па ўсёй Еўропе. Ці добра наладжана супрацоўніцтва, абмен данымі?

– У нас добыя стасункі з усімі суседзямі – Літвой, Латвіяй, Украінай, Польшчай. Шмат інфармацыі ёсць у адкрытым доступе на спецыялізаваных сайтах. А наш асноўны партнёр – Расгідрамет. Акрамя аператыўнай работы, то бок атрымання неабходнай інфармацыі, мы займаемся і сумеснымі распрацоўкамі па праграмах Саюзнай дзяржавы.

Дарэчы, каб замовіць экскурсію ў Белгідрамет, трэба адправіць запыт на адрас: kanc@hmc.by. Экскурсіі праводзяцца бясплатна.

Аксана ЯНОЎСКАЯ

Фота аўтара

Друкуецца ў часопісе "Родная прырода".